IBS - co to za choroba?

Co to jest IBS i jakie są objawy tej choroby?
 

IBS jest skrótem od angielskiej nazwy Irritable bowel syndrome czyli znanego w Polsce jako zespół jelita drażliwego. IBS jest najczęstszą chorobą przewodu pokarmowego, które dotyczy głównie kobiet i osób w wieku od 20 do 40 lat, jednak obserwuje się również w znacznym odsetku u dzieci. Zespół jelita drażliwego często występuje rodzinnie. IBS jest zaburzeniem przewlekłym, które dotyka jelita grubego i wiąże się z takimi objawami jak skurcze i bóle brzucha, gazy, biegunki lub zaparcia bądź oba. Nie jest to choroba, która zagraża życiu, jednak negatywnie wpływa na ogólne samopoczucie chorej osoby i funkcjonowanie w społeczeństwie. Leczenie IBS wiąże się z koniecznością długoterminowych zmian w diecie, stylu życia i poprawą radzenia sobie ze stresem.

IBS diagnozuje się, jeżeli przez co najmniej 3 miesiące raz w tygodniu występują bóle brzucha związane z wypróżnianiem, ze zmianą częstości lub konsystencji stolców. U większości osób z IBS występują przewlekłe biegunki bądź przewlekłe zaparcia, a u niektórych oba te stany pojawiają się naprzemiennie. Mogą również pojawiać się inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego jak uczucie niepełnego wypróżnienia, mdłości, zgaga, wzdęcia i wiatry, a także inne problemy jak przewlekłe uczucie zmęczenia, bóle mięśniowo-stawowe itp. Objawy IBS w znacznym stopniu pokrywają się z innymi chorobami przewodu pokarmowego (np. celiakią), których niezdiagnozowanie może prowadzić do znacznej liczby powikłań, więc konieczne jest stwierdzenie, czy przyczyną dolegliwości nie jest inna choroba. W przypadku rozróżnienia istotny jest fakt, że IBS nie prowadzi do zmian na terenie jelit.

Również w przeciwieństwie do innych zaburzeń przewodu pokarmowego w przypadku IBS istnieje znaczna trudność w stwierdzeniu przyczyny zachorowania. Podejrzewa się, że znaczenie mają hormony i geny ze względu na częste występowanie u kobiet i w rodzinach, jednak nie znaleziono dla tego jeszcze potwierdzenia. Przyczyn szuka się również w zaburzeniach układu nerwowego, a dokładniej sygnalizacji między mózgiem a jelitami, w stanie zapalnym w jelitach, ostrych infekcjach, obecności alergii i nietolerancji pokarmowych, a także w zaburzeniach mikroflory jelit. Stwierdzono jednak, że u 70-90% chorych na IBS współistnieją różne problemy na podłożu psychicznym, a aż u 20-25% są to stany lękowe. Część osób z IBS cierpi również na depresje. Stany lękowe i trudności w radzeniu sobie ze stresem mogą prowadzić do somatyzacji, czyli ujawnienia się chorób w objawach cielesnych. Dodatkowo w momentach nasilonych emocji może dojść do hiperwentylacji i aerofagii, co będzie się przyczyniać do nasilenia wzdęć brzucha.

IBS - leczenie

W IBS leczenie stanowi składową farmakoterapii, właściwej diety, a także zmian w zakresie stylu życia, w czym pomocna może być współpraca z psychologiem. Terapia IBS jest procesem długotrwałym i jedynie leczenie jednocześnie każdej strefy może dać skuteczne efekty.

Farmakoterapia wiąże się głównie z leczeniem objawowym poprzez zastosowanie leków przeciwzaparciowych lub przeciwbiegunkowych oraz rozkurczowych w przypadku nadmiernej ilości gazów w jelitach, a w niektórych sytuacjach może być zalecona terapia antybiotykami (głównie ryfaksyminą).

Korzystne efekty w osłabieniu bólów brzucha oraz produkcji gazów obserwuje się przy stosowaniu probiotykoterapii m.in. szczepami Lactobacillus rhamnosus GG, Bifidobacterium bifidum, Saccharomyces boulardii.  

