Jak uszczelnić przeciekające jelita?

Przeciekające jelita - o co w tym chodzi?

Przeciekające jelita to nazwa powstała na określenie zespołu objawów, które wynikają ze zwiększonej przepuszczalności bariery jelitowej. Innymi nazwami tego zaburzenia są m.in. zespół nieszczelnego jelita, zespół cieknącego jelita oraz z angielskiego leaky gut.

Bariera jelitowa, o której mowa w przeciekających jelitach, składa się z komórek nabłonka połączonych połączeniami ścisłymi (z angielskiego tight junctions), co wzmocnione jest barierą biologiczną w postaci mikroflory jelit. Rolą bariery jelitowej jest nie pozwalanie na przedostawanie się do krwioobiegu niestrawionych składników pokarmowych, patogenów czy toksyn. Bakterie jelitowej dodatkowo zwalczają patogeny i usprawniają trawienie składników pokarmowych. W patogenezie przeciekającego jelita główne znaczenie mają połączenia ścisłe, a właściwie ich rozszczelnienie.

Czynnikami biorącymi udział w rozszczelnieniu jelit są:

• predyspozycje genetyczne,
• niedobór witaminy D i cynku,
• znaczna konsumpcja alkoholu,
• dysbioza jelitowa związana z:
  
  • infekcjami,
  • antybiotykoterapią,
  • nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi (np. zbyt niska podaż błonnika i zbyt wysoka nasyconych kwasów tłuszczowych).

Czynniki te są przyczyną niszczenia błony śluzowej, indukcji stanu zapalnego oraz zaburzenia sekrecji białek, które są składnikami połączeń ścisłych (ZO-1, okludyny, klaudyny). Dochodzi wówczas do rozszerzania się połączeń ścisłych, co sprawia, że tkanka nabłonkowa jest przepuszczalna dla zewnętrznych antygenów, w tym fragmentów pokarmu, bakterii i endotoksyn bakteryjnych. Wówczas układ immunologiczny odpowiada na obecność antygenów poprzez indukcję stanu zapalnego, a także nieprawidłowe reakcje takie jak nietolerancje pokarmowe, liczne dolegliwości oraz nasilenie chorób.

Jak zdiagnozować przeciekające jelita?

Ze względu na nieobecność takiej jednostki chorobowej jak przeciekające jelita, nie ma ustalonego sposobu diagnozowania tego zaburzenia.

W diagnostyce przeciekającego jelita pomocne może być wykonanie badania w kierunku stężenia we krwi:

• zonuliny – sprawdź badanie ❱
• endotoksyny LPS
• specyficznych dla pokarmów przeciwciał IgG – zobacz listę badań ❱

Pakiet badań w kierunku zespołu jelita przesiąkliwego

Jeśli występują u Ciebie takie objawy jak wzdęcia, zaparcia, biegunki, bóle brzucha, zmiany skórne lub przebyłeś chorobę zakaźną jelit czy stosowałeś antybiotykoterapię, wykonaj badanie zonuliny w kale - badanie to pozwoli na ocenę stanu bariery jelitowej i potwierdzenie występowania zespołu jelita przesiąkliwego.

Dowiedz się więcej 

Zonulina jest białkiem, które jest w stanie modyfikować skład białkowy połączeń ścisłych. Wysokie stężenie zonuliny, którego przyczyn można szukać w predyspozycji genetycznej, prowadzi do rozszczelnienia połączenia.

Endotoksyna LPS jest liposacharydem znajdującym się w błonie komórkowej niektórych bakterii. Badania dotyczące przeciekającego jelita w autoimmunologicznym zapaleniu wątroby opisują, że endotoksyna LPS może być jedną z przyczyn destrukcji tkanek wątroby i procesu zapalnego w jej obrębie.

Przydatnymi badaniami będą również badania mikroflory jelitowej, które pozwalają ustalić, jakie bakterie i grzyby zasiedlają nasze jelita. Badanie mikroflory jelitowej (np. KyberKompakt, GutFlora, MikroFloraScan) jest podstawą do dobrania indywidualnej probiotykoterapii. Doprowadzenie do właściwego stanu mikroflory jelitowej jest prostą drogą do uszczelnienia jelit.

