Sprawdź jak genetyka może wpływać na reakcje organizmu na leki

Leczenie zespołu jelita drażliwego

4.1

Ocena klientów: 25 ocen

Data publikacji: 2018-07-30

Data aktualizacji: 2023-08-07

Ból brzuch, biegunka, zaparcia, gazy… - jakie są objawy zespołu jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego jest zespołem dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, który może występować w kilku różnych typach - biegunkowym, zaparciowym, mieszanym (występowanie biegunek i zaparć na zmianę) i nieokreślonym. Podział ten wskazuje na główne objawy, które występują w przebiegu zespołu jelita drażliwego.

Głównym problemem w zespole jelita drażliwego są nasilone bóle brzucha, które:

najczęściej umiejscowione są w podbrzuszu po prawej lub lewej stronie,
nasilają się zazwyczaj po posiłkach i w trakcie nasilonego stresu,
ustępują po oddaniu stolca.

Często występują również nasilone wzdęcia brzucha, które po obudzeniu nie występują, pojawiają się po południu i w ciągu dnia się nasilają. Oprócz bólów brzucha i wzdęć chorzy cierpią na problemy związane z wydalaniem - biegunki lub zaparcia, a wydalany stolec zazwyczaj zawiera śluz. Odpowiedni probiotyk powinien dobrać lekarz w zależności od występujących objawów.

Wraz z powyższymi dolegliwościami mogą występować również inne objawy:

mdłości,
nadmierne wydalanie gazów,
zgaga,
uczucie przelewania w jamie brzusznej,
bóle mięśniowo-stawowe i w okolicy krzyżowej pleców,
przewlekłe zmęczenie,
zaburzenia urologiczne i ginekologiczne.

U nawet co czwartego chorego stwierdza się obecność problemów psychicznych na tle lękowym lub depresyjnym, które można uznać za przyczynę zespołu drażliwego jelita lub jego skutek.

Zespół jelita drażliwego - badania

Zespół jelita drażliwego jest nietypowym zaburzeniem, którego nie da się bezpośrednio potwierdzić w badaniach. Kryteria Rzymskie IV z 2016 roku pozwalają na postawienie rozpoznania, jeżeli bóle brzucha związane z wypróżnianiem, zmianą częstotliwości wypróżnień i/lub zmianą konsystencji stolca występują co najmniej raz w tygodniu przez minimum 3 miesiące, a ich początek nastąpił co najmniej pół roku wcześniej.

Problem stanowi fakt, że dolegliwości te mogą występować także w innych schorzeniach (np. dyspepsji czynnościowej, celiakii, nieswoistych lub infekcyjnych chorobach jelit), przez co prawidłowe rozpoznanie jest znacznie utrudnione. Z tego powodu konieczne jest wykonanie licznych badań, które pozwolą wykluczyć inne zaburzenia zdrowotne.

W celu zróżnicowania zespołu jelita drażliwego od innych chorób zaleca się:

morfologię krwi,
pomiar CRP (stany zapalne)
pomiar TSH (choroby tarczycy) w surowicy,
pomiar stężenia kalprotektyny (nieswoiste choroby zapalne jelit),
zbadanie obecności pasożytów lub bakterii w kale,
badanie w kierunku celiakii.

Natomiast samym stwierdzeniem obecności krwi w kale lub postępujących dolegliwości bólowych, czy też bólów utrudniających sen możliwe jest wykluczenie zespołu jelita drażliwego.

Pakiet badań genetycznych w kierunku nietolerancji pokarmowych

Takie dolegliwości jak wzdęty brzuch, biegunki, zaparcia, utrata masy ciała czy przewlekłe zmęczenie często występują w przebiegu nietolerancji pokarmowych. Jeżeli obserwujesz te objawy u siebie, wykonaj badanie genetycznego w kierunku nietolerancji.

