Rodzaje nietolerancji pokarmowych

Rodzaje nietolerancji pokarmowych

• nietolerancje IgG-zależne – sprawdź listę badań ❱
• alergie pokarmowe – sprawdź listę badań ❱
• nietolerancje wrodzone – sprawdź badanie ❱
• nietolerancje węglowodanów fermentujących

Rodzaje nietolerancji pokarmowych - nietolerancje IgG-zależne

Powszechnym populacyjnie problemem są nietolerancje pokarmowe zależne od przeciwciał IgG. Ich przebieg wiąże się z przedostawaniem się nieprawidłowych fragmentów pokarmowych do krążenia, na co układ immunologiczny odpowiada zwiększeniem produkcji przeciwciał IgG, co może trwać nawet około doby. Przeciwciała te mają za zadanie związać obce białka, aby umożliwić ich usunięcie z organizmu. W przypadku powstania dużych ilości kompleksów przeciwciało-pokarm niemożliwe są optymalne procesy oczyszczania, dochodzi do kumulacji kompleksów, na co organizm oddziałuje wytworzeniem stanu zapalnego, czego skutkiem są niespecyficzne symptomy nietolerancji pokarmowych o charakterze przewlekłym.

Nietolerancje pokarmowe IgG-zależne odpowiedzialne są za następujące objawy:

• dolegliwości pokarmowe jak nudności, uczucie pełności w żołądku, odbijanie, wzdęcie i ból brzucha, wiatry, zaparcia, biegunki,
• zmiany skórne (m.in. trądzik),
• zaburzenia neurologiczne, w tym zmiany zachowania, trudności z zasypianiem lub utrzymaniem koncentracji, problemy ze wzrokiem, migreny, stany lękowe, depresja,
• trudności z utrzymaniem prawidłowej masy ciała,
• niepłodność,
• osłabienie odporności, szybka męczliwość,
• zaostrzenie chorób autoimmunologicznych takich jak Hashimoto, RZS czy choroba Leśniowskiego-Crohna.

Nietolerancje IgG-zależne diagnozuje się testami:

• IMMUNOdiagDIETA - zobacz listę badań ❱
• Food Detective - sprawdź listę badań ❱

Badania te opierają się na analizie próbki krwi żylnej pod kątem stężenia immunoglobulin G. W ramach diagnostyki możliwe jest jednoczesne przebadanie się na określone alergeny pokarmowe zebrane w panele od 28 aż po 280 pokarmów. Wynik badania precyzyjnie wskazuje pokarm, na który rozwinęła się nietolerancja IgG-zależna.

Sprawdź, czy wykonasz testy na nietolerancje pokarmowe w ramach refundacji NFZ ❱

Wynik badań pozwalają na dostosowanie właściwej terapii nietolerancji pokarmowej, która umożliwia pełny nawrót tolerancji:

• diety z eliminacją nietolerowanych pokarmów,
• diety z rotacją pokarmów,
• probiotykoterapii.

Rodzaje nietolerancji pokarmowych - alergie pokarmowe

Alergie pokarmowe stanowią inny rodzaj nietolerancji pokarmowych o podłożu immunologicznym, jednak w tym przypadku udział biorą immunoglobuliny E, a schorzenia te są przewlekłe i trudne do wyleczenia. Pomimo częstej niemożności wyleczenia wiedza o alergizujących pokarmach jest kluczowa, by uniknąć wystąpienia dolegliwości oraz ciężkich powikłań.

Mechanizm alergii pokarmowej jest znacznie szybszy niż w przypadku nietolerancji IgG-zależnej. Dochodzi tu do bardzo szybkiej reakcji - objawy pojawiają się już w kilka minut od spożycia, a najpóźniej po około dwóch godzinach. W uczulonym już na dany pokarm organizmie stale występuje podwyższone stężenie specyficznych przeciwciał IgE zarówno we krwi, jak i w błonach śluzowych. Gdy alergen zostanie spożyty, szybko przyłączany jest do immunoglobulin, które znajdują się na powierzchni komórek tucznych, z których w tym momencie dochodzi do uwolnienia prozapalnych substancji. Stan zapalny rozwija się szybko, w wyniku czego pojawiają się gwałtowne objawy.

Nietolerancje pokarmowe IgE-zależne są przyczyną następujących objawów alergicznych:

• nudności, wymioty, objawy refluksu (zgaga, odbijanie), wzdęcie brzucha, kolkowy ból, zaburzenia defekacji (biegunki, zaparcia);
• zespół alergii jamy ustnej, czyli pieczenie, opuchlizna i szczypanie w obrębie warg, jamy ustnej, gardła oraz krtani;
• nasilenie zmian w alergicznych chorobach skóry takich jak atopowe zapalenie skóry czy pokrzywka alergiczna;
• atak astmy oskrzelowej,
• zaostrzenie objawów alergicznego nieżytu nosa i alergicznego zapalenia spojówek;
• wstrząs anafilaktyczny.

