Flora bakteryjna jelit - jakie jest jej znaczenie dla zdrowia?

Jakie znaczenie ma flora bakteryjna jelit?

Szacuje się, że w przewodzie pokarmowym może być obecnych aż 1500 różnych gatunków bakterii. Dokładny skład flory bakteryjnej jest indywidualny dla każdego człowieka i stale się zmienia pod wpływem wielu czynników. Nie ma więc możliwości ustalenia normy, jak powinien wyglądać skład mikroflory. Wiadomo natomiast, które drobnoustroje są korzystne dla naszego zdrowia (np. szczepy z rodzaju Lactobacillus), które dość obojętne, a które mogą być przyczyną zaburzeń zdrowotnych (np. z rodzaju Clostridium, Pseudomonas, Proteus).

Prawidłowy skład flory bakteryjnej, czyli gdy przeważają tzw. “dobre bakterie”, ma wiele istotnych funkcji:

• poprawia trawienie poprzez rozkładanie resztek pokarmowych,
• produkuje niektóre witaminy (K i z grupy B),
• poprawia przyswajalność składników odżywczych,
• odżywia komórki jelit za pomocą swoich metabolitów,
• hamuje rozwój chorobotwórczych drobnoustrojów,
• stymuluje układ odpornościowy,
• zapewnia ciągłość nabłonka jelitowego.

Badania wskazują również na dodatkowe funkcje, jakie spełniają bakterie jelitowe, m.in. obniżanie stężenia cholesterolu we krwi, zmniejszenie ryzyka chorób alergicznych i nowotworów oraz wspomaganie leczenia zakażenia Helicobacter pylori, chorób układu płciowego i moczowego, a także mogą wpływać na stan kości.

Bakterie już od narodzin

W momencie narodzin przewód pokarmowy jest wręcz jałowy. Dopiero w momencie przechodzenia przez drogi rodne i pierwszego karmienia noworodek zostaje zaszczepiony bakteriami od matki i z otaczającego środowiska.

Istotny dla składu i rozwoju flory bakteryjnej jelit jest rodzaj porodu. Istnieje ogromna różnica pomiędzy porodem naturalnym przez drogi rodne a cięciem cesarskim, chociaż dzięki tej wiedzy różnice stopniowo maleją. W czasie porodu naturalnego organizm dziecka otrzymuje od matki najlepiej skomponowane bakterie, zaś w przypadku cesarskiego cięcia noworodek jest wystawiony na wpływy zewnętrzne, a jego flora jest bardziej zróżnicowana. Konsekwencją tego jest większe ryzyko chorób w późniejszym wieku u osób urodzonych poprzez cesarskie cięcie.

Skład mleka, którym karmione jest niemowlę, ma wpływ na jakość i rozwój wczesnej flory bakteryjnej. W mleku matki znajdują się laktoza, lipidy i oligosacharydy, które pozytywnie wpływają na rozwój “dobrych” bakterii, np. z rodzaju Bifidobacterium. Badania wskazują na fakt, że nieprawidłowy rozwój mikroflory u niemowlaka może wpłynąć na obecność różnych zaburzeń zdrowotnych nawet w późniejszym okresie życia, a dotyczy to przede wszystkim astmy, chorób zapalnych jelit oraz chorób metabolicznych.

Zaburzona flora bakteryjna jelit

Niestety flora bakteryjna nie ma samych pozytywów. Pewne sytuacje i czynniki potrafią zaburzyć proporcje bakterii “dobrych” do “złych” na korzyść tych drugich, co nazywamy dysbiozą.

Wśród czynników zaburzających florę bakteryjną jelit są:

• antybiotyki,
• przewlekły stres,
• zanieczyszczenie środowiska (metale ciężkie, pestycydy, nanomateriały, dodatki do żywności),
• biegunki i zaparcia
• operacje chirurgiczne
• nieprawidłowa dieta (niskie spożycie błonnika, zbyt dużo mięsa i wysokoprzetworzonych produktów),
• obecność przewlekłych chorób przewodu pokarmowego, nowotworowych bądź obniżenie odporności organizmu.

