Jak dbać o zdrowe jelita?

Kiedy brać probiotyk i prebiotyk? Czym jest dobry probiotyk?

Probiotyki są preparatami, które zawierają żywe mikroorganizmy, a po podaniu pozwalają na uzyskanie pozytywnych efektów zdrowotnych. Każdy probiotyk musi spełniać odpowiednie kryteria. Konieczne jest, aby wykazywał trwałość w trakcie procesu produkcji oraz w czasie transportu przez przewód pokarmowy. Musi więc być odporny na pH, kwas żołądkowy i sole żółciowe. A przede wszystkim dobry probiotyk powinien działać pozytywnie na zdrowie bez wywierania skutków ubocznych.

Odpowiedni probiotyk uzależniony jest od aktualnego stanu mikroflory oraz od stanu zdrowia danej osoby. Probiotyki są bardzo często zalecane jako osłonowe do antybiotyków, aby zapewnić stałą obecność tzw. “dobrych bakterii” w jelitach. Naukowcy stale badają działanie różnych szczepów bakterii i ich wpływ na stan zdrowia, dzięki czemu zastosowanie probiotyków stale się zwiększa. W zespole jelita drażliwego jako skuteczne probiotyki uznaje się szczepy Saccharomyces boulardii, Lactobacillus rhamnosus GG, Bifidobacterium bifidum. Natomiast działanie uszczelniające jelit mają: Escherichia coli Nissle 1917, Bifidobacterium infantis, Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacillus casei GG, Lactobacillus casei DN-114001, Streptococcus thermophilus ATCC19258, Lactobacillus plantarum (MB452, 299v,WCFS1, CGMCC No.1258). Szczepy te mają zdolność modulowania połączeń ścisłych w ścianach komórkowych oraz regulują stan śluzówki. Badania wskazują, że niektóre probiotyki mogą również być wykorzystywane w terapii chorób neurologicznych, cofają deficyty pamięci u osób starszych bądź stymulują procesy leczenia.

Optymalnym sposobem doboru probiotyków jest wykonanie laboratoryjnych badań mikroflory. Badania te polegają na analizie próbki kału, którą dostarcza się do punktu pobrań (lokalnie lub wysyłkowo). Próbka jest oceniana pod kątem ilości najważniejszych bakterii i grzybów zarówno o pozytywnym działaniu, jak i patogennych (np. drożdże Candida, bakterie Proteus). W zależności od konkretnego badania mogą być analizowane również inne składniki znajdujące się w kale, a mogące dokładniej określić aktualny stan jelit.

Wśród badań mikroflory dostępne są:

• GutFlora – badanie mikroflory jelitowej ❱
• GutFlora+ – badanie mikroflory jelitowej i funkcjonalności jelit ❱
• MikroFloraScan– badanie mikroflory jelitowej ❱
• MikroFloraScanPLUS– badanie mikroflory jelitowej, przesiąkliwości i stanu zapalnego jelit ❱
• KyberKompakt – badanie flory bakteryjnej jelit i grzybów w przewodzie pokarmowym ❱
• KyberKompaktPro – kompleksowe badanie mikroflory jelitowej ❱

Dodatkowo warto wykonać badania stanu jelit:

• Kalprotektyna ❱
• Laktoferyna ❱
• Zonulina ❱
• Panel jelitowy w kierunku chorób autoimmunologicznych ❱

Prebiotyki - właściwe odżywianie naszych bakterii

Prebiotykami nazywany jest niestrawny błonnik, który może być natomiast metabolizowany przez bakterie i wspomaga ich rozwój. Do probiotyków zalicza się fruktany (fruktooligosacharydy, inulinę i oligofruktozę) oraz glukany (galaktooligosacharydy). Przyjmowanie prebiotyków w postaci preparatów bądź odpowiedniej żywności jest konieczne, aby uzyskać pełny efekt działania naszych dobrych mikroorganizmów. Dodatkowo prebiotyki stymulują wytwarzanie SCFA (krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe) przez bakterie jelitowe. SCFA odżywiają komórki jelitowe, dzięki czemu wspierają szczelność bariery jelitowej.

Naturalna odbudowa flory bakteryjnej jelit - dieta i zioła na jelita

Choroby, które negatywnie wpływają na stan mikrobioty, w znacznej mierze związane są z dietą wysokoprzetworzoną. Choroby zapalne jelit, nowotwory, choroby wątroby czy przewlekłe infekcje dotyczą często osób, których dieta jest uboga w warzywa i owoce, a za to bogata w mięso, tłuszcze nasycone, rafinowane mąki, cukier, sól, alkohol czy syropy fruktozowe.

