Przeciekające jelito - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Czym jest więc przeciekające jelito?

Podstawową rolą przewodu pokarmowego jest trawienie i wchłanianie składników odżywczych oraz utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej. Jelito jest zbudowane w taki sposób, aby oprócz strawionych składników pokarmowych nie przedostawały się przez ścianę inne substancje takie jak patogeny, bakterie i antygeny (również pokarmowe). Bariera jelitowa składa się z warstwy tkanki nabłonkowej, pomiędzy której komórkami znajdują się połączenia ścisłe (z ang. tight junctions). W ochronie przed zewnętrznymi antygenami bierze udział również tkanka limfatyczna, sieć neuroendokrynna oraz substancje takie jak mucyna, immunoglobuliny i cytokiny.

Na integralność bariery jelitowej składają się:

• kosmki jelitowe,
• połączenia ścisłe,
• prawidłowa flora bakteryjna.

W skład połączeń ścisłych wchodzą białka takie jak ZO-1, okludyna i klaudyna-1, a istotnym modulatorem jest zonulina, której wysoka ilość przyczynia się do rozszerzenia połączeń ścisłych. Bakterie jelitowe natomiast stanowią barierę biologiczną poprzez właściwości przeciwpatogenne, ochronę przed przedostawaniem się toksyn do krwioobiegu i działanie immunomodulacyjne.

Do zwiększenia przepuszczalności bariery jelitowej czyli do tzw. przeciekającego jelita prowadzą:

• obniżenie ekspresji białek tworzących połączenia ścisłe,
• zwiększenie stężenia zonuliny,
• dysbioza jelit,
• nieprawidłowości kosmków jelitowych.

Może wówczas dojść do przechodzenia do krwioobiegu zewnętrznych antygenów, translokacji bakterii i endotoksemii, co skutkuje stanem zapalnym oraz lokalnych i ogólnoustrojowych odpowiedzi układu immunologicznego. Przeciekające jelito uznaje się za przyczynę rozwoju nietolerancji pokarmów oraz zaostrzenia wielu chorób, w tym chorób autoimmunologicznych takich jak niespecyficzne choroby zapalne jelit, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, celiakia, cukrzyca typu 1, toczeń rumieniowaty układowy czy stwardnienie rozsiane.

Przeciekające jelito - jakie są możliwe przyczyny?

Badania wykazują, że na szczelność bariery jelitowej może wpływać dużo różnych czynników, z których głównymi są:

• niedobór witaminy D - witamina D ma znaczenie ochronne w utrzymaniu szczelności połączeń ścisłych ze względu na wpływ witaminy D na ekspresję białek ZO-1 i klaudyny-1;
• dieta niskobłonnikowa - zwiększa się ilość bakterii (m.in. Akkermansia muciniphila, Bacteroides caccae), które niszczą błonę śluzową jelit;
• dieta bogata w nasycone kwasy tłuszczowe - zaburza skład flory bakteryjnej poprzez zmniejszenie ilości Lactobacillus i zwiększenie Oscillibacter;
• przewlekłe spożycie alkoholu - zaburzenia ilości i składu mikroflory jelit (znaczne zmniejszenie ilości Lactobacillus), wpływa na translokację endotoksyny bakteryjnej LPS oraz zwiększenie cytokin prozapalnych (m.in. TNF);
• infekcje - zakażenie Helicobacter pylori (charakterystyczne dla choroby wrzodowej) prowadzi do redystrybucji białka ZO-1 i zwiększenia przepuszczalności tkanki nabłonkowej.

Niektóre badania wskazują, że otyłość u matki może mieć pewny wpływ na przepuszczalność jelit oraz stan kosmków i krypt jelita cienkiego u potomstwa. Natomiast w innych badaniach stwierdza się zwiększony poziom zonuliny w przypadku hiperglikemii (zwiększone stężenia glukozy we krwi).