Dowiedz się więcej

Celiakia jest chorobą, która ma podłoże genetyczne i po ujawnieniu utrzymuje się przez całe życie. W jej przebiegu konieczne jest stałe leczenie poprzez ścisłą dietę bezglutenową ze względu na ryzyko wystąpienia poważnych dla zdrowia powikłań (m.in. niedożywienia, osteoporozy, zaburzeń płodności, depresji). Aby wykluczyć całkowicie celiakię, należy wykonać badanie genetyczne w kierunku obecności polimorfizmów genów HLA-DQ2 i HLA-DQ8, gdyż u 99% osób z celiakią polimorfizmy te występują. W celu potwierdzenia choroby u osoby z genetyczną predyspozycją wykonuje się dodatkowe testy serologiczne i histopatologię jelita cienkiego, których wynik pozwoli uzyskać informację o toczącej się chorobie.

Badania w kierunku nietolerancji i alergii pokarmowych

U znacznej części chorych obserwuje się również liczne nietolerancje pokarmowe, które mogą nasilać objawy i utrudniać skuteczne leczenie zespołu jelita drażliwego. Dlatego istotne jest wykonanie w ich kierunku stosownych badań.

Jako że nawet do 37% populacji może mieć nietolerancję laktozy o podłożu genetycznym, warto to zbadać u osoby z zespołem jelita drażliwego. Hipolaktazja pierwotna prowadzi do stopniowej utraty zdolności do wydzielania laktazy, czyli enzymu, który pozwala rozłożyć laktozę z mleka. Wówczas po spożyciu posiłku mlecznego pojawia się ból brzucha, wzdęcia i biegunki. Genetyczną predyspozycję do nietolerancji laktozy można stwierdzić poprzez badanie genetyczne w kierunku obecności polimorfizmu genu LCT, a zmniejszone trawienie laktozy poprzez m.in. wodorowy test oddechowy. Najrozsądniejsze jest jednoczesne wykonanie badań w kierunku predyspozycji i obecności nietolerancji laktozy, ponieważ jedynie drugim typem badań nie można stwierdzić, czy dietę ubogolaktozową należy stosować tylko przez krótki czas czy już zawsze.

Pakiet badań w kierunku nietolerancji pokarmowych

Dolegliwości takie jak przewlekłe zmęczenie, bóle brzucha, biegunki, wzdęcia czy migreny często występują w przebiegu nietolerancji pokarmowej IgG-zależnej. Jeżeli więc obserwujesz takie objawy u siebie, wykonaj badanie w kierunku najpowszechniejszych alergenów pokarmowych.

Dowiedz się więcej

Na obecność dolegliwości w zespole jelita drażliwego może również wpływać nadprodukcja przeciwciał IgG w odpowiedzi na spożyty pokarm. Taka sytuacja nazywa się IgG-zależną nietolerancją pokarmową i prowadzi do wytworzenia się stanu zapalnego zarówno na terenie jelit, jak i w różnych lokalizacjach w organizmie. Stan zapalny jest wówczas przyczyną dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, a także różnorodnych objawów niespecyficznych (m.in. przewlekłego zmęczenia, migren, zmian skórnych). Pokarmy, które powodują IgG-zależną nietolerancję pokarmową można zdiagnozować poprzez zmierzenie stężenia przeciwciał IgG, które są dla nich swoiste. Test IMMUNOdiagDIETA umożliwia zbadanie reakcji na 28, 44, 88 oraz 280 alergenów - jest to sposób dokładnej oceny przyczyn dolegliwości, których pozbycie się z diety na określony czas pozwoli zredukować stan zapalny.

Innym immunologicznym zaburzeniem, który może wpływać na przebieg zespołu jelita drażliwego, jest alergia pokarmowa IgE-zależna. Alergie te charakteryzują się objawami, które następują w kilka minut do dwóch godzin od spożycia szkodliwego produktu. Wśród dolegliwości można obserwować najczęściej zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, ale również nasilenie zmian skórnych, astmy oskrzelowej czy alergicznego nieżytu nosa. W niektórych przypadkach może dojść do bardzo groźnego wstrząsu anafilaktycznego. Alergie mogą w pewnym stopniu odpowiadać za objawy zespołu jelita drażliwego. Po zdiagnozowaniu ich za pomocą testów mierzących poziom przeciwciał IgE swoistych dla pokarmów alergizujący pokarm należy całkowicie wykluczyć ze swojej diety na co najmniej 2-3 lata, a w wielu przypadkach na całe życie.

