Uczulenia pokarmowe - przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Uczulenia pokarmowe - alergia i nietolerancja zależna od przeciwciał IgG

Problem uczuleń pokarmowych jest bardzo powszechny w Polsce i na świecie - z roku na rok zwiększa się liczba wykrywanych nietolerancji i alergii pokarmowych. Jest to związane z większą wiedzą specjalistów (i samych pacjentów) odnośnie tych chorób, a także z coraz powszechniejszym dostępem do odpowiednich metod diagnostycznych pozwalających na wykrycie nadwrażliwości pokarmowych. Nie bez wpływu na dużą ilość uczuleń pokarmowych pozostaje także postęp cywilizacyjny.

Do innych czynników ryzyka uczuleń zalicza się:

• przesadne dbanie o higienę,
• eliminację drobnoustrojów chorobotwórczych,
• spożywanie dużych ilości mocno przetworzonej żywności,
• długotrwałe stosowanie niektórych leków (antybiotyków, aspiryny),
• infekcje bakteryjne, wirusowe lub pasożytnicze,
• zaburzenia w obrębie flory bakteryjnej,
• choroby autoimmunologiczne czy choroby nowotworowe.

Do uczuleń pokarmowych zalicza się alergię pokarmową oraz nietolerancję pokarmową zależną od przeciwciał IgG (to drugie schorzenie często nazywane jest również alergią opóźnioną). Zarówno alergia, jak i nietolerancja pokarmowa rozwijają się na skutek niewłaściwej odpowiedzi układu immunologicznego na spożywany pokarm - w przypadku alergii dochodzi jednak do nadmiernej produkcji przeciwciał IgE specyficznych dla nietolerowanego alergenu, podczas gdy nietolerancja pokarmowa polega na wytwarzaniu zbyt dużych ilości przeciwciał IgG (również swoistych dla konkretnego pokarmu). Nadmierne ilości tych przeciwciał skutkują występowaniem u chorego różnorodnych dolegliwości.

Uczulenia pokarmowe mogą rozwinąć się w dowolnym momencie życia, zarówno u dzieci (u niemowląt i małych dzieci najczęściej diagnozuje się alergie pokarmowe), jak i u młodzieży i osób dorosłych.

Wśród najczęstszych alergenów pokarmowych wymienia się:

• orzeszki ziemne,
• pszenicę,
• mleko krowie (przeczytaj o alergii na mleko),
• jaja kurze,
• skorupiaki,
• ryby,
• mięso wołowe i wieprzowe.

Jak objawiają się uczulenia pokarmowe?

W przebiegu uczuleń pokarmowych, u chorego mogą pojawić się różnorodne symptomy - objawy alergii pokarmowej występują niemal natychmiast po spożyciu nietolerowanego przez organizm alergenu.

Najczęstsze objawy alergii pokarmowej to:

• obrzęk lub pokrzywka na skórze, zaostrzenie atopowego zapalenia skóry,
• wysypka,
• nieżyt nosa (tzw. katar sienny), krtani lub nieżyt ucha środkowego,
• bóle nadbrzusza,
• zawroty i bóle głowy,
• biegunki, wymioty, zaparcia,
• nadmierna senność.

Należy podkreślić, że alergia pokarmowa może również doprowadzić do tak zwanego wstrząsu anafilaktycznego, który jest bardzo groźnym, zagrażającym życiu stanem - jeżeli do niego dojdzie, konieczne jest bardzo szybkie rozpoznanie i wdrożenie leczenia.

Cechy charakterystyczne dla wstrząsu anafilaktycznego to:

• rumień, pokrzywka, świąd oraz bladość skóry,
• obrzęk warg i języka,
• zwiększona potliwość,
• zawroty głowy, nudności,
• duszność i świszczący oddech,
• zaburzenia rytmu serca,
• spadek ciśnienia tętniczego i utrata przytomności.

W przypadku nietolerancji pokarmowych IgG-zależnych, objawy kliniczne występują u chorego od 24 do 96 godzin po spożyciu szkodliwego składnika.

Wśród objawów nietolerancji IgG-zależnych wymienia się:

• wzdęcia, mdłości, zaparcia, biegunki,
• bóle brzucha,
• bóle mięśniowo-stawowe,
• migreny,
• trądzik i inne zmiany skórne,
• gwałtowne zmiany nastroju,
• stany depresyjne,
• trudności z zasypianiem,
• zaburzenia widzenia.

Nieleczone nietolerancje zależne od IgG skutkują takimi komplikacjami zdrowotnymi jak cukrzyca typu drugiego, otyłość, choroby wątroby, niedokrwistość, trudności z poczęciem dziecka czy przewlekłe niedożywienie.

Diagnostyka uczuleń pokarmowych

Uczulenia pokarmowe można prawidłowo zdiagnozować przy pomocy kilku rodzajów testów alergicznych. W przypadku alergii pokarmowej w diagnostyce stosuje się testy skórne, testy serologiczne oraz pokarmowe testy prowokacyjne. Wykrycie IgG zależnych nietolerancji pokarmowych jest natomiast możliwe tylko przy pomocy testów serologicznych.

Badania stosowane w diagnostyce alergii pokarmowej:

• testy skórne,
• testy serologiczne, np.:
  • testy w kierunku 21 alergenów pokarmowych ❱
  • testy pediatryczne w kierunku 28 alergenów pokarmowych i wziewnych ❱
  • testy atopowe w kierunku 30 alergenów pokarmowych i wziewnych ❱
  • test molekularny ALEX w kierunku 282 różnych alergenów i molekuł ❱
  • test ImmunoCAP ISAC w kierunku 50 różnych alergenów i 112 molekuł ❱
• pokarmowe testy prowokacyjne.

Testy skórne mają na celu ocenę reakcji skóry na kontakt z konkretnym alergenem, polegają na nałożeniu tego alergenu na obszar skóry (najczęściej przedramienia) i odczytanie wyniku po około 20 minutach. Wynik dodatni oznacza występowanie alergii pokarmowej - o tym rezultacie świadczy obecność takich objawów jak świąd czy zaczerwienienie w obszarze nałożenia alergenu.

Badania serologiczne z kolei polegają na pomiarze we krwi osoby badanej przeciwciał IgE specyficznych dla poszczególnych produktów pokarmowych - podwyższona ilość tych przeciwciał świadczy o rozwoju alergii. Testy te wskazane są przede wszystkim dla dzieci poniżej trzeciego roku życia oraz dla osób zmagających się z silnymi alergicznymi zmianami skórnymi.

Istotą testów prowokacyjnych jest natomiast wykluczenie z jadłospisu alergenu podejrzewanego o wywołanie uczulenia na kilka-kilkanaście dni. Następnie, dany alergen należy ponownie wprowadzić do diety i ocenić, czy pojawiły się objawy kliniczne - bardzo ważne jest, aby test ten przeprowadzać pod kontrolą specjalisty.

• test IMMUNOdiagDIETA ❱
• test Food Detective ❱
• test FoodProfil ❱
• test ImuPro Complete ❱

Aby prawidłowo zdiagnozować IgG zależną nietolerancję pokarmową, konieczne jest wykonanie testów serologicznych - badania te polegają na pomiarze we krwi pacjenta stężenia przeciwciał IgG swoistych dla poszczególnych produktów pokarmowych. Zbyt duża ilość przeciwciał IgG specyficznych dla danego alergenu oznacza występowanie u nas nietolerancji tego właśnie produktu. Testy w kierunku IgG-zależnych nietolerancji pokarmowych mają najczęściej postać paneli różniących się między sobą zakresem badanych alergenów. Dostępne są więc zarówno badania obejmujące analizę tylko kilkunastu-kilkudziesięciu najpowszechniejszych alergenów, jak i testy bardziej rozszerzone, pozwalające na wykrycie nietolerancji nawet kilkuset produktów.

Jednym z wiarygodnych testów na nietolerancje jest test IMMUNOdiagDIETA, który pozwala na pomiar stężenia przeciwciał IgG specyficznych dla 44, 88 lub 280 alergenów z różnorodnych grup (takich jak nabiał, owoce, warzywa, orzechy i nasiona, kawy i herbaty, ryby i owoce morza czy mięso).

W przypadku nietolerancji IgG zależnej najskuteczniejszą metodą leczenia jest czasowe:

• całkowite wyeliminowanie uczulającego produktu z diety,
• stosowanie diety rotacyjnej (zamiennego spożywania produktów nietolerowanych z tolerowanymi).

Ten sposób leczenia nietolerancji doprowadzi do cofnięcia się lub znacznego osłabienia choroby, a tym samym zaniku dokuczliwych objawów, poprawy samopoczucia, stanu zdrowia i jakości życia.

Terapia alergii pokarmowej również polega na:

• eliminacji z jadłospisu nietolerowanego alergenu,
• wdrożenie leczenia farmakologicznego, na przykład leków antyhistaminowych (stosuje się je u cierpiących na alergiczny nieżyt nosa czy pokrzywkę alergiczną) na zlecenie alergologa,
• odczulanie, w wyniku czego organizm osoby chorej przestanie reagować lub będzie reagować bardzo słabo na poszczególne alergeny.

Jeżeli rozpoznamy u kogoś objawy wstrząsu anafilaktycznego, należy jak najszybciej udzielić choremu pomocy w miarę naszych możliwości (na przykład poprzez domięśniowe podanie adrenaliny) i wezwać pogotowie. Adrenalina to lek zwalczający objawy wstrząsu - zalecane jest, aby wszystkie osoby świadome swojej alergii oraz podatności na wstrząs zawsze miały ten środek przy sobie. Pozwoli to na podjęcie szybkich działań, jeżeli wstrząs anafilaktyczny rzeczywiście wystąpi.

Przeczytaj więcej o badaniach Food Detective ❱