Przeciekające jelito - objawy

Przeciekające jelito wiąże się z licznymi objawami o niespecyficznym charakterze ze strony:

• przewodu pokarmowego - wzdęcia i gazy, zaparcia, biegunki, nudności, bóle brzucha, zgaga,
• układu nerwowego - bezsenność, zespół przewlekłego zmęczenia, zmiany nastroju, zaburzenia pamięci i koncentracji,
• skóry - trądzik, wysypki, wypryski, egzema, suchość i świąd skóry,
• inne - przewlekły katar, zapalenie zatok, chudnięcie lub tycie, podwyższona temperatura, zapalenie dróg moczowych, światłowstręt, swędzenie i łzawienie oczu, bóle głowy i bóle mięśniowo-stawowe.

Przeciekające jelito może być również przyczyną nietolerancji pokarmowych związanych z przeciwciałami IgG. Tego typu nadważliwości wynikają z przedostawania się przez nieszczelności jelitowe niestrawionych antygenów pokarmowych. W przebiegu takiej nietolerancji po spożyciu nietolerowanego pokarmu w ciągu około 24 godzin powoli narasta stężenie przeciwciał IgG związanych z antygenem pokarmowym. Takie kompleksy antygen-przeciwciało osiadają w różnych lokalizacjach w organizmie, czego konsekwencją jest rozwój stanu zapalnego. Wiąże się to z rozwojem niespecyficznych dolegliwości, które przebieg przypominają objawy samego przeciekającego jelita.

Różne badania wykazują możliwe powiązanie pomiędzy przeciekającym jelitem a innymi zaburzeniami zdrowotnymi, głównie na podłożu autoimmunologicznym. Już samo podwyższenie stężenia zonuliny obserwuje się u chorych na celiakię, cukrzycę typu I, reumatoidalne zapalenie stawów czy stwardnienie rozsiane.

Przeciekające jelito a autoimmunologiczne zapalenie wątroby

W przypadku chorych na autoimmunologiczne zapalenie wątroby stwierdzono zmniejszenie kosmków jelitowych, zaburzenia w połączeniach ścisłych i obecność komórek zajętych stanem zapalnym. Obserwowano również zmienioną morfologię komórek. W porównaniu z osobami zdrowymi obserwowano obniżoną ilość bakterii z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus, co świadczy o dysbiozie mikroflory jelit. Podejrzewa się, że przepuszczalność jelit zwiększa ekspozycję wątroby na toksyny bakteryjne (m.in. endotoksyny LPS), co może skutkować zapaleniem wątroby i destrukcją tkanek.

Przeciekające jelito a toczeń rumieniowaty układowy

W toczniu rumieniowatym układowym (SLE) uznaje się, że translokacja endotoksyny LPS przez barierę jelitową może przyczynić się do rozwoju tego autoimmunologicznego zaburzenia i prowadzić do progresji choroby. SLE wiąże się z trwałym stanem zapalnym, który niszczy tkanki wielu narządów. Osłabienie funkcji bariery jelitowej może mieć kluczowe znaczenie w patogenezie niespecyficznych chorób zapalnych jelit - choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, a także w biegunkowej formie zespołu jelita drażliwego.

Przeciekające jelito a zaburzenia neurologiczne

Przeciekające jelito może mieć znaczenie także w problemach związanych z układem neurologicznym. Osłabienie połączeń ścisłych i wynikające z tego zapalenie może mieć być jedną z przyczyn zespołu przewlekłego znaczenia, dlatego sugeruje się, że leczenie tego zespołu powinno być nakierowane na uszczelnienie jelit. Mikroflora jelit natomiast może modulować funkcjonowanie mózgu i zachowanie, przez co może mieć znaczenie w patogenezie choroby Alzheimera. Metabolity bakterii jelitowych mogą powodować zmiany neurochemiczne i zwiększać bądź zmniejszać w ten sposób ryzyko chorób neurodegeneracyjnych.

