Probiotyki i prebiotyki - jakie są ich właściwości?

U podstaw zdrowia jest mikrobiota

Mikrobiota jest terminem, którym określa się drobnoustroje, które zasiedlają organizm człowieka. Powszechnie używa się również pojęć mikroflora bądź flora bakteryjna jelit. Istnieje również trzecie pojęcie - mikrobiom, czyli określenie opisujące wszystkie należące do mikrobioty geny. Co ciekawe, mikrobiom jest trzykrotnie większy od genomu człowieka.

Jakość mikrobioty ma tak istotne znaczenie dla stanu zdrowia, że każde jej zachwianie ma poważne konsekwencje. Zaburzenia składu bądź funkcji drobnoustrojów w organizmie znane są pod nazwą dysbioza. Dysbioza bardzo często stanowi jeden z co najmniej kilku czynników, które prowadzą do takich problemów zdrowotnych jak:

• biegunka po antybiotykoterapii,
• choroby o podłożu alergicznym,
• zespół jelita drażliwego,
• nieswoiste choroby zapalne jelit,
• cukrzyca,
• otyłość,
• zaburzenia neurologiczne (autyzm, depresja, schizofrenia, Alzheimer itp.).

Czym właściwie jest probiotyk?

Probiotykiem nazywany jest konkretny szczep bakterii bądź grzybów, w przypadku którego badania wykazały, że posiada konkretny efekt zdrowotny przyjmowany w określonych ilościach. O właściwościach probiotycznych wspomina się najczęściej w kontekście bakterii z rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium oraz grzybów Saccharomyces boulardii.

Na opakowaniach preparatów probiotycznych powinny być zawarte:

• rodzaj,
• gatunek,
• oznaczenie szczepu (w przypadku probiotyków każdy szczep otrzymuje swoje oznaczenie literowo-cyfrowe, które go charakteryzuje),
• nazwa marketingowa szczepu (np. nazwa LGG® odnosi się do Lactobacillus rhamnosus GG ATCC 53103),
• liczba żywych kolonii bakteryjnych pod koniec przydatności do spożycia,
• sposób dawkowania.

Preparaty probiotyczne mogą być dostępne w różnych formach - jako produkt leczniczy (najlepiej przebadany), suplement diety, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego bądź też żywność funkcjonalna (np. jogurt z dodatkiem probiotyku). Ponadto probiotyki dostępne są w preparatach jednoskładnikowych bądź wieloskładnikowych.

Jakie właściwości mogą mieć probiotyki?

• Konkurencja z patogennymi drobnoustrojami w kolonizacji błon śluzowych oraz normalizacja właściwego składu mikrobioty.
• Odżywianie komórek jelita poprzez wytwarzanie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych.
• Metabolizm niektórych substancji, np. soli kwasów żółciowych, wytwarzanie witamin (m.in. witaminy K).
• Zapobieganie rozszczelnianiu się bariery jelitowej.
• Neutralizacja substancji kancerogennych.
• Wpływ na odpowiedź immunologiczną.
• Wpływ na układ hormonalny bądź neurologicznych (dotyczy niewielu szczepów).

Jak wybrać odpowiedni probiotyk?

Zwykle wybór probiotyku jest podyktowany zaleceniami lekarskimi na podstawie badań naukowych - przykładowe zalecenia szczepów probiotycznych zostały opisane w dalszej części artykułu.

W doborze probiotyku pomocne również mogą być badania mikroflory jelitowej. Takie badanie polega na określeniu stężenia konkretnych bakterii i grzybów w próbce kału, w tym pożytecznych Lactobacillus i szkodliwych Clostridium czy Candida albicans.

• Badanie KyberKompakt
• Badanie KyberKompakt Pro
• Badanie GutFlora
• Badanie GutFlora Plus
• Badanie MikroFloraScan
• Badanie MicroFloraScan Plus

Zastosowanie probiotyków w różnych chorobach - probiotyki na jelita, stawy i osłonowo

Zastosowanie	Zalecane szczepy
Zespół jelita drażliwego	Lactobacillus rhamnosus GG, L. plantarum DSM 9843 (299v) Saccharomyces boulardii, Bifidobacterium bifidum, L. reuteri DSM 17938
Reumatoidalne zapalenie stawów	Lactobacillus casei (obniża stan zapalny i łagodzi objawy)
Rozszczelniona bariera jelitowa	Lactobacillus plantarum 299v, Lactobacillus casei GG, Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacillus casei GG, Lactobacillus casei DN-114001, Streptococcus thermophilus ATCC19258, Bifidobacterium infantis, Escherichia coli Nissle 1917, Lactobacillus plantarum (MB452, WCFS1, CGMCC No.1258)
Osłonowo przy antybiotykoterapii	Lactobacillus GG, S. boulardii CNCM I-745, L. reuteri DSM 17938, Lactobacillus casei DN114, L. bulgaricus, Streptococcus thermophilus
Wsparcie terapii eradykacyjnej Helicobacter pylori	Saccharomyces boulardii
Indukcja remisji we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego	E. coli Nissle 1917, VSL#3

Probiotyki, prebiotyki, synbiotyki...

Prebiotyki to tak naprawdę pokarm dla probiotyków. Dlatego głównym wymogiem w doborze prebiotyków jest stymulacja rozwoju prozdrowotnych szczepów bakterii. Prebiotyki są substancjami, które znajdują się powszechnie w naturalnych pokarmach, jednak w celach medycznych wykorzystuje się preparaty prebiotyczne. Główną grupą prebiotyków są węglowodany, które nie są możliwe do strawienia.

Wśród prebiotyków są:

• inulina,
• oligofruktoza,
• fruktooligosacharydy,
• galaktooligosacharydy
• polifenole,
• koniugowany kwas linolowy,
• wielonienasycone kwasy tłuszczowe.

Niektóre prebiotyki oprócz bycia pożywką dla bakterii mają dodatkowe właściwości. Przykładowo inulina z oligofruktozą pozwalają na zmniejszenie masy ciała.

Synbiotyki natomiast to probiotyki i prebiotyki połączone w jeden preparat. Synbiotyk umożliwia jednoczesne przyjęcie drobnoustrojów z ich pokarmem, przez co taka kombinacja powinna mieć znacznie lepsze działanie niż każdy z tych preparatów osobno.

Przeczytaj, jak odbudować florę bakteryjną jelit ❱

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Bibliografia:

• Szajewska H.: Probiotyki – aktualny stan wiedzy i zalecenia dla praktyki klinicznej. Med. Prakt., 2017; 7-8: 19–37.
• Szajewska H.: Czas na probiotyki w profilaktyce alergii? Kilka uwag o nowych wytycznych GLAD-P. Med. Prakt.
• Szajewska H., Berni Canani R., Guarino A. i wsp.: Probiotics for the prevention of antibiotic-associated diarrhea in children. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 2016; 62 (3): 495–506.
• La Fata G., Weber P., Mohajery M.H.: Probiotics and the Gut Immune System: Indirect Regulation. Probiotics Antimicrob Proteins. 2018; 10(1): 11–21.
• Szajewska H.: Mikrobiota i jej modyfikacje. Med. Prakt.