Nietolerancja laktozy - objawy, badania, jak sprawdzić?

Laktoza — co to jest?

Nietolerancja laktozy — objawy u dorosłych

Kiedy produkcja laktazy w ścianach jelita zanika, cukier mleczny zalegając w jelitach:

• zatrzymuje wodę, powodując biegunki,
• wzmaga działanie bakterii obecnych w jelitach, które przeprowadzając proces fermentacji wydzielają dwutlenek węgla, metan, wodór,
• produkty fermentacji (kwasy mlekowy, octowy i masłowy) działają drażniąco na błonę śluzową jelit,
• dalsze konsekwencje to — utrata wody, elektrolitów, odwodnienie organizmu aż do procesów przewlekłych (np. niedożywienia).

Jakie są objawy nietolerancji laktozy u dorosłych?

• biegunki,
• śmierdzące gazy,
• wzdęcia,
• kolki jelitowe,
• nudności.

Nietolerancja laktozy — przyczyny

Niedobór laktazy — podział ze względu na przyczyny

• wrodzony — występuje bardzo rzadko, jest wynikiem błędu genetycznego, dziecko nie ma zdolności wytwarzania laktazy;
• pierwotny (dziedziczny) - najczęstsza forma, wynika z faktu, że gen LCT kodujący powstawanie laktazy zmniejsza jej aktywność już od drugiego roku życia nawet do 5%, ta cecha dziedziczona jest jako recesywna. Ujawnia się w okresie dojrzewania lub dorosłym;
• wtórny (nabyty) - przejściowy lub utrwalony niedobór laktazy powstały w wyniku eliminacji produktów mlecznych w diecie, chorób lub innych uszkodzeń błony śluzowej produkującej laktazę np.: leków niszczących błonę śluzową jelita (antybiotyki, leki przeciwzapalne)
  przewlekłych stanów chorobowych układu pokarmowego (celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, mukowiscydozy);
• alergii pokarmowych;
• zabiegów chirurgicznych.

Dziedziczna nietolerancja laktozy

Nietolerancja laktozy badania

• analiza obecności wodoru w wydychanym powietrzu — tzw. test wodorowy;
• określenie poziomu glukozy we krwi po podaniu laktozy - test doustnego obciążenia laktozą;
  badanie pH kału — niestrawiony cukier mleczny zakwasza organizm;
• próba eliminacyjna — czyli dieta bezlaktozowa przez dwa tygodnie, obserwacje i wnioski;
  inwazyjne badanie — pobranie do badania fragmentu jelita cienkiego;
• badanie genetyczne — które precyzyjnie określa, jaki rodzaj niedoboru laktazy występuje – ❱ zobacz: Nietolerancja laktozy a badanie genu LCT>.

Nietolerancja laktozy — badania genetyczne

Jak sprawdzić czy ma się nietolerancje laktozy?

A więc jak sobie radzić?

Czego nie wolno jeść przy nietolerancji laktozy?

• Mleko ssaków (krowie, owcze, kozie) i wszystkie jego przetwory;
• produkty zawierające składniki pochodzące z mleka np. suche mleko w proszku, nugat, masło, serwatka, czekolada mleczna, batony, śmietanki do kawy;
• gotowe mieszanki do robienia naleśników, ciasteczek;
• sosy do sałatek i zupy instant;
• puddingi, lody;
• nawet ok. 20% leków.

Nietolerancja laktozy — a co można jeść?

Nietolerancja laktozy — dieta

• Spróbuj od ograniczenia spożywania produktów zawierających cukier mleczny i sprawdź, czy to ma pozytywny wpływ na twój organizm. Jeśli objawy nie ustąpią, możesz przejść do wyeliminowania większej ilości produktów na bazie mleka lub wszystkich.
• Kupuj mleko o zmniejszonej ilości laktozy i jego przetwory, są dostępne w większości supermarketów.
• Mleko sojowe i produkty sojowe to świetna alternatywa — są to produkty pozbawione laktozy, a poza tym wzbogacone o wapń.
• Wypróbuj ryż, owies lub mleko migdałowe, które także mogą stanowić świetną alternatywę
  Nie martw się o spożycie wapnia, ponieważ istnieje wiele produktów zawierających wapń np. szpinak i inne zielone warzywa liściaste.
• Wapń jest wchłaniany w organizmie jedynie w obecności witaminy D, dlatego ważne jest, aby być świadomym, ile witaminy D otrzymuje. Witamina D pochodzi ze źródeł żywności, takich jak jaja, wątroba i wiele innych. Regularna ekspozycja na światło słoneczne pomaga organizmowi wytworzyć naturalną witaminę D, jednak zalecana jest suplementacja w okresie mniejszego nasłonecznienia, czyli od września do kwietnia.

Nietolerancja laktozy — czy to alergia na mleko?

• Alergia dotyczy reakcji układu odpornościowego na obecność białka mleka krowiego, a hipolaktazja wadliwego działania układu pokarmowego w obecności cukru z każdego rodzaju mleka ssaków;
• alergia występuje najczęściej w pierwszym roku życia (chociaż może pojawić się też później), upośledzone trawienie cukru mlecznego — najczęściej u dorosłych;
• alergie na mleko można wykryć np. przy pomocy badań alergicznych z krwi (polegających na pomiarze stężenia przeciwciał IgE);
• alergia na mleko może wywołać objawy nie tylko ze strony przewodu pokarmowego, ale również zmiany skórne, opuchlizny czy anafilaksję, w której istnieje znaczne ryzyko zgonu.

Nietolerancja laktozy — co pomaga?

• Istnieją metody, dzięki którym osoby z upośledzonym trawieniem cukru mlecznego mogą cieszyć się mlekiem i jego przetworami. Najpopularniejszym sposobem jest przyjmowanie enzymu laktazy wraz z posiłkiem. Badania wykazują również, że przyjmowanie przez cztery tygodnie kombinacji Lactobacillus casei Shirota i Bifidobacterium breve Yakult redukuje objawy i zmniejsza produkcję wodoru. Efekty probiotykoterapii obserwowane są przez co najmniej 3 miesiące od zakończenia przyjmowania preparatu.
• Większość osób z hipolaktazją może strawić do 12 g cukru mlecznego bez pojawienia się objawów, zaś w przypadku jednoczesnego spożycia przetworów mlecznych z innymi pokarmami możliwa jest tolerancja nawet 15-18 g.
• Nietolerancja laktozy może być problemem osób z zespołem jelita drażliwego lub SIBO (przerost mikroflory jelita cienkiego), u których bardzo często występuje nadwrażliwość na FODMAPs (fermentujące węglowodany).
• Objawy pojawiają się, gdy aktywność laktazy spadnie o około po połowę. Mimo że zaleca się dietę z ograniczeniem, regularne spożycie produktów mlecznych przez co najmniej 3-4 tygodnie może prowadzić do poprawy w trawieniu tego cukru. Dzieje się tak ze względu na prebiotyczne działanie laktozy i możliwość adaptacji mikrobiomu, który będzie wspierał trawienie i wchłanianie. Spożycie przetworów mlecznych nie spowoduje jednak poprawy aktywności laktazy.
• Wrodzona alaktazja, której objawy obserwowane są już u noworodków, jest niezwykle rzadka. Tego typu problem stwierdzono u około 40 przypadków, głównie na terenie Finlandii.
• Tolerancja laktozy powstała w wyniku mutacji genetycznych w różnych częściach świata w populacjach, które udomowiły bydło i zaczęły wytwarzać przetwory mleczne. Oprócz Europy znaczną tolerancję obserwuje się w niektórych populacjach arabskich i afrykańskich (np. Tutsi, Fulani). W Europie tolerancja wiąże się z polimorfizmami T-13910 i A-22018. Na świecie w innych regionach (np. Chinach, Arabii Saudyjskiej, czy w plemionach afrykańskich) niezależnie powstały również inne polimorfizmy związane z utrzymaniem tolerancji. U osób z polimorfizmem odpowiedzialnym za utrzymanie tolerancji wydzielana jest dziesięciokrotnie wyższa ilość laktazy w porównaniu z osobami z hipolaktazją.
• Złe wchłanianie dotyczy do 30% dzieci i nastolatków w Polsce. Badania polskie wskazują na znaczną częstość występowania złego wchłaniania lub nietolerancji laktozy u dzieci z chorobami przewodu pokarmowego. Objawy w większości wiążą się z zespołem jelita drażliwego, jednak mogą pojawić się w przypadku chorób zapalnych jelit, a w najmniejszej częstości w chorobach górnej części przewodu pokarmowego (np. chorobie wrzodowej).
• Wśród chorych na chorobę Hashimoto obserwuje się częste występowanie nieprawidłowego trawienia cukru mlecznego. Tacy chorzy mogą mieć nieregularne poziomy TSH i być oporni na leczenie L-tyroksyną. Dieta z ograniczeniem cukru mlecznego u osób z Hashimoto pozwoli wówczas na obniżenie stężenia TSH.

Bibliografia:

1. Asik M.: Decrease in TSH levels after lactose restriction in Hashimoto's thyroiditis patients with lactose intolerance. Endocrine. 2014 Jun;46(2):279-84.
2. Deng Y. et al.: Lactose Intolerance in Adults: Biological Mechanism and Dietary Management. Nutrients. 2015 Sep; 7(9): 8020–8035.
3. Pawłowska K., Umławska W., Iwańczak B.: Prevalence of Lactose Malabsorption and Lactose Intolerance in Pediatric Patients with Selected Gastrointestinal Diseases. Adv Clin Exp Med. 2015 Sep-Oct;24(5):863-71.
4. Savaiano D.A.: Lactose digestion from yogurt: mechanism and relevance. Am J Clin Nutr. 2014 May;99(5 Suppl):1251S-5S.
5. Szilagyi A.: Adaptation to Lactose in Lactase Non Persistent People: Effects on Intolerance and the Relationship between Dairy Food Consumption and Evalution of Diseases. Nutrients. 2015 Aug 13;7(8):6751-79.
6. Vandenplas Y.: Lactose intolerance. Asia Pac J Clin Nutr. 2015;24 Suppl 1:S9-13.