Badanie przeciwciał IgE w alergii

Czym są przeciwciała IgE?

Przeciwciała są białkami wydzielanymi przez komórki układu immunologicznego (limfocyty B) w celu obrony organizmu przed patogenami różnego typu, przede wszystkim bakteriami, wirusami i pasożytami.

Dotychczas wykryto 5 różnych grup przeciwciał, z których każda charakteryzuje się innymi funkcjami:

• Przeciwciała IgA - chronią błony śluzowe przed wnikaniem patogenów; występują głównie na terenie układu oddechowego, pokarmowego i moczowego.
• Przeciwciała IgD - ich funkcja nie została jeszcze dokładnie poznana, jednak uznaje się, że mają znaczenie w aktywacji limfocytów B.
• Przeciwciała IgE
• Przeciwciała IgG - zdecydowanie dominująca grupa przeciwciała w organizmie (stanowią 80% wszystkich immunoglobulin), biorą udziała w odpowiedzi układu immunologicznego na zakażenie (szczególnie ponowne) oraz w nietolerancjach pokarmowych.
• Przeciwciała IgM - stanowią pierwszą linię obrony w przypadku świeżego zakażenia.

Przeciwciała IgE zostały odkryte w 1966 roku przez japońskie małżeństwo Ishizaka, co było przełomowym odkryciem pozwalającym na lepsze zrozumienie problemu alergii. Stężenie tych przeciwciał jest uzależnione od wieku i najwyższe stężenia obserwuje się około 10 roku życia. W przypadku osób z predyspozycją do alergii (atopia) już wcześniej występują znacznie wyższe poziomy.

Funkcje przeciwciał IgE uzależnione są od receptorów, z którymi się wiążą. Przy udziale receptora FcεRI immunoglobuliny E biorą udział w odpowiedzi układu immunologicznego na wirusy i pasożyty, a także chronią przed ekspozycją na toksyny (reakcja na nawet nieznaczne ilości). U alergików obserwuje się zwiększoną liczbę tych receptorów. Natomiast poprzez receptory CD23 przeciwciała IgE biorą również udział w zwalczaniu pasożytów oraz regulują syntezę IgE przez limfocyty B.

Całkowite IgE - co oznacza pomiar?

Stężenie IgE całkowitego zmienia się wraz z wiekiem. W przypadku noworodków stężenie IgE mieści się w zakresie 5-10 U/ml i do końca pierwszego roku życia wzrasta do poziomu 30 U/ml. Najwyższe stężenie przeciwciał IgE obserwuje się między 7. a 10. rokiem życia (ok. 300 U/ml), które później maleje do wartości poniżej 100 U/ml. W przebiegu różnych chorób IgE całkowite może być podwyższone.

Schorzenia, na które może wskazywać podwyższone IgE całkowite, to m.in.:

• choroby atopowe (alergiczny nieżyt nosa, alergie pokarmowe, atopowe zapalenie skóry, astma oskrzelowa, alergiczne zapalenie spojówek, anafilaksja)
• choroby pasożytnicze (takie jak lamblioza, glistnica czy malaria)
• wrodzone i nabyte niedobory immunologiczne (np. zaawansowane HIV, zespół Wiskotta i Aldricha, zespół hiperimmunoglobulinemii E)
• aspergiloza oskrzelowo-płucna
• zakażenia bakteryjne i wirusowe (np. mononukleoza zakaźna, Helicobacter pylori)
• ziarnica złośliwa
• zespół hipereozynofilowy
• choroby nowotworowe (choroba Hodgkina, szpiczak IgE)
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• celiakia
• pęcherzyca
• polekowe śródmiąższowe zapalenie nerek
• zespół nerczycowy
• marskość alkoholowa wątroby
• reakcja na uraz (stres)
• zabiegi operacyjne

Przeciwciała IgE wiązane są przeważnie z występowaniem chorób alergicznych. W przypadku aż 80% dorosłych z atopowym zapaleniem skóry obserwuje się podwyższone stężenie IgE całkowitego. U około 20% osób z alergią występuje niskie stężenie IgE całkowitego, za to u niektórych znaczne podwyższenie przeciwciał nie wiąże się z obecnością jakichkolwiek objawów. Z tego powodu nie można uznać pomiaru IgE całkowitego za wskaźnik występowania alergii - wykonuje się testy alergiczne z wykorzystaniem alergenowo-specyficznych IgE.