Istotnym skutkiem przeciekającego jelita jest również przedostawanie się niestrawionych fragmentów pokarmu przez barierę jelitową do krwioobiegu. Układ immunologiczny w odpowiedzi na antygeny pokarmowe wiąże je z przeciwciałami IgG (tak samo jak w przypadku zakażenia patogenami), co może trwać nawet około 24-48 godzin. W przypadku nasilonego wytwarzania kompleksów przeciwciało-pokarm kompleksy te nie są usuwane przez organizm w wystarczającym tempie, przez co kumulują się w organizmie, a w ich lokalizacji rozwija się stan zapalny. Skutkiem tego są objawy lokalne i ogólnoustrojowe, które będą odsunięte w czasie od spożycia określonego pokarmu właśnie o nawet całą dobę. Nietolerancje pokarmowe związane z nadprodukcją przeciwciał IgG można zdiagnozować poprzez ocenę ich stężenia. Możliwe jest to za pośrednictwem różnych testów, np. badania IMMUNOdiagDIETA. Poziom przeciwciał IgG analizuje się dla całej diety pacjenta, aby skuteczność diagnozy i późniejszej dietoterapii nietolerancji była jak najwyższa. Test pozwala na określenie na podstawie stężenia IgG również stopnia nasilenia reakcji układu immunologicznego, na podstawie czego możliwe jest dostosowanie właściwej terapii dietetycznej.

Pakiet badań w kierunku nietolerancji pokarmowych

Dolegliwości takie jak przewlekłe zmęczenie, bóle brzucha, biegunki, wzdęcia czy migreny często występują w przebiegu nietolerancji pokarmowych. Jeżeli więc obserwujesz takie objawy u siebie, wykonaj badanie w kierunku nietolerancji najpowszechniejszych produktów spożywczych.

Dowiedz się więcej 

Jakie są objawy i skutki zespołu nieszczelnego jelita?

Z przeciekającego jelita wynika znaczna liczba dolegliwości, a w przypadku rozwinięcia się nietolerancji pokarmowej objawy mogą się nasilać po minięciu doby od spożycia nietolerowanego produktu.

Objawami przeciekających jelit mogą być:

• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (biegunki/zaparcia, wzdęcia i gazy, nudności, objawy refluksu),
• zmiany skórne (swędzenie, wysypki, trądzik itp.),
• zaburzenia ze strony układu nerwowego (trudności w zasypianiu, zmiany nastroju, trudności z koncentracją i pamięcią, zespół przewlekłego zmęczenia itp.),
• trudności z utrzymaniem masy ciała,
• gorączki,
• suchość oczu,
• bóle ze strony układu ruchu i głowy.

Przeciekające jelita to nie tylko kwestia przeróżnych dolegliwości. Niektóre badania wskazują, że mają one znaczenie w przebiegu wielu różnych chorób głównie neurologicznych (np. choroba Alzheimera) i autoimmunologicznych.

Wśród chorób autoimmunologicznych, z którymi związane jest przeciekanie jelit, są:

• choroby zapalne jelit,
• zapalenie wątroby,
• cukrzyca typu 1,
• celiakia,
• stwardnienie rozsiane,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• toczeń rumieniowaty układowy.

W przebiegu autoimmunologicznego zapalenia wątroby podejrzewa się, że osłabienie szczelności połączeń ścisłych, zaburzenia mikroflory jelito (obniżenie Bifidobacteriumi Lactobacillus), zmiana morfologii i obecność procesów zapalnych w komórkach jelit prowadzą do endotoksemii, z czego może wynikać destrukcja tkanek i stan zapalny w obrębie wątroby. Zwiększenie ilości endotoksyny LPS stwierdza się także w toczniu rumieniowatym układowym - chorobie, która prowadzi do niszczenia tkanek na terenie wielu narządów. W chorobach jelit takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego i w zespole jelita drażliwego rozszczelnienie jelit może mieć istotne znaczenie w ich patogenezie. Natomiast w celiakii, cukrzycy typu 1, reumatoidalnym zapaleniu stawów i stwardnieniu rozsianym stwierdza się wyższe stężenie zonuliny.

Funkcjonowanie bariery jelitowej i stan mikroflory jelit może mieć wpływ na funkcje układu nerwowego, a przez to na zachowanie oraz możliwość rozwoju chorób neurodegeneracyjnych. Dlatego też choroba Alzheimera czy też autyzm mogą wymagać wsparcia terapeutycznego, które będzie miało na celu uszczelnienie jelit i doprowadzenie do równowagi mikroflory.

