Badanie mikroflory jelitowej - co to jest, dla kogo?

Mikroflora jelitowa - co to jest i jakie funkcje pełni w organizmie?

Przewód pokarmowy to naturalne siedlisko wielu mikroorganizmów - mikroorganizmy (przede wszystkim bakterie) występujące w jelicie człowieka noszą miano mikroflory jelitowej. Ich liczba szacowana jest na około 10¹⁴ komórek (możliwa jest obecność nawet 1500 gatunków bakterii).

Mikroflora jelitowa jest unikalna dla każdego człowieka i zmienia się w ciągu życia, wśród podstawowych czynników wpływających na jej skład wymienia się wiek, stosowaną dietę, leczenie antybiotykami, perystaltykę i wytwarzanie przez bakterie metabolitów.

Nie jest możliwe szczegółowe określenie, jakie mikroorganizmy i jakie ich ilości powinny znajdować się w jelitach człowieka - jednakże, obecność niektórych gatunków może zwiększać ryzyko różnych poważnych chorób, takich jak nowotwory, alergie czy nieswoiste choroby zapalne jelit.

Mikroflora jelitowa dzielona jest na 3 grupy mikroorganizmów:

• pożyteczne (np. pałeczki z rodzaju Lactobacillus),
• oportunistyczne (np. pałeczki z rodzaju Bacteroides),
• chorobotwórcze (np. z rodzaju Clostridium).

W przypadku osób zdrowych, wszystkie powyższe grupy mikroorganizmów pozostają w stanie równowagi - jest to konieczne do odpowiedniego pełnienia swoich funkcji przez mikroflorę jelitową.

Wśród funkcji tych wymienia się:

• stymulację układu odpornościowego,
• rozkład resztek pokarmowych,
• tworzenie witaminy K oraz witamin z grupy B,
• poprawę przyswajalności składników mineralnych i elektrolitów (takich jak sód, potas, wapń i magnez),
• wpływ na metabolizm tłuszczów w wątrobie,
• ochrona nabłonka jelitowego i zapewnienie jego ciągłości,
• ochrona przed toksynami i drobnoustrojami chorobotwórczymi.

Jakie są przyczyny i skutki dysbiozy jelitowej, czyli zaburzenia mikroflory jelit?

Brak równowagi pomiędzy pożytecznymi mikroorganizmami jelitowymi, a a mikroorganizmami chorobotwórczymi lub potencjalnie chorobotwórczymi, nazywany jest dysbiozą jelitową.

Do czynników, które prowadzą do wystąpienia dysbiozy, zalicza się m.in.:

• terapię antybiotykami - wiąże się ona ze zmniejszeniem całkowitej liczby bakterii jelitowych, znacznej zmiany składu mikroflory jelitowej i ograniczenia jej zróżnicowania gatunkowego. W trakcie antybiotykoterapii zalecane jest przyjmowanie probiotyków.
• niewłaściwą dietę - mała ilość błonnika, spożywanie dużej ilości produktów wysokoprzetworzonych, konserwantów,
• długotrwały stres.

Długotrwała dysbioza jelitowa niesie ze sobą wiele konsekwencji zdrowotnych, mniej lub bardziej poważnych.

Może ona przyczyniać się do:

• rozwoju chorób zapalnych jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego),
• rozwoju chorób autoimmunologicznych, takich jak celiakia, choroba Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane,
• nawracających infekcji,
• rozwoju chorób skóry,
• depresji, schizofrenii,
• zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Jak sprawdzić własną florę bakteryjną - na czym polega i co daje badanie mikroflory jelitowej?

Stan własnej mikroflory jelitowej, a tym samym obecność dysbiozy, można wykryć poprzez wykonanie odpowiednich badań próbki kału, takich jak:

• badanie MikroFloraScan ❱
• badanie MikroFloraScanPLUS ❱
• badanie GutFlora ❱
• badanie GutFlora+ ❱
• badanie KyberKompakt ❱
• badanie KyberKompaktPro ❱

Badania takie polegają na analizie pobranej od Pacjenta próbki kału pod kątem obecności w niej drobnoustrojów wskaźnikowych - bakterii jelitowych i grzybów (mikroflory ochraniającej przewód pokarmowy, mikroflory stymulującej układ odpornościowy, mikroflory proteolitycznej, bakterii potencjalnie chorobotwórczych, grzybów drożdżopodobnych czy grzybów pleśniowych).

Oprócz tego, badane są również inne parametry kału, takie jak jego pH i konsystencja. W niektórych testach sprawdzane są ponadto inne parametry, pozwalające na ocenę funkcjonalności jelit, takie jak: zonulina (marker zespołu jelita przesiąkliwego) czy markery stanu zapalnego jelit (np. krew utajona w kale, kalprotektyna).

Obecność jakich mikroorganizmów warto zbadać?

Mikroflora o działaniu prozdrowotnym:

• Bifidobacterium spp. - rodzaj bakterii probiotycznych o właściwościach immunomodulujących.
• Lactobacillus spp. - bakterie probiotyczne kwasu mlekowego, które posiadają zdolność uszczelniania ściany jelitowej.
• Niepatogenna Escherichia coli - fizjologicznie zamieszkuje jelita; szczep probiotyczny Escherichia coli Nissle 1917 ma potwierdzone działanie w uszczelnieniu jelit.
• Enterococcus spp. - bakteria wytwarzająca kwas mlekowy, najczęstrzymi gatunkami u człowieka są E. faecalis i E. faecium.
• Hafnia alvei - zamieszkuje jelita ludzkie; wykorzystywana jest do wytwarzania produktów bezlaktozowych oraz jako probiotyk; w rzadkich przypadkach wywołuje choroby u osób o obniżonej odporność.
• Bacteroides - bakterie z tego rodzaju rozkładają pochodzące z roślin pochodne węglowodanów, które mogą być potencjalnie toksyczne, w pozytywne dla zdrowia produkty fermentacji; poprawiają również cyrkulację kwasów żółciowych.
• Akkermansia muciniphila - jest to bakteria o właściwościach przeciwzapalnych; badania wskazują, że może mieć pozytywne działanie w terapii otyłości i cukrzycy.
• Faecalibacterium prausnitzii - wzmacnia układ immunologiczny, a niskie ilości tych bakterii wykrywane są w chorobie Leśniowskiego-Crohna, otyłości, depresji czy astmie, zaś nadmiernie wysokie w łuszczycy.