Przeciekające jelito - diagnostyka

W medycynie nie występuje coś takiego jak diagnozowanie przeciekającego jelita, skoro nie jest to uznawane za jednostkę chorobową.

Dobrymi wskaźnikami przeciekającego jelita mogą być:

• oznaczenie poziomu endotoksyny LPS we krwi - LPS przenika do krwiobiegu na skutek znacznej przepuszczalności bariery jelitowej,
• oznaczenie poziomu zonuliny w kale - wysokie stężenie zonuliny prowadzi do rozszczelnienia jelit.

Sprawdź, jakie są zalecenia odnośnie przygotowania do badań krwi i kału ❱

Leczenie przeciekającego jelita

Probiotyki w przeciekającym jelicie

Główne znaczenie w leczeniu przeciekającego jelita ma zastosowanie probiotyków. Bakterie z gatunków Bifidobacterium i Lactobacillus poprawiają funkcjonowanie śluzówki jelita, modulują mikroflorę jelit i zmniejszają wzrost bakterii patogennych. Probiotyki są w stanie zmniejszyć przepuszczalność ściany jelita, translokacji bakterii i endotoksemii. Korzystne może być zastosowanie synbiotyków czyli preparatów zawierających zarówno probiotyki jak i prebiotyki - fermentujące węglowodany, które stanowią źródło pokarmu dla bakterii.

Zbadaj stan swojej mikroflory jelitowej ❱

Dieta w przeciekającym jelicie

Warto również zastosować modyfikacje w diecie, które pozwolą na zmniejszenie przepuszczalności jelit. Składnikami o takim działaniu są aminokwasy (glutamina, tryptofan), białka (β-kazeina i β-laktoglobulina), witamina D i A oraz polifenole (kwercetyna, genisteina, kemferol, kurkumina, EGCG). Przepuszczalność jelit zwiększają natomiast: alkohol oraz niedobory cynku i witaminy D.

Przeczytaj, jak uszczelnić przeciekające jelita.

Pozytywnie wpłynie również wykluczenie z diety produktów wywołujących nietolerancje pokarmowe IgG-zależne. Test IMMUNOdiagDIETA sygnalizuje, które pokarmy wyzwalają umiarkowaną, a które silną reakcję układu immunologicznego. W zależności od tego stosuje się dietę rotacyjną bądź eliminacyjną.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Bibliografia:

1. De Santis S. et al: Nutritional Keys for Intestinal Barrier Modulation. Front Immunol. 2015; 6: 612.
2. Fukui H.: Gut-liver axis in liver cirrhosis: How to manage leaky gut and endotoxemia. World J Hepatol. 2015 Mar 27; 7(3): 425–442.
3. Gecse K. et al: Leaky gut in patients with diarrhea-predominant irritable bowel syndrome and inactive ulcerative colitis. Digestion. 2012; 85 (1): 40-6.
4. Hu X., Wang T., Jin F.: Alzheimer's disease and gut microbiota. Sci China Life Sci. 2016 Oct; 59 (10): 1006-1023.
5. Karakula-Juchnowicz H. et al: The Food-Specific Serum IgG Reactivity in Major Depressive Disorder Patients, Irritable Bowel Syndrome Patients and Healthy Controls. Nutrients. 2018 May; 10 (5): 548.
6. Lin R. et al: Abnormal intestinal permeability and microbiota in patients with autoimmune hepatitis. Int J Clin Exp Pathol. 2015; 8(5): 5153–5160.
7. Maes M., Leunis J.C.: Normalization of leaky gut in chronic fatigue syndrome (CFS) is accompanied by a clinical improvement: effects of age, duration of illness and the translocation of LPS from gram-negative bacteria. Neuro Endocrinol Lett. 2008 Dec ;29 (6): 902-10.
8. Mu Q. et al: Leaky Gut As a Danger Signal for Autoimmune Diseases. Front Immunol. 2017; 8: 598.