Jak uszczelnić przeciekające jelita?

Głównymi czynnikami uszczelniającymi barierę jelitową jest dieta (składniki odżywcze i prebiotyki) oraz mikroflora jelitowa (probiotyki). Nie powstały do tej pory jednak konkretne zalecenia ani farmakologiczne ani dietetyczne w tym zakresie. Ilość przeprowadzonych badań naukowych jest również niewystarczająca. Efekt stosowania określonej diety może być uzależniony od licznych czynników indywidualnych jak geny i flora jelitowa. Część badań wykazuje poprawę po zastosowaniu diety bezglutenowej, jednak nie ma potwierdzenia, że efekt będzie po wykluczeniu glutenu u osób, które nie mają celiakii.

Na przepuszczalność jelit pozytywny wpływ mają:

• probiotyki i prebiotyki,
• witamina A,
• witamina D,,
• aminokwasy (glutamina i tryptofan),
• białka mleka krowiego (β-kazeina i β-laktoglobulina),
• polifenole (kwercetyna, genisteina, kemferol, kurkumina, EGCG),
• krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe.

Wykazano skuteczność niektórych szczepów probiotycznych w uszczelnianiu jelit (poprzez modulację połączeń ścisłych) i regulowaniu stanu śluzówki. Pozytywne skutki obserwowano przy zastosowaniu m.in. Lactobacillus plantarum 299v, Lactobacillus casei GG, Escherichia coli Nissle 1917, Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacillus casei DN-114001, Streptococcus thermophilus ATCC19258, Bifidobacterium infantis, Lactobacillus plantarum (MB452, WCFS1, CGMCC No.1258). W przypadku chęci zastosowania probiotykoterapii istotne jest szukanie konkretnych szczepów bakterii, gdyż nie wszystkie mają właściwości lecznicze. Probiotyki mają chronią przeciw patogenami i modulują układ immunologiczny.

Do rozwoju bakterii probiotycznych konieczne są prebiotyki, czyli węglowodany, które nie trawione przez człowieka. Należą do nich takie frakcje błonnika jak oligosacharydy (FOS, GOS), laktuloza, inulina itp. Prebiotyki nie tylko stymulują wzrost dobrych bakterii jelitowych, ale również są przekształcane w krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), które stanowią źródło energii dla komórek ściany jelita, przez co modulują funkcjonowanie bariery jelitowej. Deficyt SCFA, a szczególnie kwasu masłowego, przyczynia się do zwiększonej przepuszczalności jelit. Leczenie kwasem masłowym może wspomóc poprawę funkcji połączeń ścisłych. Probiotyki, prebiotyki i kwas masłowy są dostępne w postaci probiotyków. Jednakże w przypadku współwystępowania zespołu jelita drażliwego może być przydatne ograniczenie prebiotyków w ramach diety low-FODMAP.

W przypadku stwierdzenia nietolerancji pokarmowych IgG-zależnych w ramach testu IMMUNOdiagDIETA należy zastosować odpowiednią dietę rotacyjną lub eliminacyjną. W przypadku wyników wskazujących na umiarkowaną reakcję układu immunologicznego na dany pokarm należy go ograniczyć i spożywać co około 4 dni, a w przypadku reakcji silnej pokarm się wyklucza całkowicie z diety. Dietoterapia nietolerancji pokarmowych, która pozwala zredukować nieprawidłowe reakcje układu immunologicznego i poprawić stan jelit, powinna trwać od 6 do 12 miesięcy.

Negatywny wpływ na szczelność jelit ma tzw. dieta typu zachodniego, która:

• ma wysoką gęstość energetyczną ,
• zawiera duże ilości tłuszczów,
• zawiera duże ilości cukrów prostych, z których najgorsze efekty daje fruktoza.

Dieta wysokotłuszczowa ma również niekorzystny wpływ na masę ciała i stan flory jelitowej. Z tego powodu warto zastosować dietę ograniczającą tłuszcz i cukry proste, a także alkohol.

