Alergia i nietolerancja pokarmowa - podobieństwa i różnice

Wśród głównych typów nadwrażliwości pokarmowej są:

• alergie pokarmowe IgE-zależne,
• nietolerancje pokarmowe IgG-zależne.

Co to jest alergia pokarmowa?

Alergia pokarmowa jest patologiczną reakcją organizmu na spożywany pokarm (a właściwie alergen pokarmowy), spowodowana jest nieprawidłową reakcją układu immunologicznego. W patogenezie alergii pokarmowej największe znaczenie mają przeciwciała klasy IgE - odpowiadają one za udział innych komórek (tj. limfocyty T) w procesie chorobowym. Alergia pokarmowa może pojawić się w każdym wieku, ale najczęściej alergia występuje u niemowląt i dzieci ze względu na niedojrzałość bariery jelitowej i zwiększoną przepuszczalność dla białek błony śluzowej jelit.

Jakie produkty wywołują alergię pokarmową najczęściej? Są to:

• mleko,
• jaja,
• mąka pszenna (przeczytaj o nadwrażliwości na pszenicę),
• orzeszki ziemne,
• warzywa i strączki - marchew, pomidory, soja, soczewica,
• produkty mięsne - ryby, wołowina, skorupiaki.

Objawy alergii pokarmowej:

• obrzęk czy pokrzywka na skórze,
• astma i nieżyt nosa w obrębie układu oddechowego.
• alergiczne zapalenie jamy ustnej, refluks przełykowy, bóle w nadbrzuszu i wymioty bezpośrednio, biegunki,
• zmiany skórne, atopowe zapalenie skóry,
• migreny, przewlekłe zmęczenie czy zaburzenia snu.

Alergia pokarmowa może też wywoływać bardzo niebezpieczny wstrząs anafilaktyczny, ponieważ może on doprowadzić nawet do śmierci. Alergia pokarmowa jest schorzeniem trudnym do zdiagnozowania, ponieważ nie ma jednej metody, która wskazałaby uczulenie na właściwy alergen.

Jak zdiagnozować alergię pokarmową? 

• testy skórnych punktowych z kilkunastoma alergenami pokarmowymi, które uczulają najczęściej,
• testy alergiczne z krwi, np.:
  • testy na 21 alergenów pokarmowych – zobacz badanie ❱
  • testy pediatryczne na 28 alergenów pokarmowych i wziewnych – zobacz badanie ❱
  • testy atopowe na 30 alergenów pokarmowych i wziewnych – zobacz badanie ❱
  • test molekularny ALEX na 282 różnych alergenów i molekuł – zobacz badanie ❱
  • test ISAC na 112 molekuł 50 różnych alergenów – zobacz badanie ❱
• pokarmowe testy prowokacyjne - podaje się stopniowo zwiększane ilości alergenu pokarmowego aż do pojawienia się objawów klinicznych.

Leczenie alergii pokarmowych polega przede wszystkim na wyeliminowaniu szkodliwych pokarmów z diety na podstawie wyniku badania. Jeżeli nie przynosi to oczekiwanych rezultatów, stosuje się dodatkowo leczenie farmakologiczne. Możliwe jest także leczenie poprzez odczulanie, którego celem jest sprawienie, żeby układ immunologiczny przestał reagować na alergeny. Jeżeli reakcja alergiczna jest bardzo silna i może stanowić zagrożenie życia, należy zastosować odpowiednie leki - np. adrenalinę w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.

Pakiet badań alergicznych

Z alergiami wiązane są takie objawy jak katar, łzawienie, kichanie, kaszel, wysypka, bóle brzucha, wzdęcia, biegunki czy wymioty. Jeżeli takie dolegliwości występują u Ciebie, wykonaj test pod kątem alergii.

Sprawdź dostępne testy alergiczne 

Co to jest nietolerancja pokarmowa?

Nietolerancja pokarmowa to nadwrażliwość na określony składnik pokarmowy, który tolerowany jest przez większość ludzi. Nietolerancje pokarmowe (podobnie jak alergie) również mogą być związane z reakcjami o charakterze immunologicznym - spowodowanymi działaniem przeciwciał IgG. Takie przypadki często określa się jako opóźnione alergie pokarmowe, ponieważ objawy pojawiają się po ok. kilku- lub kilkudziesięciu godzinach od spożycia nietolerowanego składnika. Nietolerancja IgG-zależna manifestuje się powtarzającymi się symptomami, które pojawiają się zawsze po spożyciu nietolerowanego pokarmu.

Skąd biorą się nietolerancje pokarmowe?

Uznaje się, że bezpośrednią przyczyną rozwoju nietolerancji pokarmowych zależnych od IgG jest nieszczelność bariery jelitowej. Jak do tego dochodzi? Wynika to z nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego na białka pożywienia. Rozszczelnienie ściany jelit może być spowodowane również zatruciem pokarmowym, antybiotykami czy zaburzeniami immunologicznymi. Rozszczelnienie naturalnej bariery jelitowej powoduje przedostanie się do krwiobiegu alergenów – po zetknięciu z nimi układ immunologiczny zaczyna się bronić i wytwarza przeciwciała IgG. Wysokie stężenie przeciwciał IgG w organiźmie zaczyna się toczyć stan zapalny i w organiźmie zaczynają pojawiać się dolegliwości.

Miejmy na uwadze również fakt, że nietolerancje pokarmowe mogą mieć źródło również w naszych genach, czyli u podstawy organizmu. W zależności od genu oraz choroby nietolernacja może ujawnić się jeszcze we wczesnym dzieciństwie lub dopiero w wieku dorosłym.

Jakie dolegliwości wskazują na nietolerancję pokarmową IgG-zależnej:

• wzdęcia i gazy,
• bóle brzucha,
• migreny,
• infekcje,
• bóle reumatyczne,
• zmiany skórne (wypryski, świąd, zaczerwienienie, suchość).

Nietolerancja pokarmowa jest mniej niebezpieczna dla organizmu w porównaniu do alergii pokarmowej, ale nieleczona także może powodować różne groźne schorzenia, zwłaszcza w obrębie przewodu pokarmowego. Dlatego należy wykonać wiarygodne testy na nietolerancje pokarmowe.

Jak zdiagnozować nietolerancję pokarmową? W celu zdiagnozowania przyczyny nietolerancji pokarmowej zaleca się przeprowadzenie oznaczenia przeciwciał IgG we krwi:

• test IMMUNOdiagDIETA – zobacz listę badań ❱
• test Foodprofil – zobacz listę badań ❱
• Food Detective - sprawdź listę badań ❱
• ImuPro Complete - zobacz badanie ❱

Pakiet badań w kierunku nietolerancji pokarmowych

Dolegliwości takie jak przewlekłe zmęczenie, bóle brzucha, biegunki, wzdęcia czy migreny często występują w przebiegu nietolerancji pokarmowych. Jeżeli więc obserwujesz takie objawy u siebie, wykonaj badanie w kierunku nietolerancji najpowszechniejszych produktów spożywczych.

Dowiedz się więcej 

Czym jest wrodzona nietolerancja pokarmowa?

Najczęstszymi wrodzonymi nietolerancjami pokarmowymi są: celiakia, nietolerancja laktozy i fruktozemia.

Wrodzona nietolerancja pokarmowa - Nietolerancja laktozy

Z nietolerancją pokarmową mamy także do czynienia wtedy, gdy w organizmie brakuje enzymu, który rozkłada dany związek. Tak właśnie dzieje się w przypadku jednej z najpopularniejszych nietolerancji - nietolerancji laktozy.