Przyczyną objawów u alergików w większości przypadków są te same produkty spożywcze. Za najczęściej alergizujące uznaje się mleko krowie, jaja kurze, soję, pszenicę, ryby i owoce morza, orzechy i orzeszki arachidowe.

Nietolerancje IgE-zależne (alergie) diagnozuje się testami:

• skórnymi
• eliminacyjno-prowokacyjnymi
• z krwi
  • Testy na alergie pokarmowe z krwi – zobacz listę badań ❱
  • Test molekularny ALEX – zobacz badanie ❱
  • Test ImmunoCAP ISAC – zobacz badanie ❱

W diagnostyce alergii pokarmowej wykorzystywane są różne rodzaje badań, które opierają się na różnych etapach reakcji alergicznej. Testy skórne oraz eliminacyjno-prowokacyjne wiążą się z pojawieniem się odpowiednich objawów, które wskażą, że dany produkt jest przez organizm nietolerowany. Testy na alergie z krwi natomiast nie wymagają, aby pacjent był narażony na nieprzyjemne dolegliwości. Badania te polegają na pomiarze we krwi stężenia specyficznych przeciwciał IgE. Ponadto, testy alergiczne z krwi umożliwiają zbadanie pacjenta jednocześnie w kierunku wielu pokarmów.

Leczenie alergii pokarmowych polega na całkowitej eliminacji szkodliwych dla organizmu pokarmów. W przypadku tego rodzaju nietolerancji pokarmowej nie ma pewności, czy uda się przywrócić tolerancję. Do takiej sytuacji dochodzi u większości dzieci uczulonych na mleko lub jaja, jednak w przypadku osób z predyspozycją rodzinną do alergii oraz późnego początku choroby istnieje ryzyko utrzymywania się alergii przez wiele lat lub nawet całe życie.

Rodzaje nietolerancji pokarmowych - nietolerancje wrodzone

Nietolerancja pokarmowa wrodzona jest dość częstym rodzajem nietolerancji pokarmowych. Schorzenia te uwarunkowane są genetycznie, a ich początek obserwowany jest we wczesnym dzieciństwie lub w późniejszym okresie życia, co uzależnione jest od konkretnej choroby. Spośród nietolerancji wrodzonych najczęściej mówi się o celiakii (nietolerancji glutenu) i hipolaktazji (nietolerancji laktozy).

Celiakia - wrodzona nietolerancja glutenu

Wrodzona nietolerancja glutenu jest zjawiskiem dotykającym około 1% populacji. U podłoża celiakii znajdują się geny typowe dla celiakii HLA-DQ2 i HLA-DQ8 (bez nich choroba nie powinna się rozwinąć). U osób z predyspozycją genetyczną pod wpływem różnorodnych czynników (np. stresu, ciąży) rozwijają się procesy autoimmunologiczne. W przeciwieństwie do nietolerancji zależnych od IgG lub IgE, gdzie obserwuje się przeciwciała skierowane przeciwko alergenom pokarmowym, w przypadku celiakii wytwarzane są przeciwciała przeciwko własnym tkankom. Skutkiem ich działania jest zniszczenie śluzówki jelita cienkiego i powolna utrata zdolności pełnego trawienia i wchłaniania pokarmów.

Do objawów wrodzonej nietolerancji glutenu należą:

• chudnięcie, zaburzenia rozwoju, niski wzrost,
• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (wzdęcia, bóle brzucha),
• niedobory składników pokarmowych i związane z tym objawy,
• zaburzenia neurologiczne jak zmiany nastroju, depresja, bóle głowy,
• afty w jamie ustnej,
• przewlekłe zmęczenie,
• zanik menstruacji, niepłodność.

W celu zdiagnozowania celiakii wykonuje się następujące badania:

• pomiar stężenia autoprzeciwciał we krwi (EmA, tTG i DGP),
• obecność genów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8,
• ocena zmian chorobowych w jelicie cienkim - badanie histopatologiczne.

Jedynym potwierdzonym do tej pory leczeniem wrodzonej nietolerancji glutenu jest ścisła dieta wykluczająca gluten, którą zaleca się stosować przez całe życie.

Hipolaktazja pierwotna - wrodzona nietolerancja laktozy

Różnego stopnia nietolerancja laktozy jest niezwykle powszechnym problemem. Może dotyczyć około jednej trzeciej Polaków, natomiast przykładowo w Azji aż 90% dorosłej populacji. Nietolerancja laktozy w większości przypadków ma podłoże genetyczne związane z obecnością polimorfizmu w genie LCT - wówczas mówi się o hipolaktazji pierwotnej. Możliwe jest również rozwinięcie wtórnej nietolerancji laktozy, jeżeli dojdzie do uszkodzenia śluzówki jelita, której komórki wytwarzają enzym laktazę.