Warto pamiętać, że już krótka antybiotykoterapia prowadzi do dysbiozy, a odbudowa po niej mikroflory może trwać tygodniami bądź miesiącami.

Naukowcy wskazują na liczne konsekwencje długotrwałego zaburzenia flory bakteryjnej jelit. Skutki dotyczą nie tylko samego układu pokarmowego, ale nawet rozwoju chorób neurologicznych. Może się to wiązać z zespołem przesiąkliwego jelita, który wynika z rozszczelnienia ściany jelita z powodu nieprawidłowego składu mikroflory.

Zaburzenie składu flory bakteryjnej jelit może skutkować:

• przewlekłymi chorobami i zaburzeniami przewodu pokarmowego jak choroba wrzodowa, choroba Leśniowskiego-Crohna, czy zespół jelita drażliwego;
• zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób autoimmunologicznych jak celiakia, reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Hashimoto, stwardnienie rozsiane;
• zwiększoną podatnością na infekcje;
• rozwojem chorób alergicznych, w tym astmy i atopowego zapalenia skóry;
• zaburzeniami neurologicznymi i psychiatrycznymi - depresją, chorobą Alzheimera, schizofrenią, chorobą dwubiegunową, zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

W powyższych przypadkach modulacja flory bakteryjnej może być właściwą interwencją poprawiającą stan chorych.

Badanie flory bakteryjnej jelit - na czym polega?

Aktualnie dostępne są badania, za których pomocą możliwa jest ocena stanu flory we własnych jelitach:

• badanie KyberKompakt ❱
• badanie KyberKompaktPro ❱
• badanie GutFlora ❱
• badanie GutFlora+ ❱
• badanie MikroFloraScan ❱
• badanie MikroFloraScanPLUS ❱

W ramach powyższych badań analizowana jest obecność w kale Pacjenta różnych drobnoustrojów. Na podstawie testu możliwe jest poznanie pH i konsystencji kału oraz składu mikroflory, w tym obecności bakterii chorobotwórczych, grzybów pleśniowych i drożdżaków, a także mikroflory, która ma zdolność do ochrony przewodu pokarmowego i stymulacji odporności organizmu.

Dla kogo zalecane jest badanie flory jelitowej?

Ocena flory bakteryjnej jelit jest szczególnie zalecana w następujących przypadkach:

• przebycie długotrwałej antybiotykoterapii,
• obecność takich dolegliwości jak bóle brzucha, zaparcia, biegunki i wzdęcia,
• nietolerancja pokarmowa IgG-zależna,
• choroba alergiczna, np. atopowe zapalenie skóry, astma,
• regularne występowanie infekcji bakteryjnych i wirusowych,
• przewlekły stres,
• nieswoiste choroby zapalne jelit - choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• zespół jelita drażliwego,
• choroby autoimmunologiczne - m.in. celiakia, choroba Hashimoto, RZS, stwardnienie rozsiane.

Należy jednak podkreślić, że istnieją przeciwwskazania do wykonania badania mikroflory jelitowej - testu nie należy przeprowadzać w przypadku stosowania aktualnie lub w ostatnich czterech tygodniach antybiotykoterapii i/lub leczenia przeciwgrzybiczego.

Przeczytaj, w jaki sposób przygotować próbkę kału do badania ❱

Probiotyki i prebiotyki - jak polepszyć swoją florę bakteryjną?

Na podstawie badania mikroflory i ustalenia dokładnej ilości bakterii i grzybów możliwe jest zaplanowanie zindywidualizowanej terapii probiotykami, czyli preparatami zawierającymi żywe szczepy bakterii i grzybów o prozdrowotnych właściwościach.

Sprawdź, jak dbać o zdrowe jelita.

