Ból brzucha - jakich chorób może być objawem?

Ból brzucha - rodzaje

Nieswoistym objawem wielu chorób, nie tylko układu pokarmowego, jest ból brzucha, który może być ostry, przewlekły lub odniesiony. Ten ostatni dotyczy bólów w miejscu oddalonym od źródła, np. w chorobach dróg żółciowych może pojawić się ból w okolicy pleców i łopatki.

Ostry ból brzucha zwykle pojawia się nagle i ma znaczne nasilenie. Czasem utrzymuje się kilka dni stale się nasilając. Zwykle odczuwa się go w okolicy zmienionego chorobowo miejsca. Ostry ból brzucha zwykle nasila się podczas ruchu, kaszlu czy zmiany pozycji ciała. Bardzo często to objaw chorób o gwałtownym przebiegu stanowiących niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia. Gdy wystąpi ostry ból brzucha (lub czegokolwiek innego), konieczny jest szybki kontakt z lekarzem - czasem potrzebne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego.

Innym typem bólów brzucha jest przewlekły ból brzucha, który potrafi utrzymywać się nawet miesiącami lub latami, jeżeli przyczyna nie zostanie zdiagnozowana i wyleczona. Bóle przewlekłe są tępe i bardzo ciężkie do zlokalizowania. Mogą mieć etapy narastania i ustępowania (np. bóle kolkowe). Często współtowarzyszą im inne objawy: wymioty, nudności, pocenie się, dyskomfort.

Ból brzucha w zależności od tego, czy jest ostry czy przewlekły, będzie wskazywać na innego rodzaju choroby. Jednak niezależnie od rodzaju konieczne będzie skonsultowanie się z lekarzem i wykonanie odpowiednich badań diagnostycznych.

Ostry ból brzucha - przyczyny

Głównych przyczyn ostrego bólu brzucha szuka się zwykle po stronie ostrych stanów układu pokarmowego. Wśród nich należy wziąć pod uwagę: perforację wrzodu trawiennego, zapalenie wyrostka żółciowego, ostre zapalenie trzustki, wątroby, dróg żółciowych, żołądka i jelit, perforację lub niedrożność jelit. Choroby układu moczowo-płciowego, takie jak kamica nerkowa, ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, ostre zapalenie pęcherza moczowego czy torbiele i stany zapalne narządów rodnych, także mogą spowodować ostre bóle brzucha. Wśród innych przyczyn wyróżnia się pęknięcie śledziony, choroby metaboliczne (np. cukrzycę), endokrynologiczne, chorobę wieńcową (szczególnie zawał serca), choroby alergiczne i zatrucia toksynami (np. grzybami, metalami ciężkimi)

Przewlekły ból brzucha - przyczyny

Przewlekłe bóle brzucha występują znacznie częściej od tych o przebiegu ostrym i bardziej pogarszają jakość życia w długim okresie. Do przyczyn przewlekłego bólu brzucha należą: nietolerancje pokarmowe, kamica pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, przewlekłe zapalenie trzustki, choroby układu nerwowego (np. stwardnienie rozsiane), zaburzenia czynnościowe (np. zespół jelita drażliwego), choroby żołądka i jelit oraz nowotwory narządów jamy brzusznej.

Celiakia jest trwałą nadwrażliwością na białka glutenowe. Ma podłoże genetyczne i autoimmunologiczne. Posiadanie wariantów genów HLA-DQ2, HLA-DQ8 lub HLA-DRB4 jest warunkiem koniecznym do rozwoju tego zaburzenia. Mimo genetycznego uwarunkowania celiakia może pojawić się w każdym momencie w życiu - najczęściej diagnozuje się ją w wieku 30-50 lat. Potwierdzenie predyspozycji genetycznych za pomocą badania genetycznego na celiakię wraz z późniejszą dodatkową diagnostyką serologiczną i histologiczną będzie konieczne, jeśli ból brzucha występuje wraz z innymi objawami nietolerancji glutenu - przewlekłymi biegunkami, chudnięciem, wymiotami, nawracającymi aftami, zmianami skórnymi (choroba Duhringa), niedokrwistością, zaburzeniami płodności itp. W przypadku zdiagnozowanej celiakii należy wprowadzić leczenie, którym jest ścisła dieta bezglutenowa przez całe życie.