Pakiet badań alergicznych

Z alergiami wiązane są takie objawy jak katar, łzawienie, kichanie, kaszel, wysypka, bóle brzucha, wzdęcia, biegunki czy wymioty. Jeżeli takie dolegliwości występują u Ciebie, wykonaj test pod kątem alergii.

Sprawdź dostępne testy alergiczne

Jak leczyć zespół jelita drażliwego? Jakie leki i probiotyki się stosuje?

Leczenie objawowe

Leczenie zespołu jelita drażliwego polega przede wszystkim na leczeniu objawowym - przeciwbiegunkowym, przeciwzaparciowym oraz rozkurczowym. W biegunkach stosuje się antybiotykoterapię ryfaksyminą, która ma działanie miejscowe i nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Leki przeciwbiegunkowe (loperamid, difenoksylat z atropiną) zwiększają resorpcję wody i elektrolitów z jelita do komórek, a także wpływają na receptory znajdujące się w ścianach jelit. W przypadku zaparć stosuje się leki przeciwzaparciowe (np. lubiproston, tegaserod, prukalopryd, linaklotyd) i przeczyszczające (np. nasiona babki płesznik, laktuloza, płynna parafina). W przypadku wzdęć stosuje się leki, które pozwalają na wydalenie nadmiaru gazów z jelita (np. symetykon), a w obecności bólów leki odpowiednie do danego rodzaju bólu (np. hioscyna lub olejek miętowy na ból poposiłkowy).

Leczenie psychiatryczne

Przy braku efektów leczenia może zostać zalecone leczenie psychiatryczne za pomocą trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, które mają dodatkowo działanie przeciwbólowe, lub inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny.

Probiotyki

Oprócz leczenia objawowego i psychiatrycznego bardzo często stosuje się probiotyki. Badania wykazują skuteczność m.in. szczepów Lactobacillus rhamnosus GG, Saccharomyces boulardii, Bifidobacterium bifidum. Odpowiedni probiotyk powinien dobrać lekarz w zależności od występujących objawów.

Psychoterapia

Leczenie zespołu jelita drażliwego obejmuje również psychoterapię, które ma na celu poprawę odpowiedzi chorego na stres oraz naukę relaksacji poprzez specjalne ćwiczenia i technikę mindfulness, która pozwala na wyzwolenie się od koncentracji na zmartwieniach związanych z przeszłością i przyszłością. Psychoterapia daje pozytywne efekty nie tylko w kwestii samego zespołu jelita drażliwego, ale również we wszystkich wymiarach życia poprawiając ogólne samopoczucie. Dodatkowo chory powinien skupić się na odpoczynku, aktywności fizycznej i rozwijaniu zainteresowań.

Zespół jelita drażliwego - leczenie domowe dietą

Leczenie zespołu jelita drażliwego to nie tylko leczenie objawowe za pomocą farmakoterapii. Istotną częścią terapii jest również właściwa dieta.

W zespole jelita drażliwego zaleca się:

ograniczenie słodyczy, produktów wzdymających oraz gazowanych napojów.
modyfikację ilości i rodzaju błonnika w zależności od nasilenia biegunek, zaparć i wzdęć,
spożywanie dużej ilości płynów (co najmniej dwa litry), aby spożyty błonnik był w stanie poprawić perystaltykę jelit w przebiegu zaparć oraz w celu uzupełnienia strat płynów w wyniku biegunek,
wykluczenie wszelkich produktów, które są przez daną osobę nietolerowane. U około 30% chorych stwierdza się nieceliakalną nadwrażliwość na gluten, a znaczna część może mieć również nietolerancję laktozy, alergie IgE-zależne lub liczne nietolerancje IgG-zależne.

