Testy na Nietolerancje Pokarmowe - Czy są wiarygodne?

Czym jest nietolerancja pokarmowa?

Nietolerancja pokarmowa definiowana jest poprzez nieprawidłowe procesy w organizmie zachodzące po spożyciu pewnych pokarmów. Mogą one wiązać się z zaburzonymi procesami immunologicznymi lub zakłóconymi procesami enzymatycznymi w przewodzie pokarmowym. Do najczęstszych nietolerancji pokarmowych zalicza się nietolerancję laktozy, nietolerancję IgG-zależną oraz gluten. Również alergia pokarmowa związana z przeciwciałami IgE jest immunologiczną nadwrażliwością na pokarm, jednak zwykle mówi się o niej osobno.

IgG-zależna nietolerancja pokarmowa

Zaburzenie to wiąże się przede wszystkim ze znacznym wzrostem przeciwciał IgG w 24-48 godzin od spożycia nietolerowanego pokarmu. Uznaje się, że jest to skutek przedostawania się niestrawionych fragmentów pokarmów przez uszkodzoną barierę jelitową - co nazywane jest zespołem przeciekającego jelita.

Do przeciekającego jelita i nietolerancji IgG-zależnej może dojść w wyniku:

• przewlekłej lekoterapii, chemioterapii i radioterapii,
• przebycia zabiegów chirurgicznych,
• nieprawidłowych nawyków dietetycznych i stosowania używek,
• infekcji, chorób nowotworowych, zaburzeń przewodu pokarmowego, obniżenia odporności,
• nadmiernego stresu.

W wyniku zwiększonej przepuszczalności bariery jelitowej dochodzi nie tylko do przedostawania się fragmentów pokarmów, ale również patogenów i toksyn bakteryjnych. Układ immunologiczny oczywiście próbuje zwalczyć obce substancje znajdujące się w krwiobiegu, jednak przy znacznej ich ilości może być to utrudnione. Przeciwko alergenom pokarmowym wysyłane są przeciwciała IgG, które mają za zadanie połączyć się z nimi w kompleksy, aby umożliwić ich usunięcie. Kompleksy, których organizmowi nie udało się pozbyć, osiadają w różnych lokalizacjach w organizmie. Obecność kompleksów immunologicznych jest przyczyną rozwoju zapalenia w okolicznych tkankach, przez co mogą wystąpić niespecyficzne dolegliwości.

Nietolerancje pokarmowe IgG-zależne, zaburzenia mikroflory i przeciekające jelito wiązane są z obecnością chorób autoimmunologicznych i neurologicznych (mikroflora jelit ma modulujące działanie na układ neurologiczny).

Nietolerancja laktozy

To najpowszechniejsza nietolerancja pokarmowa dotykająca co trzeciego Polaka. Zaburzenie to może mieć podłoże genetyczne lub wtórne.

Genetyczna nietolerancja laktozy, a właściwie hipolaktazja pierwotna wynika z obecności konkretnego wariantu genu LCT. Gen ten koduje enzym laktazę, której zadaniem jest rozkład laktozy do glukozy i galaktozy. Niezależnie od wariantu genu LCT wszystkie dzieci bez problemu wydzielają enzym, laktoza jest trawiona i wchłaniana. U większości populacji poziom laktazy tylko nieznacznie się zmniejszy i będzie utrzymywał się na dość wysokim poziomie przez resztę życia. Natomiast u jednej trzeciej osób po kilku pierwszych latach życia wydzielanie laktazy powoli maleje, przez co w wieku nastoletnim lub dorosłym może dojść do objawowej hipolaktazji.

Wtórna nietolerancja laktozy jest efektem niedoboru lub braku laktazy, do czego mogło dojść w wyniku pewnych zaburzeń zdrowotnych. Podstawową przyczyną jest uszkodzenie rąbka szczoteczkowego w jelicie cienkim, w którym właśnie wytwarzana jest laktaza. Źródłem tego problemu są choroby zapalne jelit, celiakia czy też przewlekłe niedożywienie.

Celiakia

Celiakia jest nietolerancją pokarmową występującą u 1% społeczeństwa. W zaburzeniu tym koniecznym warunkiem jest obecność określonych wariantów genów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8. Mimo że warianty te występują u nawet co czwartej osoby, sam proces autoimmunologiczny w celiakii rozwija się znacznie rzadziej. Autoimmunologiczność tej choroby polega na wytwarzaniu przeciwciał atakujących własne tkanki (w tym wypadku głównie tkanki jelita cienkiego) tylko przy ekspozycji na gluten. Jelito cienkie zostaje uszkodzone, przez co dochodzi do licznych objawów pokarmowych oraz ogólnoustrojowych wynikających głównie z ograniczonego wchłaniania składników pokarmowych.

Jakie są objawy nietolerancji pokarmowej?

Nietolerancje pokarmowe wiążą się w głównej mierze z objawami ze strony przewodu pokarmowego. Jednak w zależności od rodzaju nietolerancji pokarmowej mogą pojawić się również dolegliwości ze strony innych układów.

Objawy IgG-zależnej nietolerancji pokarmowej obejmują:

• nudności, uczucie przepełnienia, odbijanie, biegunki, wzdęcia, zaparcia,
• wahania nastroju, zmiany zachowania, depresja,
• migreny, zaburzenia widzenia,
• bóle mięśniowo-stawowe,
• zmiany skórne,
• osłabienie odporności,
• zaostrzenie przebiegu chorób współistniejących (przede wszystkim chorób autoimmunologicznych).

W stwierdzeniu obecności IgG-zależnej nietolerancji pokarmowej znaczny problem stanowi fakt, że poziom przeciwciał wzrasta powoli osiągając szczyt po 24-48 godzinach, przez co dopiero wówczas można zaobserwować objawy. Dolegliwości te nie są zwykle nasilone, lecz znacznie utrudniają codzienność ze względu na ich przewlekły charakter, który może wynika z częstego spożycia produktów nietolerowanych przez organizm.

Objawy nietolerancji laktozy obejmują:

• nudności,
• wzdęcia i bóle brzucha,
• przelewanie w jamie brzusznej,
• biegunki,
• wiatry.

Objawy te wynikają z faktu, że laktoza nie jest rozkładana i wchłaniana, lecz dostaje się do jelita grubego w całości, a tam jest fermentowana. W wyniku fermentacji zmienia się pH i osmotyczność treści jelitowej i wytwarzane są gazy.

Objawy celiakii obejmują:

• dolegliwości pokarmowe - bóle brzucha, wzdęcia, biegunki;
• chudnięcie, niski wzrost, zaburzenia rozwoju u dzieci,
• niedobory pokarmowe - m.in. anemia,
• przewlekłe zmęczenie, złe samopoczucie, zmiany nastroju, depresyjność,
• zmiany skórne (tzw. choroba Duhringa), afty w jamie ustnej,
• zaburzenia płodności - m.in. zatrzymanie miesiączki,
• nietolerancja laktozy,
• migreny.

W celiakii wszelkie dolegliwości wynikają przede wszystkim z uszkodzonej ściany jelita, ze względu na co znaczna część składników odżywczych nie może zostać wchłonięta. W chorobie tej obserwuje się różne rodzaje nasilenia choroby. U wielu osób przez długi czas objawy mogą być niespecyficzne (tzw. celiakia skąpoobjawowa) bez widocznych dolegliwości żołądkowo-jelitowych, przez co właściwa diagnoza długo nie może być postawiona. Istnieje również celiakia klasyczna obejmująca pełne spektrum objawów, a także latentna, kiedy nie występują jeszcze żadne dolegliwości, zaś dochodzi już do nieprawidłowych zmian w obrębie jelit.

Diagnostyka nietolerancji pokarmowej IgG-zależnej

❶ IMMUNOdiagDIETA

• IMMUNOdiagDIETA w kierunku 28 alergenów ❱
• IMMUNOdiagDIETA w kierunku 44 alergenów ❱
• IMMUNOdiagDIETA w kierunku 88 alergenów ❱
• IMMUNOdiagDIETA w kierunku 280 alergenów ❱

❷ FoodProfil

• FoodProfil IgG w kierunku 44 alergenów ❱
• FoodProfil IgG w kierunku 88 alergenów ❱
• FoodProfil IgG w kierunku 268 alergenów ❱

❸ Food Detective i Food Print

• Food Detective w kierunku 59 alergenów ❱
• Food Print w kierunku 80 alergenów ❱
• Food Print w kierunku 120 alergenów ❱
• Food Print dla wegetarian w kierunku 160 alergenów ❱
• Food Print w kierunku 220 alergenów ❱

❹ ImuPro

• ImuPro Complete w kierunku 272 alergenów ❱

➎ FoodScreen

• FoodScreen IgG/IgA w kierunku 96 alergenów ❱
• FoodScreen IgG/IgA w kierunku 144 alergenów ❱

W IgG-zależnej nietolerancji pokarmowej diagnostyka opiera się na zjawisku nadprodukcji immunoglobulin G skierowanych przeciwko konkretnym alergenom pokarmowym. Powyższe testy umożliwiają jednoczesne zdiagnozowanie nietolerancji na grupę różnorodnych pokarmów, wśród których są zboża, owoce, warzywa, przetwory mięsne i nabiał, owoce morza, przyprawy czy też napoje. Badania dostępne są w różnych zakresach paneli od 28 alergenów aż po 280.

Diagnostyka nietolerancji laktozy

• badanie genetyczne w kierunku polimorfizmu LCT ❱
• badanie objawowej nietolerancji laktozy, np. wodorowy test oddechowy, test obciążenia laktozą

W diagnostyce nietolerancji laktozy wykorzystuje się dwa rodzaje badań. Jedne wskazują na rozwinięcie się zaburzonego wchłaniania laktozy i opierają się na pewnych zmianach w organizmie, np. wodorowy test oddechowy wskazuje na podwyższone stężenie wodoru w wydychanym powietrzu w wyniku fermentacji laktozy, zaś test obciążenia laktozą opiera się na braku podwyższenia glukozy we krwi po spożyciu laktozy. Tego typu testy nie pozwalają na stwierdzenie, czy nietolerancja ma podłoże genetyczne czy też wtórne. Do tego trzeba wykonać dodatkowy test, którym jest badanie genetyczne polimorfizmu LCT.

Diagnostyka celiakii

• pomiar stężenia autoprzeciwciał we krwi (EmA, tTG i DGP) ❱
• obecność genów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8 ❱
• badanie histopatologiczne jelita cienkiego

W stwierdzeniu obecności celiakii główne znaczenie ma predyspozycja genetyczna, występowanie przeciwciał przeciw własnym tkankom i zmian w obrębie jelit. Test genetyczny uznaje się za podstawowe badanie pozwalające na całkowite wykluczenie wystąpienia celiakii - predyspozycja genetyczna jest konieczna, by doszło do rozwoju choroby.

Czy testy na nietolerancję pokarmową są wiarygodne?

• Testy na nietolerancję pokarmową IgG-zależną oraz badania genetyczne w celiakii i nietolerancji laktozy wykonywane są przez certyfikowane laboratoria diagnostyczne.
• Poborem próbek do analizy zajmują się specjaliści na terenie placówek medycznych, co zmniejsza możliwość nieprawidłowego przygotowania próbek jak w przypadku testów do samodzielnego wykonania.
• Test na nietolerancję pokarmową zależną od przeciwciał IgG wykonuje się metodą ELISA (test immunoenzymatyczny), która jest powszechnie wykorzystywana w diagnostyce laboratoryjnej, a czułość reakcji wynosi już 0,34 kU/l. Metoda ta stosowana jest również w diagnostyce alergii pokarmowych, serologicznych testów w kierunku celiakii oraz zakażeń bakteryjnych i wirusowych.
• Badania genetyczne w celiakii i nietolerancji laktozy opierają się na reakcji łańcuchowej polimerazy (metoda PCR), która ma powszechne zastosowanie w diagnostyce genetycznej. Technologia ta odznacza się niezwykle wysoką czułością (powyżej 99%). Co istotne badania genetyczne w kierunku konkretnych genów wykonuje się tylko raz w życiu ze względu na ich niezmienność.
• Wiarygodność wykonywanych w celiakii testów serologicznych i histopatologicznych uzależniona jest od diety. Zaleca się, aby przed wykonaniem diagnostyki, nie wdrażać na własną rękę diety bezglutenowej.

Bibliografia:

1. Elli L. et al.: Diagnosis of gluten related disorders: Celiac disease, wheat allergy and non-celiac gluten sensitivity. World J Gastroenterol. 2015 Jun 21;21(23):7110-9.
2. Liu Y. et al.: Correlation between childhood eczema and specific IgG antibody level. J Biol Regul Homeost Agents. 2018 Mar-Apr;32(2):341-344.
3. Mu Q. et al: Leaky Gut As a Danger Signal for Autoimmune Diseases. Front Immunol. 2017; 8: 598.
4. Vandenplas Y.: Lactose intolerance. Asia Pac J Clin Nutr. 2015;24 Suppl 1:S9-13.
5. Vidarsson G., Dekkers G., Rispens T.: IgG Subclasses and Allotypes: From Structure to Effector Functions. Front Immunol. 2014; 5: 520.
6. Yin'e H. et al.: Analysis of the relations between allergen specific IgG antibody and allergic dermatosis of 14 kinds foods. Open Med (Wars). 2015 Dec 17;10(1):405-409.