Zaparcia - gdzie szukać przyczyn i jak sobie radzić

Zaparcia - przyczyny i objawy

Zaparciami określa się zaleganie treści jelitowej w przewodzie pokarmowym, zazwyczaj w jelicie grubym. Na skutek długiego zalegania treści w jelitach, zostaje ona zagęszczona, co w konsekwencji skutkuje zmniejszeniem objętości kału, staje się on bardziej twardy i zbity. W rezultacie osoba cierpiąca na tę przypadłość ma trudności z oddawaniem stolca, wymagające wysiłku. Za prawidłowe uznaje się wypróżnianie raz dziennie, każdego dnia, ale tak naprawdę o zaparciach mówimy kiedy wypróżnienia mają miejsce rzadziej niż 3 razy w tygodniu. Warunkiem jest jednak aby stolec miał odpowiednią konsystencję, objętość i kolor. Objawy zaparć to głównie:

• trudność i ból podczas oddawania stolca
• wzdęcia
• uczucie pełności
• uczucie niepełnego wypróżnienia

Ilość oddawanych stolców nie musi mieć związku z chorobą. Często przyczynami zaparć jest nieprawidłowa dieta uboga w błonnik, mała ilość wypijanych płynów, brak ruchu czy stres. Znaczna część osób cierpi na tzw. zaparcia nawykowe, o charakterze przewlekłym, co może się wiązać z zespołem jelita drażliwego.

Zaparcia w ciąży

Zatwardzenie to przypadłość, która dotyka zdecydowanie częściej kobiet niż mężczyzn, a podczas ciąży jest to jedna z dolegliwości, która towarzyszy praktycznie każdej przyszłej mamie. Dolegliwości te nasilają się zwłaszcza na początku III trymestru. Przyczyny zaparć w ciąży są dość oczywiste: odpowiada za nie w dużej mierze progesteron, czyli hormon, który bezpośrednio wpływa na motorykę jelit oraz obniża napięcie mięśniowe mięśni przewodu pokarmowego. Kobiety w ciąży często też zmagają się z mdłościami i wymiotami, przez co mniej piją a to przekłada się również na zwolnienie perystaltyki jelit. Stale rosnąca macica również nasila problemy z wypróżnianiem przez ucisk na jelita i spowolnienie ich pracy. Naturalną konsekwencją zaparć w ciąży są hermoroidy czyli żylaki odbytu.

Zaparcia u dzieci i niemowląt

Opisywane problemy z wypróżnianiem dotyczą nawet 3% dzieci, również w wieku niemowlęcym. Prawidłowa częstotliwość wypróżnień u dzieci zmienia się wraz z wiekiem. U niemowląt karmionych piersią jest to oddanie stolca po każdym posiłku, niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym zwykle wypróżniają się rzadziej: do 2-3 razy dziennie. Dzieci starsze zwykle załatwiają się do 1-2 razy dziennie. Aby rozpoznać zaparcie u dziecka poniżej 4 roku życia należy stwierdzić przynajmniej dwa z wymienionych objawów:

• 2 lub mniej wypróżnień w tygodniu
• brudzenie bielizny (jeśli dziecko świadomie kontroluje wypróżnienia)
• z wywiadu wynika, że wypróżnienia są bolesne, a w jelitach zalegają masy kałowe
• obecność dużych mas kałowych w odbytnicy

Jak rozpoznać zaparcie u niemowlaka? Często charakterystycznymi objawami jest dyschezja - czyli trudność w oddawaniu stolca, której towarzyszy krzyk, płacz, wysiłek, zaczerwienienie na twarzy, a po 10-20 minutach oddanie stolca. U starszych dzieci zatwardzenia zwykle są spowodowane wstrzymywaniem wypróżnienia. Mamy wówczas do czynienia z zaparciami retencyjnymi. Pojawiają się one zazwyczaj u dzieci rozpoczynających naukę w przedszkolu lub szkole, lub są spowodowane niedostępnością toalety, zmianą diety, gorączką, stresem.

Jakie badania wykonać w przypadku zaparć?

Jeśli problem z wypróżnianiem ma charakter przewlekły lub ciągle nawracający, warto wykonać badania diagnostyczne, które sprawdzą czy przyczyną nie są zaburzenia organizmu. Jednym z badań zalecanych podczas diagnostyki problemów z wypróżnianiem są badania mikroflory jelitowej. Do tych badań należą:

• Kyberkompakt i Kyberkompakt Pro
• MikroFloraScan i MikroFloraScanPLUS
• GutFlora i GutFlora+

Testy te to analiza mikrobiologiczna kału pod kątem występowania w nim konkretnych szczepów bakterii i grzybów. Wykonanie takiego badania umożliwia opracowanie indywidualnych zaleceń probiotykoterapii. Testy takie jak MikroFloraScanPLUS i GutFlora+ są wzbogacone również o oznaczenie markerów m.in.: stanu zapalnego (kalprotektynę, krew utajoną) i przesiąkliwości jelit (zonulina).

Jeśli problemy z wypróżnianiem mają charakter przewlekły i nie są spowodowane przejściowym stresem czy niewłaściwą dietą, polecamy wykonać również test na nietolerancje pokarmowe. Badanie polega na oznaczeniu w próbce krwi przeciwciał IgG specyficznych dla konkretnych alergenów pokarmowych, co pozwoli w konsekwencji wyeliminować nietolerowane produkty z diety. Badania na nietolerancje pokarmowe to:

• IMMUNOdiagDIETA
• Food Profil
• Food Detective / Food Print
• FoodScreen
• ImuPro Complete

Co na zaparcia?

Zanim sięgniesz po preparaty apteczne na zaparcia, zastanów się jak możesz uporać się z tym wstydliwym problemem samodzielnie, za pomocą produktów, które masz w domu. Zadbaj o wystarczającą ilość wypijanych płynów (najlepiej wody), powinno być to przynajmniej 2-2,5 L dziennie. Druga fundamentalna zasada prawidłowej pracy jelit to odpowiednia ilość błonnika w diecie. Zamień białe pieczywo na razowe, do każdego posiłku dodaj warzywo lub owoc, najlepiej w dużej ilości, sałatki, czy jogurt wzbogacaj w otręby, pestki, nasiona. A co na zatwardzenia poleciłyby nasze babcie? Gdy sytuacja jest naprawdę ciężka sięgnij po suszone owoce. Zalane na noc przegotowaną wodą suszone śliwki wypij rano, a twoje jelita same poradzą sobie z zaparciem. Trzecią zasadą jest aktywność fizyczna. Regularne ćwiczenia, nawet te niezbyt ciężkie, zapewnią ruch twoim jelitom.

Przeczytaj również, jak zadbać o zdrowe jelita

Bibliografia:

1. Lach J., Bany J., Bzdega J., Kiezel G., Chrabol-Sura A.: Ocena sposobu żywienia osób cierpiących na nawykowe zaparcia stolca. Żywienie Człowieka i Metabolizm. Suplement.2005 r, 32, 1 cz.1
2. Kalicki B., Rustecka A., Maślany A., Jung A.: Najczęstsze zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u niemowląt i ich związek z żywieniem. Część II: Biegunki ostre i zaparcia. Pediatr. Med. Rodz 2010, 6 (3), p. 198-203

Autor merytoryczny: Mgr Magdalena Wróblewska, Dietetyk

Aktualizacja: 2020-03-19