Istotne w leczenie IBS jest wsparcie w zakresie psychicznym. Przydatna może być psychoterapia w ramach, której chory zostanie nauczony technik lepszej odpowiedzi na stres, mogą być przeprowadzone ćwiczenia relaksacji i tzw. mindfulness, czyli skupienia się na danym momencie bez nadmiernej koncentracji nad zmartwieniami. Terapia psychologiczna może trwać przez długi czas, jednak da efekty na różnych wymiarach życia. W przypadku trudniejszych problemów konieczne może być dodatkowe leczenie psychiatryczne w celu złagodzenia objawów. Najczęściej stosuje się trójcykliczne leki przeciwdepresyjne bądź inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny.

Oprócz samego leczenia istotne jest samodzielne zadbanie o zmniejszenie czynników stresujących w życiu. Można tego dokonać poprzez rozwijanie własnych hobby, aktywność fizyczną, poświęcanie czasu na odpoczynek, a także spożywanie posiłków w spokojnej atmosferze.

Badania na nietolerancje pokarmowe a leczenie IBS

W przypadku IBS znaczenie mają różnego typu nietolerancje pokarmowe. Mogą one charakteryzować się zbliżonymi objawami, więc bez ich zbadania nie można postawić właściwej diagnozy, lub też mogą odpowiadać z nasilenie objawów i trudności leczenia IBS. Z wielu badań ankietowych wynika, że aż 64-89% chorych na IBS odczuwa nasilenie objawów na różne składniki znajdujące się w diecie lub rodzaj posiłków. Najczęściej wymieniane były przetwory mleczne, produkty zbożowe (głównie z pszenicy), tłuste lub ostre potrawy, kawa, piwo, wino, jabłka i śliwki. Dość częstymi problemami osób z IBS jest nietolerancja laktozy, zespół złego wchłaniania fruktozy, nietolerancja FODMAPs, nieceliakalna nietolerancja glutenu oraz inne nietolerancje pokarmowe o podłożu immunologicznym (np. zależne od przeciwciał IgG).

Pakiet badań genetycznych w kierunku nietolerancji pokarmowych

Takie dolegliwości jak wzdęty brzuch, biegunki, zaparcia, utrata masy ciała czy przewlekłe zmęczenie często występują w przebiegu nietolerancji pokarmowych. Jeżeli obserwujesz te objawy u siebie, wykonaj badanie genetycznego w kierunku nietolerancji.

Badanie wskaże poziom ryzyka związanego z zachorowaniem na:

• nietolerancję fruktozy
• celiakię
• nietolerancję laktozy

Dowiedz się więcej 

Nietolerancja laktozy jest problemem co trzeciego Polaka i wiąże się z objawami przypominającymi IBS (wzdęcia, gazy, biegunki) po spożyciu różnych ilości laktozy znajdującej się w przetworach mlecznych. Najczęstszą przyczyną tego zaburzenia jest uwarunkowany genetycznie niedobór laktazy (enzymu rozkładającego cukier mleczny), który postępuje z wiekiem. W przypadku obecności objawów i potwierdzenia w badaniu genetycznym obecności określonego polimorfizmu genu LCT konieczne jest ograniczenie lub całkowita eliminacja laktozy z diety.

Nieceliakalna nietolerancja na gluten (z angielskiego NCGS) dotyka 30% osób z IBS. Ci chorzy obserwują złagodzenie objawów jelitowych po wykluczeniu z diety glutenu, jednak nie zawsze można stwierdzić mechanizm, w jakim doszło do nadwrażliwości na gluten (często jest to IgG-zależna nietolerancja na białka lub zboża glutenowe). Aby stwierdzić NCGS, konieczne jest wcześniejsze wykluczenie celiakii. W tym celu najpierw wykonuje się badania genetyczne, które pozwolą wykazać obecność polimorfizmów w genach HLA-DQ2 i HLA-DQ8 - brak tych genów już na wstępie wyklucza możliwość zachorowania na celiakię. Jeżeli jednak geny są obecne, wykonuje się dalszą diagnostykę w kierunku obecności przeciwciał typowych dla procesu autoimmunologicznego w celiakii i zmian w błonie śluzowej jelita cienkiego. Celiakia jest chorobą na całe życie tak jak i dieta bezglutenowa, która jest w niej jedynym leczeniem, a opóźnienie terapii stanowi tu istotne ryzyko pojawienia się powikłań.

