Jakie są zasady diety eliminacyjnej?

Jak dowiedzieć się, które pokarmy wykluczyć na diecie eliminacyjnej?

Istnieją różne problemy, w których wymagane jest zastosowanie diety eliminacyjnej. Do najczęstszych należą:

• Alergie pokarmowe IgE-zależne
• Celiakia
• Nietolerancja laktozy
• Nietolerancje pokarmowe IgG-zależne

W zależności, który z problemów nas dotyczy, dieta eliminacyjna będzie miała inną długość trwania, a także są inne konsekwencje odstępstwa od diety.

Popularnym problemem są alergie pokarmowe, które zazwyczaj pojawiają się jeszcze w dzieciństwie, a utrzymują się kilka lat lub całe życie. Alergie wiążą się z szybką reakcją uczuleniową po spożyciu pokarmu - występują dolegliwości żołądkowo-jelitowe, wysypki, problemy z oddychaniem, a czasem nawet niebezpieczny dla życia wstrząs anafilaktyczny. Zdiagnozowanie przyczyn alergii pokarmowej wymaga zmierzenia specyficznych przeciwciał IgE we krwi, co można wykonać za pomocą poniższych badań:

• Test alergiczny - panel pokarmowy ❱
• Kompleksowy test alergiczny ALEX ❱

Celiakia jest poważną chorobą o podłożu genetycznym i autoimmunologicznym. W jej przypadku spożywanie glutenu skutkuje nie tylko dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego, ale również znacznym niedożywieniem i zaburzeniami niemal całego organizmu. Wykrycie jest możliwe po wykonaniu badania genetycznego, pomiaru przeciwciał oraz gastroskopii.

Nietolerancja laktozy jest najbardziej powszechną przyczyną diet eliminacyjnych. W tym przypadku po spożyciu posiłku z laktozą (to może być produkt mleczny, deser, sos zabielany itp.) w ciągu dwóch godzin występują mdłości, przelewanie w jelitach i silne biegunki. U około 30% Polaków występuje hipolaktazja pierwotna, którą diagnozuje się m.in. badaniem genu LCT. Nietolerancja ta może występować również wtórnie do innych chorób.

Nietolerancje pokarmowe IgG-zależne są zbliżone do alergii, jednak są zaburzeniem przejściowym, a występujące z nawet kilkudniowym opóźnieniem objawy jakkolwiek dokuczliwe nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia. W tym przypadku wykonuje się pomiar przeciwciał IgG w ramach wielu dostępnych testów na nietolerancje pokarmowe.

Na czym polegają diety eliminacyjne?

Diety eliminacyjne przede wszystkim opierają się na wykluczeniu z codziennego żywienia pokarmów szkodliwych oraz zastąpieniu ich bezpiecznymi o zbliżonej wartości odżywczej.

Dokładniejsze zasady są już bardziej zróżnicowane i zależą od dokładnego problemu zdrowotnego. W przypadku alergii wyklucza się produkty na co najmniej 2-3 lata, następnie sprawdza się, czy nadal jest uczulenie - u niektórych eliminacja musi trwać całe życie. W nietolerancjach IgG-zależnych jest mniej radykalnie - alergeny się ogranicza lub wyklucza na maksymalnie rok, po czym zazwyczaj nietolerancja całkowicie mija. Dieta z ograniczeniem laktozy (rzadko jest potrzebne całkowite ograniczenie) trwa w zależności od stopnia nietolerancji - czasem kilka miesięcy, a czasem trzeba stopniowo ograniczać w ciągu życia. Natomiast w celiakii dieta bezglutenowa musi być w pełni stosowana i przez całe życie - każde odstępstwo ma poważne skutki, a ponowne uspokojenie organizmu jest długotrwałym procesem.

Wskazówki ułatwiające dietę eliminacyjną:

• Dokładnie czytaj skład wszystkich produktów, nawet tych najmniej oczywistych (np. białka mleka występują w chipsach).
• Jeżeli eliminujesz popularny alergen, szukaj produktów z oznaczeniami “milk-free”, “vegan”, “gluten-free” itp.
• W przypadku celiakii nie kupuj jedzenia bez znaku Przekreślonego Kłosa nadanego przez Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej.
• W restauracjach pytaj się o kartę alergenów - jest to obowiązek pracowników takich obiektów.
• Pamiętaj o reakcjach krzyżowych - jeśli masz alergię na mleko krowie, unikaj też mleka koziego i owczego, a w przypadku uczulenia na jajka kurze nie jedz również jaj innych ptaków.
• Znajdź produkty, które będą najlepszymi zastępnikami dla wykluczonego pokarmu. Źródeł wapnia szukaj w fortyfikowanych napojach roślinnych, migdałach, tofu czy brokułach i jarmużu, a zamiast zbóż glutenowych wybieraj ryż, ziemniaki, grykę, proso czy amarantus.

Dla własnego bezpieczeństwa najlepiej na początku diety eliminacyjnej skonsultować się z dietetykiem, który dostosuje zalecenia indywidualnie do Twojego przypadku.

Dieta eliminacyjna przy karmieniu piersią

Niestety już niemowlęta mogą cierpieć z powodu alergii pokarmowych (mówimy wtedy o tzw. skazie białkowej). Jeżeli dziecko jest jeszcze za małe na robienie testów, pediatra najczęściej zaleca, aby dieta eliminacyjna matki wykluczała jaja i mleko krowie, które są najczęstszymi alergenami u maluszków. Jeżeli po 2-4 tygodniach nie nastąpi poprawa, szuka się innych przyczyn. Niemowlęta karmione sztucznie powinny natomiast otrzymywać preparaty aminokwasowe lub hydrolizaty białek mleka.

Co jest niezwykle ważne nie należy z powodu objawów uczulenia od razu rezygnować z karmienia piersią, gdyż tylko dzięki naturalnemu mleku od matki dajemy dziecku najlepsze szanse na rozwój silnego układu odpornościowego.

W sytuacji, gdy to matka ma alergie, powinna nadal eliminować alergeny z diety, jednocześnie dbając o zbilansowany sposób żywienia.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2020-03-06