Alergie to głównie problem krajów rozwiniętych - w krajach rozwijających się wciąż dominują zakażenia pasożytnicze. Zakażenia te mają charakter przewlekły, przez co prowadzą do znacznego podwyższenia stężenia IgE-całkowitego. Przeciwciała IgE w przebiegu zakażeń pasożytniczych mają na celu zainicjowanie reakcji, których rezultatem będzie przyspieszenie motoryki jelit i nadprodukcja śluzu w komórkach nabłonka, co pozwala usunąć pasożyty z przewodu pokarmowego.

W przypadku chorób nowotworowych poziom IgE maleje pod wpływem leczenia. Badania wskazują dodatkowo, że choroby te mają bardziej agresywny przebieg w przypadku podwyższonego poziomu IgE.

Zespół hiperimmunoglobulinemii E jest rzadkim pierwotnym niedoborze odporności. Ze względu na przebieg została nazwana zespołem Hioba od biblijnej postaci. W przebiegu tego schorzenia dochodzi do nawracających zakażeń dróg oddechowych (najczęściej Staphylococcus aureus, Haemophilus influenzae, Pseudomonas aeruginosa, Aspergillus fumigatus) oraz zimnych ropni skóry. U chorych stężenie IgE całkowitego może przekraczać 2000 U/ml.

Co ciekawe, podwyższone stężenie IgE całkowitego obserwuje się u osób palących. Taki stan może mieć różne przyczyny, a wśród nich jest zwiększenie przepuszczalności nabłonka oskrzeli na alergeny i nasilona reakcja układu immunologicznego w ich kierunku.

Przeciwciała IgE w alergii

Głównym zastosowaniem przeciwciał IgE, a właściwie problemem, do jakiego prowadzą, jest reakcja alergiczna. IgE są związane poprzez receptory FcεRI mastocytów i bazofili. Do nich przyczepiają się alergeny, czyli białka pochodzące z żywności, pyłków roślin, sierści zwierząt itp. Połączenie to inicjuje całą reakcję wyrzutu mediatorów zapalnych (np. histaminy), które prowadzą do pojawienia się przykrych objawów alergicznych.

Alergie IgE-zależne wiążą się z następującymi objawami:

• ze strony przewodu pokarmowego (biegunki, wymioty, zgaga, wzdęcia, odbijanie, nudności, kolkowe bóle brzucha, niechęć do spożywania niektórych pokarmów),
• zespół alergii jamy ustnej (obrzęk warg, pieczenie i szczypanie w obrębie jamy ustnej),
• zmiany skórne (świąd skóry, rumień, pokrzywka, wysypka)
• atak astmy oskrzelowej,
• nasilony katar, kaszel, chrypka, pieczenie i łzawienie oczu,
• zaburzenia ciśnienia krwi,
• wstrząs anafilaktyczny.

Zazwyczaj osoby z alergią wytwarzają przeciwciała swoiste dla konkretnych alergenów, na które są uczuleni. Specyficzne przeciwciała IgE biorą udział w reakcji na:

• niektóre leki (np.penicylina),
• alergeny pokarmowe (np. mleko, ryby, soja, orzeszki ziemne),
• pyłki roślin,
• alergeny odzwierzęce (np. jady owadów, sierść, pierze, roztocza kurzu domowego)
• lateks.

Udział alergenowo-swoistych przeciwciał IgE obserwowany jest w również w chorobach alergicznych.

Wśród chorób alergicznych wymienia się:

• astmę oskrzelową,
• atopowe zapalenie skóry,
• pokrzywkę alergiczną,
• alergiczny nieżyt nosa,
• alergiczne zapalenie spojówek,
• kontaktowe zapalenie skóry.

Badanie przeciwciał IgE

W przypadku osób, u których podejrzewa się obecność alergii lub stwierdzono już jedną z chorób alergicznych, wykonuje się odpowiednie testy alergiczne z krwi. Często stosowaną metodą jest badanie przeciwciał IgE swoistych dla konkretnych alergenów.

Możliwe jest wykonanie następujących badań przeciwciał IgE:

• Badanie przeciwciał IgE w panelu pokarmowym – sprawdź badanie ❱
• Badanie przeciwciał IgE w panelu pediatrycznym - sprawdź badanie ❱
• Badanie przeciwciał IgE w panelu atopowym - sprawdź badanie ❱
• Badanie przeciwciał IgE w panelu oddechowym – sprawdź badanie ❱
• Badanie przeciwciał IgE za pomocą testu molekularnego ISAC – sprawdź badanie ❱
• Badanie przeciwciał IgE za pomocą testu molekularnego ALEX – sprawdź badanie ❱

W zależności od wybranego panelu podstawowe badania przeciwciał są skierowane na najczęstsze przyczyny alergii. W panelu pokarmowym diagnozuje się 21 alergeny pokarmowe, w panelu oddechowym 21 alergenów wziewnych, zaś w panelu pediatrycznym 28 alergenów pokarmowych i wziewnych, które szczególnie często są problemem małych pacjentów. W tych trzech testach poziom przeciwciał IgE badany jest przy pomocy metody immunoenzymatycznej.

Dostępna jest również możliwość dokładniejszego zdiagnozowania alergii na poszczególne alergeny. W tym celu wykonuje się badanie przeciwciał IgE za pomocą testu molekularnego ALEX. Badanie to analizuje stężenie przeciwciał IgE dla 156 alergenów i 126 molekuł alergenowych. Test ALEX obejmuje swoim zakresem różne grupy alergenów - pokarmowe, wziewne, na jady owadów. Dodatkowo pozwala też na poznanie, czy grozi nam alergia krzyżowa. Alergia krzyżowa polega na omyłkowej reakcji układu immunologicznego na inny alergen niż występuje uczulenie w sytuacji, gdy alergeny mają w co najmniej 70% podobną budowę (np. mleko krowie i kozie, brzoza i jabłko).

Badanie przeciwciał IgE - dlaczego warto je wykonać?

• Badanie przeciwciał IgE pozwala na wykrycie przyczyny reakcji alergicznej.
• Wiedza o szkodliwych alergenach umożliwia świadome ich unikanie poprzez odpowiednie działania, takie jak dieta eliminacyjna.
• Pozwala na uniknięcie reakcji krzyżowych.
• Umożliwia zredukowanie nieprzyjemnych objawów i poprawę leczenia chorób alergicznych.
• Badanie przeciwciał IgE alergenowo-swoistych pozwala dostosować leczenie do swoich potrzeb. W ramach leczenia wykorzystuje się najczęściej:
  • leki antyhistaminowe i kortykosteroidy - działające objawowo w okresach zaostrzeń (np. pylenia alergizującej rośliny),
  • adrenalinę - w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego,
  • immunoterapię swoistą - preparaty konkretnych alergenów w celu wytworzenia tolerancji,
  • przeciwciała anty-IgE (Omalizumab) - stosowane w trudnych do leczenia przypadkach astmy i alergicznych chorób skóry.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Bibliografia:

1. Akdis C.A. et al.: Diagnosis and treatment of atopic dermatitis in children and adults: European Academy of Allergology and Clinical Immunology/American Academy of Allergy, Asthma and Immunology/PRACTALL consensus report. Allergy, 2006; 61: 969–987.
2. He J.S. et al.: Biology of IgE production: IgE cell differentiation and the memory of IgE responses. Curr Top Microbiol Immunol. 2015;388:1-19.
3. Holgate S.T.: New strategies with anti-IgE in allergic diseases. World Allergy Organ J. 2014 Jul 29;7(1):17.
4. Ishizaka K., Ishizaka T., Hornbrook M.M.: Physicochemical properties of reaginic antibody. V. Correlation of reaginic activity with gamma-E-globulin antibody. J Immunol. 1966 Dec;97(6):840-53.
5. Kelly B.T., Grayson M.H.: Immunoglobulin E, what is it good for? Ann Allergy Asthma Immunol. 2016 Mar;116(3):183-7.
6. Małolepszy J., Kuna P., Kowalski M.L., Chmielewska-Szewczyk D.: Stężenie IgE całkowitego oraz IgE alergenowo-swoistych. W: Standardy w alergologii. Cz. I, wyd. II, Kraków, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2010.
7. Mogensen T.H.: Primary Immunodeficiencies with Elevated IgE. Int Rev Immunol. 2016;35(1):39-56.
8. Nowicka U.: Disorders with elevated immunoglobulin E levels. Pneumonol Alergol Pol. 2009; 77(6): 533-40.
9. Szczeklik A., Jawień J.: Immunoglobulin E in acute phase response to surgical stress. Clin Exp Allergy. 1996 Mar;26(3):303-7.
10. Wu L.C., Zarrin A.A.: The production and regulation of IgE by the immune system. Nat Rev Immunol. 2014 Apr;14(4):247-59.