Wzdęty brzuch - przyczyny i leczenie

Wzdęty brzuch a nadmiar gazów w jelitach

Wzdęty brzuch - subiektywne odczucie wiążące się z bólem brzucha i złym samopoczuciem. Wzdęcia mogą znacznie uprzykrzać codzienne życia, a także negatywnie wpływają na wygląd sylwetki. Wzdęty brzuch ma różne przyczyny - żywieniowe, fizjologiczne i behawioralne. Może być także objawem klinicznym niektórych chorób przewodu pokarmowego. Odpowiednia diagnoza i stwierdzenie przyczyny są konieczne dla pozbycia się przykrej dolegliwości. Obecność gazów w jelitach nie oznacza żadnych patologii. Naturalnie znajdują się one w przewodzie pokarmowym i fizjologicznie są z niego wydalane. Jako normalne uznaje się wydalanie gazów do 25 razy na dobę. Nadmiar gazów jelitowych dotyka okresowo bądź przewlekle 20-45% populacji.

Ilość gazów w jelitach może zwiększyć się do zbyt dużych ilości w przypadku:

• nadmiernego połykania powietrza (aerofagia),
• fermentacji bakteryjnej węglowodanów, które nie zostały prawidłowo rozłożone i wchłonięte,
• chorób dotykających jelita,
• nietolerancji pokarmowych,
• nadmiernego spożycia pokarmów o właściwościach wzdęciotwórczych.

Nadmiar gazów w jelitach objawia się:

• odbijaniem,
• wzdęciami brzucha,
• wydalaniem śmierdzących gazów (tzw. wiatrami),
• powiększeniem obwodu brzucha.

Najczęściej dolegliwości nasilają się przez cały dzień, są najbardziej dokuczliwe wieczorem, a przez sen ustępują.

Osoby, które chcą poprawić jakość swojej diety i włączają do niej rośliny strączkowe i warzywa, mogą w początkowym okresie często odczuwać problem wzdętego brzucha. Do produktów, które przyczyniają się do wzdęć, należą:  brokuły, kalafior, brukselka, kapusta, cebula, czosnek, szparagi, soja, fasola, groch i wiele innych. Rośliny te mają w składzie węglowodany, które są słabo trawione przez enzymy pokarmowe i nie zostają wchłonięte z przewodu pokarmowego. Są natomiast pożywieniem dla bakterii jelita grubego - węglowodany ulegają fermentacji, w wyniku której produkowane są gazy. Nie oznacza to jednak, że należy zrezygnować ze zdrowej diety. Przy stopniowym wprowadzaniu wzdęciotwórczych pokarmów do diety zajdą zmiany w procesach trawienia oraz składzie mikroflory, dzięki czemu objawy (wzdęty brzuch, wiatry) stopniowo będą zanikać.

Wspomniana już nasilona aerofagia jest skutkiem nieprawidłowych zachowań (głównie związanych z żywieniem):

• Jedzenie w pośpiechu obfitych posiłków;
• picie dużych ilości napojów gazowanych;
• żucie gum i ssania twardych cukierków;
• nerwowe mówienie;
• palenie papierosów.

Wzdęty brzuch w czasie ciąży

Wzdęcia w ciąży są jedną z częstszych dolegliwości w tym okresie. Przyczyną jest progesteron - hormon odpowiadający za zagnieżdżenie zarodka w ścianie macicy oraz utrzymanie ciąży. Wpływa on również na liczne procesy fizjologiczne w organizmie. Progesteron zatrzymuje wodę w organizmie, rozszerza żyły, spowalnia procesy trawienia (w tym perystaltykę jelit). Ma to na celu poprawę odżywienia rozwijającego się płodu, jednak skutkuje również obrzękami, żylakami, zaparciami oraz utrudnionym wydalaniem gazów jelitowych, czyli wzdętym brzuchem.

Wzdęty brzuch - przyczyny

nietolerancje pokarmowe

W wielu przypadkach niepokojące dolegliwości z przewodu pokarmowego mogą być skutkiem nadwrażliwości na pokarm. Często wzdęty brzuch wskazuje na nietolerancje pokarmowe zależne od przeciwciał IgG.

Pełna gama objawów nietolerancji pokarmowych IgG-zależnych może być szeroka:

• bóle brzucha,
• przewlekłe zmęczenie,
• złe samopoczucie,
• biegunki,
• zaparcia,
• uczucie pełności i niestrawność,
• przelewania,
• migreny,
• zmiany skórne,
• depresja i wiele innych.

W przebiegu nietolerancji IgG-zależnych dolegliwości pojawiają się około dobę po spożyciu nietolerowanych składników i utrzymują się przez kilka dni, a w przypadku regularnego ich spożywania objawy mogą być przewlekłe i w ogóle nie ustępują. Wówczas stwierdzenie źródła problemu jest niemożliwe bez wykonania odpowiedniego testu z krwi. Przykładowym badaniem jest IMMUNOdiagDIETA, w ramach którego wykonywany jest pomiar przeciwciał IgG specyficznych dla 28, 44, 88 lub 280 różnorodnych produktów spożywczych. Jest to test, który pozwala na ustalenie bezpiecznej diety ograniczającej bądź wykluczającej nietolerowane składniki, co przyczynia się do redukcji przykrych dolegliwości.

Wzdęty brzuch - przyczyny

zaburzenia czynności motorycznej jelit

Problemy związane z zaburzoną czynnością motoryczną jelit, a właściwie jej spowolnieniem, utrudniają wydalanie gazów jelitowych, przez co przyczyniają się do ich nadmiernego gromadzenia w świetle jelita oraz nasilenia dolegliwości, takich jak wzdęty brzuch. Spowolnienie perystaltyki jelit oraz zmniejszona częstość wypróżnień nazywane są zaparciami, które mogą występować samodzielnie lub w przebiegu zespołu jelita drażliwego.

Zespół jelita drażliwego(IBS) charakteryzuje się:

• przewlekłymi biegunkami i zaparciami, które mogą istnieć osobno lub zamiennie,
• wzdęciami brzucha,
• skurczami i bólami brzucha.

Do rozwoju zespołu jelita drażliwego przyczyniają się stres, przewlekłe stosowanie leków, nietolerancje pokarmowe oraz błędy dietetyczne, a objawy nasilają się po spożyciu fermentujących węglowodanów (tzw. FODMAP) lub nietolerowanych produktów o podłożu IgE lub IgG-zależnym.

Wzdęty brzuch - przyczyny

Zaburzenia trawienia i wchłaniania

Wśród przyczyn zdrowotnych wzdętego brzucha są również zaburzenia trawienia i wchłaniania, w których dochodzi do nadmiernej fermentacji pokarmu przez mikroflorę jelit.

Upośledzone trawienie może występować w przebiegu:

• niedoboru laktazy – sprawdź badanie 
• niedoboru enzymów trzustkowych
• celiakii – sprawdź badanie 
• chorób zapalnych jelit – sprawdź badanie 

Niedobór laktazy jest przyczyną nietolerancji laktozy - cukru znajdującego się w mleku i jego przetworach, który to nie jest trawiony i ulega wzmożonej fermentacji w jelicie grubym. Jest to problem dotykający co trzeciego Polaka. Zwykle w ciągu 30 minut od spożycia laktozy występują przykre dolegliwości - wzdęty brzuch, nasilone biegunki, nudności, bóle brzucha. Niedobór lub brak laktazy, czyli enzymu rozkładającego laktozę, może mieć podłoże wtórne lub genetyczne. Najczęstszą przyczyną jest polimorfizm genu LCT, w wyniku którego wraz z wiekiem zmniejsza się ilość produkowanej laktazy, co zmniejsza stopniowo tolerancję laktozy. Wtórna hipolaktazja wynika z uszkodzenia śluzówki jelita w przebiegu innych chorób, m.in. stanów zapalnych jelit, celiakii lub po zabiegach operacyjnych - jest to zazwyczaj problem przejściowy.

Kolejną przyczyną enzymatyczną jest niedobór enzymów trzustkowych, co może być rezultatem przewlekłego zapalenia trzustki lub mukowiscydozy. Enzymy trzustkowe są odpowiedzialne za rozkład węglowodanów, białek i tłuszczów, więc ich brak skutkuje wzdęciami, nasilonymi biegunkami, niedożywieniem itp. Na szczęście odpowiednia dieta wraz z preparatami laktazy lub enzymów trzustkowych pozwalają na redukcję dolegliwości i poprawę stanu zdrowia.

Celiakia to specyficzna nadwrażliwość pokarmowa, jednak znacznie różni się od nietolerancji IgG-zależnej. W tej chorobie spożycie glutenu prowadzi do tzw. autoagresji - organizm wytwarza przeciwciała przeciwko własnym tkankom. Dochodzi do zaniku kosmków jelitowych, przez co zmniejsza się powierzchnia wchłaniania składników odżywczych, czego objawami będą biegunki, wzdęty brzuch, chudnięcie, objawy niedoborów pokarmowych (np. anemia) itp. Celiakia jest zaburzeniem genetycznym i gdy raz się pojawi, trwa przez całe życie, dlatego konieczne jest przestrzeganie zaleceń ścisłej diety bezglutenowej. Diagnoza celiakii składa się z kilku badań: genetycznego (polimorfizmy genów HLA-DQ2, HLA-DQ8 lub HLA-DRB4), serologicznego i histopatologicznego.

Wzdęty brzuch - przyczyny

Przewlekły stres

Zmiany hormonalne

Zaparcia

Dysbioza jelitowa

Wzdęty brzuch - jak złagodzić dolegliwości?

Odpowiednie zachowania związane z jedzeniem oraz prawidłowo dostosowana dieta pozwalają na poprawę trawienia, mniejsze połykanie powietrza i łatwiejsze wydalanie gazów jelitowych. Poniższe wskazówki pomogą Ci zredukować dolegliwości, takich jak odbijanie, wzdęty brzuch, wiatry i powiększenie obwodu brzucha.

• Jedz regularnie 4-6 małych posiłków co 3-4 godziny;
• dokładnie i powoli przeżuwaj jedzenie.
• unikaj rozmów w czasie posiłków.
• stopniowo wprowadzaj wzdymające warzywa, a w zespole jelita drażliwego wyeliminuj je na pewien czas w ramach diety low-FODMAP.
• ogranicz lub wyklucz nietolerowane przez Ciebie produkty. Pamiętaj, że celiakia to choroba na całe życie i jedynym leczeniem jest ścisła dieta bezglutenowa.
• jeśli masz zaparcia, zwiększ ilość błonnika w postaci warzyw i owoców oraz pełnoziarnistych produktów zbożowych (razowe makarony, pieczywo, kasze gruboziarniste, płatki owsiane).
• pij dużo wody, minimum 2-2,5 litra.
• pamiętaj o probiotykach, aby poprawić skład mikroflory jelit. Probiotyki znajdują się w preparatach farmaceutycznych lub naturalnie występują w jogurtach, kefirach i kiszonkach.
• zrezygnuj z żucia gumy, ssania twardych cukierków oraz palenia wyrobów tytoniowych.
• ruszaj się jak najwięcej.