W hipolaktazji pierwotnej obserwuje się zmniejszające się z wiekiem wytwarzanie laktazy (enzymu rozkładającego laktozę), co zaczyna się od momentu, gdy mleko przestaje stanowić główne pożywienie dziecka. Proces ten jest w większości przypadków powolny - pierwsze objawy niepełnego trawienia laktozy mogą ujawnić się w wieku nastoletnim lub dorosłym.

Do objawów wrodzonej nietolerancji laktozy należą:

• wzdęcia brzucha,
• nudności,
• biegunki,
• ból brzucha,
• uczucie przelewania i niestrawność.

Nietolerancja laktozy nie jest rodzajem nietolerancji pokarmowej, która może zagrażać zdrowiu lub życiu. Zaburzenie to wiąże się przede wszystkim z brakiem komfortu i ryzykiem odwodnienia w przypadku nasilonych biegunek.

W diagnostyce wrodzonej nietolerancji laktozy wykonuje się m.in.:

• badanie genetyczne w kierunku polimorfizmu LCT,
• wodorowy test oddechowy,
• test obciążenia laktozą.

Podstawowym leczeniem we wrodzonej nietolerancji laktozy jest ograniczenie laktozy w diecie, co należy dostosować do indywidualnej tolerancji. U większości osób wystarczy zrezygnować ze słodkiego mleka, a niektórzy natomiast powinni całkowicie wykluczyć przetwory mleczne z diety i unikać produktów spożywczych, które mogą mieć laktozę w składzie. Ze względu na duże znaczenie odżywcze przetworów mlecznych zaleca się spożywanie ich zastępników (produkty oznaczone jako bezlaktozowe lub wegańskie). Może być również konieczna suplementacja wapniem i witaminą D.

Rodzaje nietolerancji pokarmowych - nietolerancje węglowodanów fermentujących

Nietolerancje węglowodanów fermentujących są specyficznym rodzajem nietolerancji pokarmowych. Problem ten nie związany jest ani z procesami immunologicznymi ani trawiennymi. Węglowodany fermentujące, a dokładniej fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole (w skrócie FODMAP) po przejściu wszelkich etapów obróbki trawiennej dostają się do jelita grubego zasiedlonego przez liczne bakterie. W wyniku fermentacji tych węglowodanów powstają substancje, które odżywiają zarówno bakterie jak i komórki jelit, ale również wydzielone zostają liczne gazy i zmienia się pH treści jelitowej.

Procesy zachodzące w jelicie grubym po spożyciu FODMAP nie stanowią problemu dla większości osób. Jednak osoby z zespołem jelita drażliwego charakteryzują się nietolerancją FODMAP, których spożycie nasila objawy chorobowe.

Objawy powodowane przez FODMAP w zespole jelita drażliwego to:

• wzdęcia,
• gazy,
• bóle brzucha,
• biegunki i/lub zaparcia.

Sposobem leczenia powyższych problemów związanych z zespołem jelita drażliwego jest dieta o ograniczonej zawartości FODMAP. Na pewien czas ogranicza się do minimum spożycie m.in. fruktozy, laktozy, FOS, GOS i polioli (np. sorbitol, ksylitol). Kolejnym etapem jest indywidualna ocena nietolerancji poszczególnych typów węglowodanów poprzez obserwację objawów po ich spożyciu.

Aktualizacja: 2018-11-08

Bibliografia

1. Chinthrajah R.S.: Diagnosis of Food Allergy. Pediatr Clin North Am. 2015 Dec;62(6):1393-408.
2. El-Salhy M., Gundersen D.: Diet in irritable bowel syndrome. Nutrition Journal. 2015;14:36.
3. Ludvigsson J.F.: Diagnosis and management of adult coeliac disease: guidelines from the British Society of Gastroenterology. Gut. 2014 Aug;63(8):1210-28.
4. Szablewski L., Skopińska A.: Zaburzenia metabolizmu węglowodanów powodowane mutacjami i rola diety jako terapii. I. Galaktozemia. Medycyna Rodzinna 4/2004, s. 106-112.
5. Szablewski L., Skopińska A.: Zaburzenia metabolizmu węglowodanów powodowane mutacjami i rola diety jako terapii. Część II. Fruktozemia. Medycyna Rodzinna 4/2005, s. 113-116.
6. Turnbull J.L., Adams H.N., Gorard D.A.: Review article: the diagnosis and management of food allergy and food intolerances. Aliment Pharmacol Ther. 2015 Jan;41(1):3-25.
7. Vandenplas Y. Lactose intolerance. Asia Pac J Clin Nutr. 2015; 24 Suppl 1:S9-13.