Dieta na jelita - co jest, a co nie jest korzystne dla mikrobioty?

Wiele badań analizuje zależność między sposobem żywienia, mikrobiotą oraz zdrowiem. Na ich podstawie wiadomo, że dieta dobra dla jelit i bakterii musi być pełna warzyw i owoców, dostarczać odpowiednią ilość błonnika (stanowi prebiotyk), nienasycone kwasy tłuszczowe oraz białka pochodzenia roślinnego. Pozytywne działanie może mieć więc dieta śródziemnomorska, w której zaleca się świeże warzywa i owoce, produkty z pełnych zbóż, strączki, tłuste ryby, oliwę z oliwek oraz w mniejszych ilościach mięso i nabiał. Taka dieta zwiększa ilość bakterii odpowiedzialnych za wytwarzanie maślanu, który ma istotne znaczenie dla stanu jelit.

Ze względu na możliwość zwiększonej przepuszczalności jelit należy zadbać o odpowiednie spożycie witamin A i D, cynk, glutaminy i tryptofanu oraz polifenoli takich jak genisteina, kwercetyna, kurkumina, kemferol i EGCG. Witamina A ma znaczenie w zapobieganiu infekcjom, utrzymaniu właściwego stanu śluzówki i kosmków jelitowych. Witamina D może natomiast zapobiegać uszkodzeniu śluzówki i chorobom zapalnym jelit. Wszystkie potrzebne składniki znajdują się w naturalnej i zbilansowanej diecie - jedynie witaminę D zaleca się suplementować w okresie jesienno-zimowym.

Dieta o dużej zawartości tłuszczu i białka pochodzenia zwierzęcego przyczynia się do rozwoju bakterii Alistipes, których podwyższoną obecność wiąże się z depresją, cukrzycą, a także nasileniem zespołu jelita drażliwego u dzieci. Ponadto dieta wysokotłuszczowa sprawia, że wytworzone przez bakterie SCFA nie są wchłaniane, lecz są wydalane w większych ilościach. Natomiast już kwasy jednonienasycone i wielonienasycone z grupy omega-3  (znajdujące się m.in. w suplementach HealMe i SmartMe) mają pozytywny wpływ na regulację mikrobioty, a także zmniejszanie stanu zapalnego.

Modne współcześnie diety ketogenne mogą negatywnie wpływać na mikrobiotę ze względu na bardzo niskie spożycie błonnika. Dlatego też najlepiej przyjmować wówczas probiotyki i prebiotyki. Istnieją przesłanki, że rodzaj tłuszczów w diecie może mieć znaczenie dla składu mikroflory. Prawidłowy skład flory jelitowej i funkcji jelit może być utrzymany na diecie ketogennej, jeśli zawiera ona wysokiej jakości wielonienasycone tłuszcze (z niską proporcją omega 3 do omega 6) oraz białko pochodzenia roślinnego. Warto również uzupełnić taką dietę w produkty fermentowane jak jogurty, kefiry, kapusta czy ogórki kiszone.

Również duże spożycie cukru prowadzi do dysbiozy i znacznego zwiększenia ilości Clostridia, a także stanu zapalnego jelit i nieprawidłowego funkcjonowania połączenia między jelitami a mózgiem.

Dieta bezglutenowa jest normalnie zalecana wyłącznie dla osób z celiakią bądź alergią na gluten. Jednak wielu osób stosuje ją ze względu na modę, że bezglutenowe jest zdrowsze. Prawda jest taka, że dieta bezglutenowa zmniejsza populację Bifidobacterium i Lactobacillus, a zwiększa ilość E.coli i Enterobacetriaceae - taka dysbioza zwiększa ryzyko zakażeń.

Jeżeli dotyczy nas problem zespołu jelita drażliwego, konieczne jest ograniczenie węglowodanów, które u osób zdrowych umożliwiają właściwe odżywianie mikroflory. Na podstawie badań przeprowadzonych w australijskim Monash University stwierdzono, że objawy IBS nasilają się po spożyciu węglowodanów, które zostały wspólnie nazwane FODMAP, czyli fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole. W diecie osób z zespołem jelita drażliwego niewskazane jest spożywanie słodzików takich jak ksylitol czy sorbitol, laktozy z mleka, miodu, owoców o dużej zawartości fruktozy, a także wielu grzybów i strączków oraz ciężkostrawnych warzyw czy zbóż. Ścisłą dietę low-FODMAP stosuje się jednak tylko przez kilka miesięcy, gdyż może dojść do dysbiozy jelitowej ze względu na słabe odżywienie dobrych bakterii.