Dodatkowo dieta uszczelniająca przeciekające jelita powinna być zapewniać odpowiednie ilości:

• Witaminy A. Niedobór witaminy A zwiększa podatność na infekcje, prowadzi do dysbiozy, zaburzeń śluzówki, zmniejszenia wysokości kosmków jelitowych, zwiększenia przepuszczalności bariery jelitowej. Witaminę A można znaleźć w przetworach mlecznych, żółtkach jaj, niektórych mięsach i rybach, a także warzywach takich jak marchew, brokuł czy papryka
• Witaminy D. Obserwuje się, że niedobór witaminy D koreluje ze stopniem nasilenia nieswoistych chorób zapalnych jelit i zwiększa uszkodzenia śluzówki. . Witamina D jest wytwarzana w głównej mierze w skórze podczas ekspozycji na światło słoneczne. Pozyskiwanie witaminy D z diety jest nieznaczne, gdyż jest niewiele dobrych źródeł tej witaminy, a zaleca się suplementację u całej populacji w okresie od września do kwietnia.
• Cynku. Cynk można znaleźć w przetworach mięsnych, ale również istnieją źródła roślinne takie jak pestki dyni, kakao, nasiona roślin strączkowych czy pełnoziarniste produkty zbożowe.
• Aminokwasów. Glutamina jest przede wszystkim aminokwasem wytwarzanym przez organizm, ale jest dostępny też w postaci suplementów, zaś tryptofan można pozyskać z białka jaj, ryb, produktów mięsnych oraz bananów, soi czy pestek dyni.
• Polifenoli. Polifenole pochodzą ze źródeł roślinnych - należy ich szukać w winie, zielonej herbacie, owocach (głównie jagodowych), warzywach, przyprawach (np. liczne zioła, kurkuma) oraz nasionach roślin strączkowych.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2020-11-27

Przeczytaj inne zbliżone artykuły:

• Przeciekające jelito - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
• Immunoglobuliny IgG a nietolerancje pokarmowe
• Testy na Nietolerancje Pokarmowe - Czy są dla każdego Pacjenta?

Warszawa - test nietolerancje pokarmowe • Kraków - test nietolerancje pokarmowe • Łódź - test nietolerancje pokarmowe • Wrocław - test nietolerancje pokarmowe • Poznań - test nietolerancje pokarmowe • Gdańsk - test nietolerancje pokarmowe • Szczecin - test nietolerancje pokarmowe • Bydgoszcz - test nietolerancje pokarmowe
 

Bibliografia:

1. Bischoff S.C. et al: Intestinal permeability – a new target for disease prevention and therapy. BMC Gastroenterol. 2014; 14: 189.
2. De Santis S. et al: Nutritional Keys for Intestinal Barrier Modulation. Front Immunol. 2015; 6: 612.
3. Fukui H.: Gut-liver axis in liver cirrhosis: How to manage leaky gut and endotoxemia. World J Hepatol. 2015 Mar 27; 7(3): 425–442.
4. Gecse K. et al: Leaky gut in patients with diarrhea-predominant irritable bowel syndrome and inactive ulcerative colitis. Digestion. 2012; 85 (1): 40-6.
5. Hu X., Wang T., Jin F.: Alzheimer's disease and gut microbiota. Sci China Life Sci. 2016 Oct; 59 (10): 1006-1023.
6. Karakula-Juchnowicz H. et al: The Food-Specific Serum IgG Reactivity in Major Depressive Disorder Patients, Irritable Bowel Syndrome Patients and Healthy Controls. Nutrients. 2018 May; 10 (5): 548.
7. La Fata G., Weber P., Mohajery M.H.: Probiotics and the Gut Immune System: Indirect Regulation. Probiotics Antimicrob Proteins. 2018; 10(1): 11–21.
8. Lin R. et al: Abnormal intestinal permeability and microbiota in patients with autoimmune hepatitis. Int J Clin Exp Pathol. 2015; 8(5): 5153–5160.
9. Maes M., Leunis J.C.: Normalization of leaky gut in chronic fatigue syndrome (CFS) is accompanied by a clinical improvement: effects of age, duration of illness and the translocation of LPS from gram-negative bacteria. Neuro Endocrinol Lett. 2008 Dec ;29 (6): 902-10.
10. Mu Q. et al: Leaky Gut As a Danger Signal for Autoimmune Diseases. Front Immunol. 2017; 8: 598.