Drobnoustroje wykorzystywane w probiotykach są szczegółowo przebadane i wyselekcjonowane. Do gotowych preparatów wykorzystuje się szczepy bakterii i grzybów o potwierdzonych naukowo właściwościach probiotycznych. Konieczne jest również, aby probiotyki były odpowiednio oznakowane - konieczne jest podanie na opakowaniu dokładnego składu, gatunku i symbolu szczepu, minimalnej liczby żywych bakterii, zalecanej dawki produktu i warunków przechowywania, a także spodziewanych efektów zdrowotnych w przypadku danego szczepu.

Kolejną istotną kwestią w poprawie stanu flory bakteryjnej jelit są prebiotyki. Są to nierozpuszczalne węglowodany, których człowiek nie trawi, jednak stanowią one pożywienie dla właśnie naszych bakterii. Do takich prebiotyków należy m.in. inulina - składnik cykorii. Właściwa podaż prebiotyków wspomaga zwiększenie ilości “dobrych” bakterii (np. Bifidobacterium) w przewodzie pokarmowym

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2020-11-27

Bibliografia:

• Libudzisz Z.: Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka i jej wpływ na organizm, w: Mikroorganizmy w żywności i żywieniu, pod red. Jana Gawęckiego i Zdzisławy Libudzisz, Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2006, s. 31-40.
• Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu, pod red. Jana Gawęckiego i Teresy Mossor-Pietraszewskiej, PWN, Warszawa 2004, s. 126-134.
• Raport Połączonej Konsultacyjnej Grupy Eksperckiej FAO/WHO dotyczący oceny właściwości zdrowotnych i żywieniowych probiotyków w żywności włączając mleko w proszku zawierające żywe bakterie kwasu mlekowego, w: Probiotyki w żywności. Właściwości zdrowotne i żywieniowe oraz wytyczne do ich oceny, Polskie Towarzystwo Probiotyczne i Prebiotyczne, Kraków 2007, s: 7-13.
• Rafter J.: Probiotics and prebiotics – potential anticarcinogenic food components, w: Dietary vitamins, polyphenols, selenium and probiotics: biomarkers of exposure and mechanisms of anticarcinogenic action, pod red. Björn Åkesson, Per Mercke, ECNIS, 2007, s. 170-174.
• Geissler C., Powers H., Human Nutrition 12th edition, Elsevier, 2011.
• Krakowiak O., Nowak R., Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka – znaczenie, rozwój, modyfikacje, Postępy Fitoterapii 2015, 3: 193-200.
• Wołkowicz T., Januszkiewicz A., Szych J., Mikrobiom przewodu pokarmowego i jego dysbiozy jako istotny czynnik wpływający na kondycję zdrowotną organizmu człowieka, MED. DOŚW. MIKROBIOL. 2014, 66:223-235.
• Martirosian G., Beztlenowa mikroflora jelitowa a patogeneza autyzmu?, Postepy Hig Med Dosw. 2004; 58:349-351.
• Jin Y. et al.: Effects of environmental pollutants on gut microbiota. Environ Pollut. 2017; 222:1-9.
• Quach D., Britton R.A.: Gut Microbiota and Bone Health. Adv Exp Med Biol. 2017;1033:47-58.
• Hu X., Wang T., Jin F: Alzheimer's disease and gut microbiota. Sci China Life Sci. 2016; 59 (10): 1006-1023.
• Lange K. et al.: Effects of Antibiotics on Gut Microbiota. Dig Dis. 2016; 34(3): 260-8.
• Bibbò S. et al.: The role of diet on gut microbiota composition. Eur Rev Med Pharmacol Sci 2016; 20 (22): 4742-4749
• Bruce-Keller AJ1, Salbaum JM2, Berthoud HR2.: Harnessing Gut Microbes for Mental Health: Getting From Here to There. Biol Psychiatry. 2018; 83(3): 214-223.
• Sherwin E. et al.: May the Force Be With You: The Light and Dark Sides of the Microbiota-Gut-Brain Axis in Neuropsychiatry. CNS Drugs. 2016; 30(11): 1019-1041.
• Milani C. et al.: The First Microbial Colonizers of the Human Gut: Composition, Activities, and Health Implications of the Infant Gut Microbiota. Microbiol Mol Biol Rev. 2017; 81(4): e00036-17.