Zioła na jelita

Zioła są łagodnym i zazwyczaj bezpiecznym sposobem na poprawę stanu zdrowia bez gwałtownej ingerencji. Wśród roślin stosowanych na dolegliwości jelitowe są:

• Mięta pieprzowa - zmniejsza nasilenie bólów brzucha, wzdęć i biegunek;
• Melisa lekarska - łagodzi stany nerwowe, które mogą wpływać na nasilenie dolegliwości jelitowych;
• Korzeń cykorii - przyspiesza perystaltykę jelit i zawiera inulinę odżywiającą bakterie jelitowe;
• Imbir - jest stosowany w celu złagodzenia objawów refluksu;
• Rumianek;
• Kminek;
• Kurkuma;
• Anyż;
• Koper włoski;
• Kolendra.

Należy pamiętać jednak, że w przypadku refluksu mięta może nasilić objawy, a w zespole jelita drażliwego nie zaleca się rumianku, kopru włoskiego, mniszka lekarskiego oraz korzenia cykorii ze względu na wysoką zawartość FODMAP. Ponadto, jeśli stosuje się jakiekolwiek leki, warto skonsultować z lekarzem, czy istnieje ryzyko interakcji z ziołami. Rośliną, która niemal zawsze wchodzi w interakcje z lekami, jest dziurawiec - powoduje, że leki mają znacznie osłabione działanie.

Leki na jelita

Farmakoterapia zalecana jest w przypadku zaistnienia różnych chorób jelitowych. I zawsze musi być dostosowywana przez lekarza.

Dość częsty zespół jelita drażliwego leczy się środkami rozkurczowymi, przeciwbiegunkowymi bądź przeciwzaparciowymi, a czasem również wykorzystuje się leki przeciwdepresyjne. Jeśli występują wzdęcia, które stanowią objaw różnych chorób, warto sięgnąć po preparat z symetykonem, który usprawnia wydalanie gazów jelitowych.

Bibliografia:

• Mills S., Stanton C., Lane J.A., Smith G.J., Ross R.P.: Precision Nutrition and the Microbiome, Part I: Current State of the Science. Nutrients 2019, 11, 923. doi:10.3390/nu11040923
• Sherwin E., Sandhu K.V., Dinan T.G., Cryan J.F.: May the Force Be With You: The Light and Dark Sides of the Microbiota–Gut–Brain Axis in Neuropsychiatry. CNS Drugs 2016, 30: 1019–1041. DOI: 10.1007/s40263-016-0370-3
• Paoli A., Mancin L., Bianco A., Thomas E., Mota J.F., Piccini F.: Ketogenic Diet and Microbiota: Friends or Enemies? Genes 2019, 10: 534. doi:10.3390/genes10070534
• De Santis S. et al: Nutritional Keys for Intestinal Barrier Modulation. Front Immunol. 2015; 6: 612.
• La Fata G., Weber P., Mohajery M.H.: Probiotics and the Gut Immune System: Indirect Regulation. Probiotics Antimicrob Proteins. 2018; 10(1): 11–21.
• Rajilić-Stojanović M. et al.: Intestinal Microbiota And Diet in IBS: Causes, Consequences, or Epiphenomena? Am J Gastroenterol. 2015 Feb; 110(2): 278–287.
• Thompson A. et al.: Comparison of the antibacterial activity of essential oils and extracts of medicinal and culinary herbs to investigate potential new treatments for irritable bowel syndrome. BMC Complement Altern Med. 2013 Nov 28;13:338.
• Cash B.D., Epstein M.S., Shah S.M.: A novel delivery system of peppermint oil is an effective therapy for irritable bowel syndrome symptoms. Digestive Diseases and Sciences 2016, 51 (2): 560-571.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Powiązane tematy:

Flora bakteryjna jelit - jakie jest jej znaczenie dla zdrowia?

Jak odbudować florę bakteryjną jelit?

Dieta przy zespole jelita drażliwego

Przeciekające jelito - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie