Nutrigenetyka i nutrigenomika - sposób na spersonalizowaną dietę

Nowoczesne nauki o żywieniu, czyli nutrigenetyka i nutrigenomika

Standardowa dietetyka opiera się na zaleceniach, które są jednakowe dla całej populacji. W planowaniu diety wykorzystuje się wartości referencyjne takie jak zalecane dzienne spożycie (RDA) lub dopuszczalne dzienne spożycie (ADI). Wartości te nie uwzględniają faktu, że między poszczególnymi jednostkami występują znaczne różnice w zakresie posiadanych genów. Naukowcy uważają za niebezpieczne twierdzenie, iż każdy człowiek odpowie jednakowo na te same zalecenia żywieniowe.

Najlepsze efekty zdrowotne można uzyskać dostosowując dietę do konkretnej osoby biorąc pod uwagę charakterystykę genetyczną, wiek, stan zdrowia i preferencje żywieniowe. 

Nutrigenetyka i nutrigenomika są naukami, które powstały, aby sprostać indywidualnym wymogom żywieniowym każdego człowieka poprzez możliwość opracowania genodiety. Nutrigenetyka jest dziedziną nauki, która zajmuje się relacjami między żywnością (poszczególnymi składnikami i związkami) a genami oraz związkiem diety i polimorfizmów genetycznych odpowiedzialnych za zachorowanie na określone choroby. Ważnym obszarem badań są choroby dietozależne takie jak cukrzyca, dyslipidemie czy niektóre nowotwory. Nutrigenomika analizuje jak spożyta żywność wpływa na ekspresję genów, reakcje metaboliczne i równowagę organizmu (homeostazę).

Nutrigenetyka i nutrigenomika - o czym mówią wyniki badań naukowych?

• Konkretne wariacje genów (m.in. obecność genu FTO) odpowiadają za indywidualne predyspozycje do otyłości. Informacje o genach konkretnej osoby można wykorzystać w odpowiednim procesie odchudzania. Badania wskazują, że oceniając konkretne fragmenty genów można stworzyć plan żywieniowy i treningowy, który pozwoli na skuteczną utratę masy ciała.
• Pierwszą chorobą, w przypadku której stwierdzono zależność między genami i żywnością, była fenyloketonuria. U chorych wariant genetyczny sprawia, że brakuje enzymu, który metabolizuje fenyloalaninę. Fenyloalanina jest aminokwasem znajdującym się w wielu produktach spożywczych takich jak przetwory mleczne, mięso, ryby, orzechy czy strączki. Osoby z fenyloketonurią muszą przez całe życie stosować dietę o obniżonej zawartości fenyloalaniny, aby uniknąć groźnych powikłań.
• Indywidualny sposób żywienia oparty o geny konieczny jest również w celiakii - autoimmunologicznym schorzeniu związanym ze spożyciem glutenu. W tym przypadku jedynie ścisła dieta bezglutenowa umożliwia poprawę stanu jelit oraz właściwe odżywienie i funkcjonowanie organizmu.
• Nadmierna wrażliwość na sód występuje u około połowy osób z nadciśnieniem tętniczym i istotne znaczenie mogą tu mieć genetyczne predyspozycje. U osób z wysoką wrażliwością na sód dieta z dużą ilością soli bardziej podwyższa ciśnienie tętnicze w porównaniu z osobami o niskiej wrażliwości na sód. Taka zależność wskazuje, dlaczego mimo spożywania znacznych ilości soli u części osób nadciśnienie tętnicze rozwija się w tak szybkim tempie.
• Niedobór kwasu foliowego odpowiada z zwiększenie stężenia homocysteiny we krwi i w efekcie rozwój chorób układu krążenia. Znaczenie w tym procesie mają polimorfizmy genu MTHFR. W przypadku niektórych wariantów konieczna jest suplementacja kwasu foliowego w wyższych stężeniach, aby zmniejszyć efekt genetyczny przyczyniający się do hiperhomocysteinemii.
• Organizm posiada własny system ochronny chroniący komórki przed uszkodzeniami ze strony stresu oksydacyjnego. Konieczne jest więc wytwarzanie enzymów antyoksydacyjnych takich jak dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza czy peroksydaza glutationowa. W badaniach stwierdzono, że geny kodujące te enzymy występują w wariantach, które wpływają na aktywność antyoksydacyjną enzymów. Nieprawidłowe funkcjonowanie systemu antyoksydacyjnego przyczynia się do rozwoju chorób przewlekłych, m.in. osteoporozy, cukrzycy, chorób neurodegeneracyjnych i kardiologicznych oraz nowotworów. Wiedząc o nieprawidłowościach w zakresie naturalnego systemu antyoksydacyjnego możliwe jest właściwe wspomaganie za pomocą antyoksydantów znajdujących się w żywności.

