Dieta bezglutenowa - sprawdź, czy Cię to dotyczy

Choć dziś dieta bezglutenowa zyskuje coraz większą popularność (stała się wręcz modna), trzeba starannie dobierać składniki codziennych posiłków. Bogata oferta tradycyjnych i działających w internecie sklepów wynika z zapotrzebowania rynku, ale jest jednocześnie siłą napędową nowych nawyków żywieniowych.

Owies, mimo iż nie zawiera glutenu, bywa eliminowany przede wszystkim dlatego, że nie jest wolny od zanieczyszczeń innymi zbożami, co może mieć miejsce podczas przemiału lub pakowania.

Dieta bezglutenowa – bezpieczne produkty

Dla osób znajdujących się na diecie bezglutenowej ważnym symbolem ułatwiającym wybór podczas wizyty w sklepie jest licencjonowany znak przekreślonego zbożowego kłosa. Symbol oznacza, że artykuły są całkowicie wolne od glutenu.

Do produktów naturalnie bezglutenowych zaliczane są: kukurydza, ziemniaki, ryż, soja, proso, gryka tapioka, amarantus, soczewica, maniok, fasola, sorgo, sago, orzechy oraz mięso, warzywa i także owoce.

Za bezglutenowe uznawane są także przetworzone produkty żywnościowe, w których zawartość glutenu nie przekracza 20 mg na 1 kg (20 ppm). One także oznaczone są międzynarodowym symbolem przekreślonego kłosa zbożowego.

W diecie bezglutenowej mogą być stosowane także produkty zawierające mąkę. Warunkiem bezpieczeństwa jest skład, czyli mąka powstała z kukurydzy, amarantusa, gryki, prosa, komosy ryżowej czy soi – rośliny te są naturalnie wolne od glutenu. Bez obaw można także spożywać odpowiednio przetworzone zboża glutenowe. W menu mogą więc zagościć kasza jaglana, orzechy, ciecierzyca, sezam, soczewica, ziarno słonecznika, siemię lniane czy wolny od glutenu owies.

Chociaż w teorii mąka z ziaren zbóż wolnych od glutenu powinna być w stu procentach wolna od tego alergenu, to jednak zdarzają się zanieczyszczenia glutenem wskutek przetwarzania bądź mielenia w tym samym miejscu zbóż bezglutenowych z tymi zawierającymi gluten. Dlatego chcąc mieć pewność, należy kupować wyłącznie produkty licencjonowane z symbolem przekreślonego kłosa, który jest świadectwem najwyższej jakości produktów wolnych od domieszek z groźnym alergenem.

Przykładowy jadłospis osoby znajdującej się na diecie bezglutenowej może zawierać między innymi: jaja, ryby, mięso, warzywa, owoce czy produkty mleczne oraz pieczywo i makarony powstałe wyłącznie z mąki bezglutenowej. Jako przekąski polecane są choćby ciasteczka ryżowe, chipsy kukurydziane czy popcorn. Zamiennikami słodyczy zaś są dżemy, miody, kisiele, budynie oraz ciastka i ciasteczka upieczone z mąki bezglutenowej lub też oznakowane symbolem przekreślonego kłosa zbożowego.

Ukryty gluten

Osoby znajdujące się na diecie bezglutenowej powinny bezwzględnie czytać informacje na etykietach wszystkich produktów spożywczych, gdyż niepożądany gluten może znajdować się w niemal każdym dostępnym artykule.

Jako że składnik nadaje żywności odpowiednią konsystencję, to może znaleźć się zarówno w wędlinach, konserwach rybnych, pasztetach, daniach gotowych, zupkach instant czy sosach. Również lody, jogurty, śmietana oraz mrożone lub konserwowane warzywa i owoce mogą zawierać naturalny zagęstnik, jakim jest gluten. Zdarza się także, że suszone owoce i warzywa posypywane są mąką, która zapobiega sklejaniu. Gluten, najczęściej w postaci słodu jęczmiennego i hydrolizowanego białka roślinnego, występuje także w płatkach śniadaniowych, preparatach wspomagających odchudzanie, lekach, preparatach witaminowych, aromatach spożywczych czy cukrze wanilinowym.

Groźny jest także glutaminian sodu – ten pochodzący z ziarna pszennego może zawierać gluten.

Choć jeśli w składzie na etykiecie widnieje informacja, że artykuł spożywczy zawiera glutaminian i brak jest danych o zawartości glutenu, to wydaje się, że produkt jest bezpieczny. Podobne uwagi dotyczą skrobi modyfikowanej (pszennej) oraz syropu glukozowo-fruktozowego (również może być wytworzony z pszenicy).

Alkohol a dieta bezglutenowa

Dla osób znajdujących się na diecie bezglutenowej bezpieczne są czyste alkohole. Uważać należy na kolorowe wódki i likiery, gdyż gluten może być składnikiem barwników, aromatów i pozostałych dodatków. Ślady glutenu mogą pojawić się choćby w tak popularnych wódkach jak Żubrówka czy Żołądkowa Gorzka, lecz śladowa zawartość alergenu jest dopuszczalna w diecie bezglutenowej. Szczególną uwagę powinny zachować osoby preferujące piwo – gluten występuje zarówno w najpopularniejszych piwach jasnych oraz w ciemnych czy pszenicznych pod postacią słodów: jęczmiennego, pszenicznego i żytniego.

Kiedy i przez jaki czas powinno się stosować dietę wolną od glutenu?

W przypadku osób zdrowych brak jest jednoznacznych badań potwierdzających bądź zaprzeczających wpływ glutenu na zdrowie. Jeżeli organizm nie toleruje glutenu lub jest na niego uczulony, to spożywanie produktów zawierających alergen może być uciążliwe i powodować znaczne pogorszenie samopoczucia i zdrowia. Dolegliwości, takie jak ból brzucha, biegunki, migreny, apatia znacznie pogarszają codzienne funkcjonowanie.

Niewykryta na czas alergia na gluten lub nietolerancja glutenu może prowadzić do anemii, ciągłego zmęczenia, niedoborów składników mineralnych i zaburzeń w prawidłowej pracy mięśni.

W przypadku zdiagnozowania celiakii dietę bezglutenową należy traktować jako formę leczenia. Jest to dieta na całe życie, dlatego tak istotne znaczenie ma rozpoznanie choroby przez lekarza.

Czy warto całkiem wyeliminować gluten?

Wokół glutenu narosło wiele kontrowersji i mitów. Część specjalistów zaleca całkowite wyeliminowanie glutenu z diety, argumentując, iż jego obecność negatywnie wpływa na odporność organizmu. Inni z kolei uważają, że jedynym argumentem przemawiającym za wyeliminowaniem glutenu jest stwierdzona celiakia.

Konsultacja z lekarzem przed przejściem na dietę bezglutenową

Dieta bezglutenowa, stosowana przez dłuższy czas i w sposób nieprzemyślany może doprowadzić do niedoborów składników odżywczych, takich jak: błonnik, kwas foliowy, żelazo czy magnez. Dlatego przed przejściem na dietę, należy zasięgnąć fachowej porady dietetyka.

Celiakia a dieta bezglutenowa

Przeprowadzone u osób dorosłych oraz dzieci badania pokazują, że 20-38% pacjentów ze zdiagnozowaną celiakią cierpi na powikłania odżywcze, w tym na zaburzenia równowagi białka, witamin czy minerałów. Występują również zaburzenia w dostarczaniu do organizmu niezbędnej ilości energii. Komplikacje mogą mieć miejsce zarówno w chwili diagnozy oraz podczas obserwacji pacjentów przechodzących na dietę wolną od glutenu. W czasie diagnozy niedobory najczęściej są wynikiem nieprawidłowego wchłaniania substancji odżywczych, spowodowanego uszkodzeniem śluzówki w przewodzie pokarmowym. Przeprowadzone badania pokazują, że zanik kosmków łączy się z większymi niedoborami żywieniowymi, takimi jak: niski poziom żelaza, kwasu foliowego, miedzi, cynku oraz witaminy B12. U pacjentów z celiakią znajdujących się na diecie bezglutenowej komplikacje odżywcze mogą być wynikiem kiepskiej jakości produktów bezglutenowych oraz niewłaściwych wyborów żywieniowych pacjentów. Najczęściej spotykane niedobory w różnych etapach celiakii zostały przedstawione w tabeli.

Wyniki badań pokazują pozytywne zmiany u osób z celiakią już po roku stosowania diety bezglutenowej: 69% osób, początkowo z niedowagą, osiągnęło prawidłową masę ciała; 87% osób, które miały normalną masę ciała, utrzymało ją na tym samym poziomie. Co więcej – utrata masy ciała została wykazana u 18% pacjentów z nadwagą oraz u 42% pacjentów z otyłością.

Diagnoza celiakii a dieta bezglutenowa

Jak do tej pory dieta bezglutenowa jest jedyną skuteczną metodą terapii u osób ze zdiagnozowaną celiakią. Szkody, jakie może wywoływać celiakia, spowodowane nieodpowiednim rozwojem kosmków jelitowych odpowiedzialnych za przyswajanie składników odżywczych z pokarmu, mogą być nieodwracalne. Szczególnie groźne następstwa obserwowane są u najmłodszych. Dlatego wczesna diagnostyka choroby jest niezmiernie istotna.