W procesie zapalnym jelit, który może być jedną z przyczyn IBS, znaczenie często mają IgG-zależne nietolerancje pokarmowe, które mogą dotyczyć niemal każdego składnika znajdującego się w codziennej diecie. Dlatego też testy takie jak IMMUNOdiagDIETA oceniają stężenie specyficznych IgG dla nawet 280 pokarmów. Podwyższony poziom przeciwciał IgG wiąże się z licznymi przewlekłymi objawami o niespecyficznym charakterze. Mogą to być zaburzenia jelitowe podobne do objawów IBS, ale również bóle głowy lub mięśniowo-stawowe, odczucie zmęczenia i senności, stany depresyjne, wahania nastroju i wiele innych dolegliwości. Wykluczenie nietolerowanych pokarmów jest najlepszym sposobem na zmniejszenie stanu zapalnego w jelitach, a za tym idzie złagodzenie objawów IBS.

Pakiet badań w kierunku nietolerancji pokarmowych

Dolegliwości takie jak przewlekłe zmęczenie, bóle brzucha, biegunki, wzdęcia czy migreny często występują w przebiegu nietolerancji pokarmowej IgG-zależnej. Jeżeli więc obserwujesz takie objawy u siebie, wykonaj badanie w kierunku najpowszechniejszych alergenów pokarmowych.

Dostępne testy na nietolerancje pokarmowe to:

• IMMUNOdiagDIETA - 44 alergeny IgG
• IMMUNOdiagDIETA - 88 alergenów IgG
• IMMUNOdiagDIETA - 280 alergenów IgG

Dowiedz się więcej 

Dieta - jak leczyć zespół IBS jedzeniem?

Dieta w IBS to istotna część leczenia. Żywienie polega tu na ograniczeniu błonnika, który podlega fermentacji jelitowej, na spożywaniu łatwo strawnych posiłków w regularnych odstępach czasu i spokojnej atmosferze oraz wykluczeniu nietolerowanych pokarmów z diety.

Na podstawie długotrwałych badań w Monash University (Australia) powstała specjalna dieta lecznicza dla osób chorych na IBS. W ramach tej diety ogranicza się lub wyklucza produkty zawierające fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole, od których powstał akronim będący nazwą diety - dieta low-FODMAP. W tej diecie wyklucza się m.in. laktozę i fruktozę, znaczną liczbę produktów zbożowych, roślin strączkowych, owoców i warzyw oraz słodzików stosowanych jako dodatki do żywności (np. sorbitol, ksylitol). Taka dieta w najbardziej restrykcyjnej formie trwa około 6 tygodni, później przez około 2 miesiące wypróbowuje się reakcję na poszczególne grupy węglowodanów, aby przejść do stałego sposobu żywienia, z którego wykluczone zostaną tylko składniki nietolerowane przez konkretnego chorego.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2020-11-27

Przeczytaj również powiązane artykuły:

• Zespół jelita drażliwego - objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie
• Leczenie zespołu jelita drażliwego
• Dieta przy zespole jelita drażliwego
• Jak dbać o zdrowe jelita?
• Testy na Nietolerancje Pokarmowe - Czy są dla każdego Pacjenta?

Warszawa - test nietolerancje pokarmowe • Kraków - test nietolerancje pokarmowe • Łódź - test nietolerancje pokarmowe • Wrocław - test nietolerancje pokarmowe • Poznań - test nietolerancje pokarmowe • Gdańsk - test nietolerancje pokarmowe • Szczecin - test nietolerancje pokarmowe • Bydgoszcz - test nietolerancje pokarmowe