Laktoza jest to cukier, który znajduje się w mleku prawie wszystkich ssaków, jest źródłem energii dla rozwijających się niemowląt. Do trawienia tego cukru konieczny jest enzym laktaza, dzięki któremu możliwe jest rozbicie laktozy na dwie mniejsze cząsteczki (galaktozę i glukozę) - przenikają one do naczyń krwionośnych i są przyswajalne dla organizmu. Problem z trawieniem laktozy dotyczy ok. 70% dorosłych na świecie (w Polsce jest to ponad 35%). Najczęściej nietolerancja laktozy związana jest z mutacją genu LCT, który koduje białko odpowiadające za wytwarzanie laktazy. Mutacja genu LCT zmniejsza zdolność do wytwarzania laktazy już od 2. roku życia (nawet do 5%), dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny - aby nietolerancja się rozwinęła, wadliwą wersję genu należy odziedziczyć zarówno od matki, jak i od ojca. Tego typu nietolerancja mleka spowodowana tą mutacją ujawnia się zazwyczaj w okresie dojrzewania lub w wieku dorosłym.

Nietolerancja laktozy - objawy:

• biegunki,
• wzdęcia,
• nudności,
• odwodnienie organizmu.

Objawy pojawiają się kilka godzin po spożyciu produktów zawierających laktozę.

Nietolerancja laktozy - diagnostyka:

• wodorowy test oddechowy (u osób z nieprawidłowym przyswajaniem laktozy ilość wodoru w wydychanym powietrzu jest zwiększona)
• badanie endoskopowe (pobierany jest niewielki fragment jelita cienkiego w celu oceny stężenia laktazy)
• badanie genetyczne (badana jest obecność mutacji genu LCT w DNA pacjenta, takie badanie dokładnie określi jaki rodzaj niedoboru laktazy występuje) - sprawdź badanie ❱

Leczenie nietolerancji laktozy polega na stosowaniu diety eliminacyjnej - czyli wykluczeniu z diety produktów, które zawierają laktozę bądź ich ograniczeniu.

Wrodzona nietolerancja pokarmowa - Celiakia

Innym rodzajem nietolerancji pokarmowej jest celiakia (choroba trzewna), polegająca na nietolerancji przez organizm glutenu - białka roślinnego, które jest obecne w ziarnach wielu zbóż. Gluten powoduje zanik kosmków jelitowych, przez co wchłanianie pokarmu jest upośledzone i pojawiają się różne objawy kliniczne. Szacuje się, że na celiakię cierpi 1% światowej populacji. Za przyczynę rozwoju tej choroby uważa się predyspozycje genetyczne - w DNA 96% chorych na celiakię obecne są warianty HLA-DQ2 i HLA-DQ8.

Celiakia – objawy. Objawy celiakii są niespecyficzne i można wyróżnić wśród nich:

• utratę masy ciała,
• zmęczenie i osłabienie organizmu,
• biegunki, wymioty,
• bóle kostne,
• zaburzenia miesiączkowania,
• depresję,
• bóle brzucha,
• niedokrwistość.

Celiaklia - diagnostyka:

• badanie poziomu przeciwciał (EMA, tDG, DGP)
• biopsja jelita cienkiego
• badanie genetyczne w kierunku obecności wariantów HLA-DQ2 i HLA-DQ8 - sprawdź badanie ❱

W przypadku potwierdzenia występowania celiakii, leczenie opiera się na spożywaniu wyłącznie produktów bez glutenu przez całe życie.

Nietolerancja a alergia pokarmowa - porównanie.

Przyczyny nietolerancji i alergii są bardzo złożone - może nakładać się ich kilka lub powód może być tylko jeden. Wyróżnia się wśród nich:

• czynniki genetyczne - niektóre osoby mają genetycznie uwarunkowaną skłonność do gorszej tolerancji niektórych składników (dotyczy to w pewnym stopniu alergii, ale przede wszystkim nietolerancji wrodzonych),
• nieprawidłowa dieta niemowląt - zbyt krótkie karmienie niemowląt mlekiem matki i zbyt wczesne wprowadzanie do diety niemowląt nowych składników - przewód pokarmowy dzieci w wieku niemowlęcym nie jest przystosowany do dużej różnorodności pokarmowej,
• zbyt restrykcyjne dbanie o higienę i częste przyjmowanie antybiotyków od wczesnych lat dzieciństwa - uniemożliwia to wytworzenie się odporności, spadek odporności może objawiać się nietolerancją pokarmową,
• zanieczyszczenie środowiska - może powodować zatrucie metalami ciężkimi (aluminium, rtęć, ołów) pochodzącymi np. ze spalin czy dymu papierosowego może prowadzić do rozwoju nietolerancji (najczęściej glutenu i produktów mlecznych),
• dodawanie do żywności sztucznych aromatów, konserwantów.

Zarówno nietolerancja pokarmowa, jak i alergia pokarmowa polegają na nieprawidłowej reakcji organizmu na spożywany pokarm, dlatego schorzenia te są często ze sobą mylone:

• Mechanizm nadwrażliwości pokarmowej: Alergie pokarmowe mają podłoże immunologiczne związane z przeciwciałami IgE, natomiast nietolerancje mogą wiązać się z działaniem przeciwciał IgG czy niedoborem enzymu rozkładającego dany związek (np. niedobór laktazy przy nietolerancji laktozy).
• Czas obserwowania objawów: Przy standardowej alergii pokarmowej, po spożyciu pokarmu dochodzi zwykle do ostrej i natychmiastowej (od kilku minut do ok. 2h od spożycia) reakcji układu immunologicznego. Wśród omówionych nietolerancji jedynie niedobór laktazy wiąże się z objawami w krótkim czasie od spożycia. Pozostałe nietolerancje skutkują rozłożonymi w czasie przewlekłymi objawami.
• Objawy: Wśród najczęstszych objawów alergii wyróżnia się kichanie, katar, wysypkę, biegunkę i wymioty. Alergia pokarmowa może wywoływać także wstrząs anafilaktyczny, który jest stanem zagrażającym życiu chorego. W przypadku nietolerancji pokarmowych objawy są zazwyczaj bardziej złożone (migreny, ogólne osłabienie organizmu, złe samopoczucie, bóle kostne, niedokrwistość), a także mogą pojawić się nawet kilka dni po spożyciu danego składnika.
• Okres diagnozowania: Alergie pokarmowe diagnozuje się najczęściej u niemowląt i małych dzieci, a nietolerancje pokarmowe u młodzieży i dorosłych.

Podobne artykuły:

Testy alergiczne - jak zdiagnozować przyczynę alergii?

Testy na Nietolerancje Pokarmowe - Czy są dla każdego Pacjenta?

Alergeny pokarmowe - co może być źródłem dolegliwości?

Warszawa - test nietolerancje pokarmowe • Kraków - test nietolerancje pokarmowe • Łódź - test nietolerancje pokarmowe • Wrocław - test nietolerancje pokarmowe • Poznań - test nietolerancje pokarmowe • Gdańsk - test nietolerancje pokarmowe • Radom - test nietolerancje pokarmowe • Sosnowiec - test nietolerancje pokarmowe

Bibliografia: 

1. Atkinson W, et al; Food elimination based on IgG antibodies in irritable bowel syndrome: a randomised controlled trial. Gut. 2004 Oct;53(10):1459-64.
2. Deng Y. et al.: Lactose Intolerance in Adults: Biological Mechanism and Dietary Management. Nutrients. 2015 Sep; 7(9): 8020–8035.
3. Ludvigsson J.F.: Diagnosis and management of adult coeliac disease: guidelines from the British Society of Gastroenterology. Gut. 2014 Aug;63(8):1210-28.
4. Sicherer S.H., Sampson H.A. Food allergy: Epidemiology, pathogenesis, diagnosis, and treatment. J Allergy Clin Immunol. 2014 Feb;133(2):291-307; quiz 308.
5. Turnbull J.L., Adams H.N., Gorard D.A.: Review article: the diagnosis and management of food allergy and food intolerances. Aliment Pharmacol Ther. 2015 Jan;41(1):3-25.