Mikroflora o działaniu potencjalnie chorobotwórczym:

• Morgenella spp. - jest naturalnym składnikiem mikroflory jelitowej, jednak może prowadzić do zakażeń pooperacyjnych i zakażeń dróg moczowych.
• Providencia spp. - jest patogenem oportunistycznym, ponieważ może doprowadzić do infekcji dróg moczowych w przypadku posiadania cewnika przez długi czas, a także jest jedną z przyczyn biegunki u podróżnych.
• Proteus spp. - odpowiada za szpitalne zakażenia septyczne i infekcje dróg moczowych.
• Pseudomonas spp. - jest przyczyną szpitalnych infekcji u osób z obniżoną odpornością, może spowodować infekcje uszu oraz wysypki skórne.
• Śluzowa/laktozoujemna Escherichia coli - może wiązać się z zespołem jelita drażliwego,, jest przyczyną poważnych zakażeń w przypadku przedostania się do innych układów, odpowiada za biegunki i zespół hemolityczno-mocznicowy.
• Clostridium spp. - bakteria wytwarzająca toksyny zmniejszające integralność ściany jelitowej i odpowiadające za stan zapalny; bakterie mogą prowadzić do sepsy.
• Staphylococcus spp. - są często odpowiedzialne za zatrucia pokarmowe.
• Candida spp. - są to drożdżaki prowadzące do grzybicy u osób o obniżonej odporności (np. u osób z HIV).
• Klebsiella - może powodować zapalenia płuc, infekcję układu moczowego, sepsę oraz biegunki.
• Citrobacter - rzadko powoduje choroby, jednak może wywoływać zakażenia układu moczowego, niemowlęce zapalenie opon mózgowych oraz sepsę.
• Serratia - często kolonizuje układ oddechowy i drogi moczowe u pacjentów szpitalnych.
• Geotrichum - powoduje zakażenia grzybicze z zajęciem narządów u pacjentów w immunosupresji (np. ostra białaczka); śmiertelność w przypadku infekcji jest wysoka.

Co daje badanie mikroflory jelitowej?

Dzięki badaniu mikroflory jelitowej możliwe jest precyzyjne ustalenie ilości bakterii - zarówno tych, które są konieczne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jak i tych chorobotwórczych. Do ilościowego wyniku badania dołączona jest jego opisowa interpretacja, w której zawarte są m.in. informacje o tym, które z parametrów są obniżone, które są podwyższone i czym może to skutkować.

Wynik testu pozwala również na przygotowanie indywidualnej probiotykoterapii dla każdego Pacjenta, która przyczyni się do odbudowania mikroflory jelitowej - probiotyki to doustne preparaty złożone z odpowiednio wyselekcjonowanych, żywych szczepów drobnoustrojów wywierających korzystny wpływ na organizm.

Kto powinien wykonać badanie mikroflory jelitowej?

Badanie to powinny wykonać wszystkie osoby, które chcą ocenić swoją mikroflorę jelitową. W szczególności test ten zalecany jest w przypadku:

• przebytej antybiotykoterapii,
• występowania dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takich jak bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia czy biegunki,
• występowania nietolerancji pokarmowej IgG zależnej (alergii pokarmowej opóźnionej),
• występowania objawów alergicznych, takich jak katar, atopowe zapalenie skóry,
• częstych infekcji wirusowych lub bakteryjnych,
• życia w ciągłym stresie,
• występowania nieswoistych chorób zapalnych jelit,
• występowania zespołu jelita nadwrażliwego,
• występowania takich chorób autoimmunologicznych jak celiakia, stwardnienie rozsiane, choroba Hashimoto, RZS.

Należy jednak podkreślić, że istnieją przeciwwskazania do wykonania badania mikroflory jelitowej - testu nie należy przeprowadzać w przypadku stosowania aktualnie lub w ostatnich czterech tygodniach antybiotykoterapii i/lub leczenia przeciwgrzybiczego.

Bibliografia:

• Krakowiak O., Nowak R., Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka – znaczenie, rozwój, modyfikacje, Postępy Fitoterapii 2015, 3:193-200
• Wołkowicz T., Januszkiewicz A., Szych J., Mikrobiom przewodu pokarmowego i jego dysbiozy jako istotny czynnik wpływający na kondycję zdrowotną organizmu człowieka, MED. DOŚW. MIKROBIOL. 2014, 66:223-235
• Martirosian G., Beztlenowa mikroflora jelitowa a patogeneza autyzmu?, Postepy Hig Med Dosw. 2004; 58:349-351.
• van Passel MW, Kant R, Zoetendal EG, et al.: The genome of Akkermansia muciniphila, a dedicated intestinal mucin degrader, and its use in exploring intestinal metagenomes. PLoS One. 2011;6(3): e16876.
• Dao MC, Everard A, Aron-Wisnewsky J, et al.: Akkermansia muciniphila and improved metabolic health during a dietary intervention in obesity: relationship with gut microbiome richness and ecology. Gut 2016; 65: 426-436.
• Rolston K (Nov 2001). "Overview of systemic fungal infections". Oncology. 15 (11): 11–4.