Dieta low-FODMAP

Badania przeprowadzone w Monash University w Australii wykazały, że objawy zespołu jelita drażliwego nasilają się po spożyciu tzw. FODMAP, czyli fermentujących oligosacharydów (ze zbóż, strączków, warzyw), disacharydów (laktoza z mleka), monosacharydów (fruktoza z miodu, owoców i warzyw) i polioli (np. sorbitol, ksylitol, mannitol). Naukowcy opracowali więc dietę low-FODMAP, w której wszystkie źródła fermentujących węglowodanów są znacznie ograniczane na pewien czas, a później reintrodukowane, w czasie czego samodzielnie określa się indywidualną tolerancję. Dieta low-FODMAP jest aktualnie uznawana za najlepszą formę dietoterapii zespołu jelita drażliwego.

Zespół jelita drażliwego - leczenie ziołami

Ziołolecznictwo może być składową częścią terapii zespołu jelita drażliwego. Badania wykazały pozytywne efekty po zastosowaniu niektórych ziół - mięty pieprzowej, melisy lekarskiej, kolendry i imbiru. Najskuteczniejszy jest olejek z mięty pieprzowej, który skutecznie redukuje bóle brzucha, wzdęcia oraz biegunki. Należy pamiętać jednak, że mięta może nasilić objawy refluksu, jeżeli takie występują. Melisa lekarska natomiast działa pozytywnie na stan psychiczny, łagodzi stany nerwowe i w łagodny sposób poprawia jakość snu.

W zespole jelita drażliwego ze względu na wysoką zawartość FODMAP nie zaleca się stosowania naparów z rumianku, mniszka lekarskiego, kopru włoskiego oraz napojów z korzeniem cykorii.

W przypadku zastosowania jakichkolwiek ziół wraz z leczeniem farmakologicznym należy koniecznie skonsultować się z lekarzem prowadzącym, ponieważ mogą one wchodzić ze sobą w interakcje, co może zmniejszyć skuteczność leczenia bądź nasilić ryzyko skutków ubocznych.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Warszawa - test nietolerancje pokarmowe • Kraków - test nietolerancje pokarmowe • Łódź - test nietolerancje pokarmowe • Wrocław - test nietolerancje pokarmowe • Poznań - test nietolerancje pokarmowe • Gdańsk - test nietolerancje pokarmowe • Szczecin - test nietolerancje pokarmowe • Bydgoszcz - test nietolerancje pokarmowe

Bibliografia:

Zespół jelita drażliwego w: Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki w leczeniu zespołu jelita drażliwego i przewlekłego zaparcia idiopatycznego – przegląd systematyczny. Med. Prakt., 2015; 1: 122–124.
Wpływ diety o małej zawartości fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli (FODMAP) na objawy zespołu jelita drażliwego. Med. Prakt., 2014; 4: 118–119.
Środki zwiększające objętość stolca, leki rozkurczające mięśnie gładkie i leki przeciwdepresyjne w leczeniu zespołu jelita drażliwego – przegląd systematyczny. Med. Prakt., 2011; 12: 70–72.
Włókna pokarmowe rozpuszczalne lub nierozpuszczalne w zespole jelita drażliwego. Med. Prakt., 2010; 3: 102.
El-Salhycorresponding M., Gundersen D.: Diet in irritable bowel syndrome. Nutr J. 2015; 14: 36.
Schoenfeld P.S.: Advances in IBS 2016: A Review of Current and Emerging Data. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2016 Aug; 12(8 Suppl 3): 1–11
Rajilić-Stojanović M. et al.: Intestinal Microbiota And Diet in IBS: Causes, Consequences, or Epiphenomena? Am J Gastroenterol. 2015 Feb; 110(2): 278–287.
Lauche R. et al.: Efficacy and safety of Ayurvedic herbs in diarrhoea-predominant irritable bowel syndrome: A randomised controlled crossover trial. Complement Ther Med. 2016 Jun;26:171-7.
Thompson A. et al.: Comparison of the antibacterial activity of essential oils and extracts of medicinal and culinary herbs to investigate potential new treatments for irritable bowel syndrome. BMC Complement Altern Med. 2013 Nov 28;13:338.
Cash B.D., Epstein M.S., Shah S.M.: A novel delivery system of peppermint oil is an effective therapy for irritable bowel syndrome symptoms. Digestive Diseases and Sciences 2016, 51 (2): 560-571.