Przeczytaj, dlaczego warto wykonać badania w kierunku trwałej nietolerancji glutenu.

Wirusowe zapalenie wątroby należy do chorób, które mogą mieć przebieg przewlekły lub ostry. Przewlekłe zapalenie trwa powyżej 6 miesięcy, a jego początek często nie ma żadnych objawów. Później dochodzi uczucie zmęczenia, obniżony nastrój, bóle brzucha, żółtaczka. Wieloletni stan zapalny wątroby prowadzi do martwicy i nowotworu wątroby. Wirusowe zapalenie wątroby powodowane jest przez kilka różnych wirusów, spośród których najczęściej diagnozuje się typ B i C. Infekcje wirusami typu B i V stwierdza się na podstawie analizy krwi w kierunku obecności antygenu HBs i przeciwciał anty-HCV.

Nowotwory w jamie brzusznej bardzo często są wynikiem nieleczonego przewlekłego stanu zapalnego. Rak trzustki zwykle wynika z nieleczonego przewlekłego zapalenia trzustki, ale może również mieć dodatkowe genetyczne uwarunkowanie rozwoju nowotworu i wiązać się także z innymi nowotworami (m.in. jajnika). Do objawów raka trzustki, który ma dość szybki przebieg, należy utrata masy ciała, biegunki, mdłości, dyskomfort w jamie brzusznej oraz podwyższony poziom glukozy (stan przedcukrzycowy lub cukrzyca). W celu potwierdzenia nowotworu trzustki przydatne jest zmierzenie markerów nowotworowych we krwi. Ze względu na fakt, że nowotwory często mają podłoże genetyczne, podejrzewać się o predyspozycje warto wykonać diagnostykę genetyczną w kierunku najczęściej występujących nowotworów wśród kobiet (rak piersi, jajnika, tarczycy, nerki i jelita grubego) lub mężczyzn (rak prostaty, tarczycy, nerki, jelita grubego).

Przewlekły ból brzucha może być również powodowany nietolerancjami pokarmowymi zależnymi od IgG. W przeciwieństwie do innego typu uczuleń pokarmowych czyli alergii mających natychmiastowe i ostre objawy, objawy nietolerancji zwykle są przewlekle i mało specyficzne, a pojawiają się dopiero po 24-96 godzinach od spożycia pokarmu. Oprócz bólów brzucha mogą wystąpić bóle głowy, uczucie zmęczenia, ogólne osłabienie, problemy ze snem. Aby zdiagnozować nietolerancje pokarmowe IgG-zależne trzeba wykonać test na poziom specyficznych przeciwciał IgG w kierunku konkretnych produktów spożywczych. Do takich testów należą IMMUNOdiagDIETA, Food Detective oraz FoodProfil. Wprowadzenie diety eliminacyjnej lub rotacyjnej na podstawie tych badań pomaga w zniwelowaniu nieprzyjemnych objawów (w tym bólów brzucha) i z czasem poprawę tolerancji produktów. Nietolerancje pokarmowe IgG-zależne mogą towarzyszyć przebiegowi innych chorób - zespołowi jelita drażliwego oraz tych o podłożu autoimmunologicznym. Dlatego testy na nietolerancje IgG-zależne są dobrym uzupełnieniem standardowej diagnostyki.

Co zrobić, gdy ból brzucha jest nieznośny?

Ostrych i przewlekłych bólów brzucha nie warto zaleczać tabletkami przeciwbólowymi - takie postępowanie zmniejszy jedynie dolegliwości, ale nie wyleczy. Koniecznie trzeba skonsultować się z lekarzem oraz wykonać badania diagnostyczne, dzięki którym zostanie opracowania najlepsza terapia.

Bóle brzucha to problem, który dotyczy niemal każdego w którymś momencie życia. Często jest to dolegliwość przejściowa, którą możemy złagodzić lekami przeciwbólowymi i odpoczynkiem. Jeśli ból jest silny i ostry albo trwa już miesiącami oraz dochodzą dodatkowe objawy (wymioty, biegunki, krwawienia itp.) konieczna jest szybka diagnoza, gdyż może to być stan zagrażający życiu.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk