Testy i badania na nietolerancje pokarmowe

Wymienia się 2 główne rodzaje nietolerancji:

• rozwijające się w konsekwencji niewłaściwej reakcji układu immunologicznego na dany rodzaj żywności,
• występujące na skutek konkretnej mutacji obecnej w naszym materiale genetycznym.

Testy na nietolerancje pokarmowe zależne od przeciwciał IgG

Testy na nietolerancje pokarmowe wykonuje się w celu wykrycia nietolerancji pokarmowych zależnych od przeciwciał IgG, które są uznawane za najczęściej wykrywany typ nadwrażliwości na żywność - w ich przebiegu dochodzi do nadmiernej produkcji przeciwciał IgG swoistych dla poszczególnych produktów spożywczych (alergenów), co z kolei prowadzi do występowania różnorodnych objawów. Ten typ nadwrażliwości może pojawić się u osób w każdym wieku.

W powstawaniu tego schorzenia największe znaczenie odgrywa bariera jelitowa, do zadań której należy ochrona przed przedostawaniem się do krwiobiegu takich szkodliwych związków jak niewłaściwe produkty trawienia, fragmenty nieprawidłowych komórek jelitowej flory bakteryjnej czy chorobotwórcze wirusy i bakterie. Zaburzenie czynności bariery jelitowej (zwane przeciekającym jelitem) sprawia, że substancje te przenikają do krwiobiegu i wywołują miejscową reakcję zapalną - dochodzi do powstawania kompleksów przeciwciał i alergenów. Kompleksy te są następnie rozprowadzane przez układ krążenia i mogą osadzać się w różnych miejscach organizmu, co skutkuje występowaniem symptomów nietolerancji.

Bariera jelitowa może ulec uszkodzeniu w wyniku działania wielu różnych czynników, wśród których wymienia się:

• długotrwałe przyjmowanie niektórych leków (np. antybiotyków),
• stosowanie radioterapii lub chemioterapii,
• przewlekły stres,
• infekcje bakteryjne i wirusowe, zatrucia,
• interwencje chirurgiczne,
• przewlekłe choroby autoimmunologiczne czy nowotworowe.

Dolegliwości występują zazwyczaj po upływie od 24 do 96 godzin od spożycia danego produktu. Wśród nich wymienia się takie objawy jak:

• wzdęcia, bóle brzucha, zaparcia, biegunki czy mdłości,
• silne bóle głowy, przewlekłe zmęczenie,
• zmiany skórne,
• zaburzenia widzenia,
• problemy ze snem,
• bóle mięśni i stawów,
• osłabienie organizmu.

IgG-zależne nietolerancje pokarmowe są odwracalne - przywrócenie prawidłowej czynności jelit (przeczytaj, jak uszczelnić przeciekające jelita), ograniczenie spożycia lub całkowite wyeliminowanie z jadłospisu szkodliwego składnika doprowadzi do ich cofnięcia.

Schorzenie to można wykryć przy pomocy testów pokarmowych z krwi jak IMMUNOdiagDIETA. Opiera się on na pomiarze we krwi stężenia przeciwciał IgG4 swoistych dla 44, 88 lub 280 produktów z takich grup jak owoce, warzywa, nabiał, mięso, ryby, owoce morza, orzechy, nasiona, zboża glutenowe czy zboża bezglutenowe.

W raporcie przedstawione jest ilościowe oznaczenie poziomu przeciwciał wraz z odpowiednim komentarzem. Wyniki ilościowe pokazane są w siedmiostopniowej (0-6) skali RAST/EAST - wynik w klasie zero to wynik negatywny (oznaczający dobrą tolerancję), wynik w klasie 1, 2 lub 3 świadczy o słabo wyrażonych symptomach lub braku objawów, natomiast rezultat w klasie 4, 5 lub 6 oznacza występowanie dolegliwości.

IMMUNOdiagDIETA jest więc prostą, bezpieczną i wiarygodną metodą diagnostyczną, pozwalającym na wyodrębnienie produktów bezpiecznych dla organizmu oraz mających na niego negatywny wpływ. Dzięki temu możliwe jest leczenie nietolerancji za pomocą personalizacji naszego sposobu odżywiania, aby wyeliminować dokuczliwe dolegliwości, a także poprawić swój stan zdrowia i samopoczucie. Wynik jest podstawą do wdrożenia diety całkowicie eliminującej spożycie szkodliwego produktu lub do wdrożenia diety rotacyjnej, która opiera się na spożywaniu produktów bezpiecznych i nietolerowanych na zmianę - takie działania doprowadzą do osłabienia lub całkowitego cofnięcia się danej reakcji.

Sprawdź, czy wykonasz testy na nietolerancje pokarmowe w ramach refundacji NFZ ❱

Badania genetyczne na nietolerancje pokarmowe

Nadwrażliwości na pożywienie rozwijają się również na skutek obecnych w naszym DNA predyspozycji genetycznych (mutacji, polimorfizmów) - w tym przypadku w diagnostyce nietolerancji pokarmowych wykorzystywane są badania genetyczne. Testy genetyczne opierają się na analizie materiału genetycznego w celu wykrycia szkodliwych mutacji. Analiza ta odbywa się w wyspecjalizowanym laboratorium genetycznym przy zastosowaniu takich technik biologii molekularnej jak sekwencjonowanie. Diagnostyka ta jest bezpieczna, prosta i bardzo wiarygodna (ich czułość wynosi ponad 99%), DNA izolowany jest najczęściej z próbki śliny lub próbki krwi pacjenta.

Wynik raz wykonanego badania genetycznego pozostaje aktualny przez całe życie osoby diagnozowanej, ponieważ materiał genetyczny każdego z nas nigdy się nie zmienia.

Taki test genetyczny w kierunku nietolerancji wykonywany jest więc jednorazowo w dowolnym momencie życia, nie ma również żadnych przeciwwskazań do jego przeprowadzenia (jest on niezależny od aktualnego stanu i sposobu odżywiania pacjenta).

Jeżeli potwierdzi się obecność mutacji odpowiedzialnej za rozwój tego schorzenia, możliwe będzie zastosowanie odpowiedniego leczenia (najczęściej jest to dieta eliminacyjna) w celu ustąpienia dokuczliwych symptomów i uniknięcia groźnych powikłań w przyszłości.

Do najczęściej występujących nadwrażliwości związanych z uwarunkowaniami genetycznymi zalicza się hipolaktazję oraz celiakię.

Przeczytaj więcej o wiarygodnych testach na nietolerancje pokarmowe ❱

Hipolaktazja pierwotna

Przyczyną hipolaktazji (zaburzenia trawienia laktozy) jest mutacja w genie LCT - mutacja ta sprawia, że w organizmie nosiciela nie jest wytwarzana wystarczająca ilość enzymu laktazy, który jest niezbędny do trawienia laktozy. Na skutek zaburzonych procesów trawienia laktozy dochodzi do pojawienia się u chorego objawów, do których zalicza się między innymi nudności, odwodnienie organizmu, wzdęcia, biegunki - symptomy te pojawiają się po spożyciu produktów zawierających laktozę. Pierwotna nietolerancja laktozy ujawnia się zazwyczaj dopiero w wieku dorosłym lub w okresie dojrzewania i nie jest odwracalna - leczenie choroby polega na wyeliminowaniu z diety produktów, w których znajduje się laktoza (zalicza się do nich między innymi mleko, śmietanę, kefir).

Celiakia

Do rozwoju celiakii z kolei przyczyniają się obecne w DNA warianty genetyczne HLA-DQ2 i HLA-DQ8. Geny celiakii znajdują się u 96% wszystkich osób chorujących. Gluten to białko roślinne obecne w ziarnach niektórych zbóż (takich jak pszenica, żyto i jęczmień) - u osób chorujących na celiakię powoduje on zanikanie kosmków jelitowych, co zaburza wchłanianie składników odżywczych i prowadzi do wystąpienia niespecyficznych objawów. Wśród nich wymienia się utratę masy ciała, wymioty, biegunki, chroniczne zmęczenie, osłabienie organizmu, bóle kości, mięśni i stawów, niedokrwistość, zaburzenia miesiączkowania czy ataki duszności. Celiakia, tak samo jak hipolaktazja, jest chorobą nieodwracalną. W ramach jej leczenia należy więc stosowanie diety bezglutenowej przez resztę życia.

Inne metody diagnostyczne w nietolerancjach pokarmowych

Wśród innych metod diagnozujących celiakię i hipolaktazję wyróżnia się:

• serologię,
• biopsję błony śluzowej jelita cienkiego,
• wodorowy test oddechowy,
• pomiar stężenia glukozy po obciążeniu laktozą.

Serologia w celiakii polegają na pomiarze stężenia charakterystycznych dla niej przeciwciał we krwi - do tych przeciwciał zalicza się przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG), przeciwciała przeciwko endomyzjum (EmA) oraz przeciwciała przeciwko deamidowanej gliadynie (DGP). Wyniki cechują się dużą swoistością i czułością - obecność takich przeciwciał we krwi niemal jednoznacznie potwierdza występowanie celiakii, ale ich brak jej nie wyklucza, ponieważ część chorych osób w ogóle tych przeciwciał nie wytwarza.

Bardzo ważna w celiakii jest biopsja błony śluzowej jelita cienkiego - dzięki niej możliwa jest ocena stopnia zaniku kosmków jelitowych. Biopsja polega na pobraniu co najmniej czterech niewielkich fragmentów błony śluzowej jelita - fragmenty te oceniane są następnie pod kątem obecności cech charakterystycznych dla celiakii (zaniku kosmków jelitowych, nadmiernej ilości limfocytów śródnabłonkowych oraz przerostu krypt jelitowych). Wyniki przypisywane do klasyfikacji Marsha - w klasyfikacji tej wyróżnia się 5 typów uzyskanych wyników (0-4), dla celiakii charakterystyczny jest typ drugi i trzeci.

Zaburzenie trawienia laktozy można natomiast zdiagnozować przy pomocy wodorowego testu oddechowego - polega on na pomiarze zawartości wodoru w powietrzu wydychanym przez pacjenta po spożyciu laktozy. W przypadku nieprawidłowego trawienia laktozy, cukier ten nie zostaje prawidłowo strawiony i ulega nadmiernej fermentacji w jelicie grubym, co powoduje wytworzenie dużych ilości wodoru. Pierwszy pomiar zawartości wodoru w wydychanym powietrzu wykonuje się przed spożyciem laktozy - następnie należy wypić roztwór laktozy i mierzyć zawartość wodoru w powietrzu w określonych odstępach czasu (na przykład po 60 i 120 minutach od spożycia laktozy - ilość pomiarów zależna jest od placówki). Zbyt wysokie stężenie wodoru w wydychanym powietrzu oznacza upośledzenie trawienia laktozy.

Innym testem na nietolerancję laktozy jest pomiar stężenia we krwi glukozy po obciążeniu laktozą. Polega to na spożyciu przez pacjenta roztworu laktozy, po czym w około półgodzinnych odstępach czasu (przez 2 godziny) pobierane są próbki krwi. Ponieważ trawienie tego cukru jest zaburzone - we krwi nie wzrasta więc poziom glukozy.

Niewykryte i nieleczone nietolerancje pokarmowe mogą przyczynić się do rozwoju licznych powikłań - dzięki przeprowadzeniu odpowiednich testów i badań możliwe będzie uniknięcie takich komplikacji.

Aktualizacja: 2018-10-06

Bibliografia:

1. Atkinson W, et al; Food elimination based on IgG antibodies in irritable bowel syndrome: a randomised controlled trial. Gut. 2004 Oct;53(10):1459-64.
2. Bernardi D, et al.;Time to reconsider the clinical value of immunoglobulin G4 to foods? Clin Chem Lab Med. 2008;46(5):687-90.
3. Zar S; Food-specific IgG4 antibody-guided exclusion diet improves symptoms and rectal compliance in irritable bowel syndrome. Scand J Gastroenterol. 2005 Jul;40(7):800-7.
4. Carter J, Edwards A; The allergy exclusion diet; Hay House Inc., 2002
5. Zeng Q1, Dong SY et al.; Variable food-specific IgG antibody levels in healthy and symptomatic Chinese adults; PLoS OneI, 2013, Vol. 8, Issue 1, e53612