Nutrigenetyka i nutrigenomika to stale rozwijane dziedziny nauki, które z każdym nowym badaniem umożliwiają coraz lepsze poznanie funkcjonowania organizmu człowieka i oddziaływanie żywności na procesy metaboliczne i stan zdrowia.

Badania z zakresu nutrigenetyki i nutrigenomiki

Jakie badania możesz wykonać?

• GENOdiagDIETA - sprawdź badanie ❱
• GENOdiagDIETA - geny metabolizmu i otyłości - sprawdź badanie ❱
• Genodiet ® - sprawdź badanie ❱
• Genodiet iGenesis 4 – Anti-Aging - sprawdź badanie ❱
• Genodiet iGenesis 4 – Waga i Zdrowie - sprawdź badanie ❱
• Genodiet iGenesis Completo 9 - sprawdź badanie ❱

Te badania nutrigenetyczne mają na celu poznanie, jak Twoje geny w odpowiedzi na pokarm będą wpływać na stan zdrowia i masę ciała. Powyższe testy mogą różnić się od siebie zakresem badanych genów.

Pakiet badań genetycznych GENOdiagDIETA

Jeżeli chcesz uzyskać idealną sylwetkę, wzmocnić odporność oraz uniknąć takich schorzeń jak otyłość, cukrzyca czy nadciśnienie, wykonaj badanie metaboliczne GENOdiagDIETA, dzięki któremu będziesz mógł odżywiać się zgodnie z potrzebami własnego organizmu.

Dowiedz się więcej 

Jak wykonać badania z zakresu nutrigenetyki i nutrigenomiki?

Wykonanie genotestów pozwalających na dostosowanie diety do własnych genów jest niezwykle proste. W ramach pobrania materiału genetycznego wykorzystuje się dwie różne metody:

• oddanie próbki krwi żylnej,
• wykonanie wymazu z jamy ustnej.

W obu przypadkach próbki przekazywane są do specjalistycznych laboratoriów, gdzie wykonywana jest analiza genomu. Na podstawie wyniku badania genetycznego powstaje szczegółowy opis zaleceń dietetycznych dostosowanych do przebadanej osoby.

Czego można się dowiedzieć wykonując badania z zakresu nutrigenetyki i nutrigenomiki?

• W jaki sposób metabolizujesz składniki odżywcze.
• Czy Twój organizm ma sprawny system antyoksydacyjny.
• Czy masz nadwrażliwości lub nietolerancje składników pokarmowych.
• Czy występuje u Ciebie predyspozycja do chorób dietozależnych.

Metabolizm składników odżywczych

Informacja o procesach metabolicznych warunkowanych wariantami genetycznymi jest niezwykle istotna dla stworzenia odpowiedniej diety, która pozwoli na dobre samopoczucie oraz prewencję przewlekłych schorzeń w bliższej i dalszej przyszłości. Badania dostarczają informacji o proporcjach makroskładników (węglowodanów, białek, tłuszczy), w jakich są one metabolizowane najefektywniej u konkretnej osoby - wynik tej analizy nazywany jest profilem żywieniowym bądź typem metabolicznym. Dodatkowo można można dowiedzieć się, jaki rodzaj tłuszczów jest najkorzystniejszy dla danej osoby, aby zapobiec rozwojowi zaburzeń lipidowych. W preparatach HealMe i SmartMe można odnaleźć wyjątkowe kompozycję kwasów tłuszczowych omega-3, -6, -9​.

Badania nutrigenetyczne i nutrigenomiczne analizują również procesy metabolizmu konkretnych witamin i składników mineralnych takich jak:

• kwas foliowy, który konieczny jest w zapobieganiu rozwojowi chorób układu sercowo-naczyniowego, niedokrwistości, zaburzeń neurologicznych i wrodzonych wad u płodu;
• witamina D, która ma znaczenie we wchłanianiu wapnia (prewencja osteoporozy) i w rozwoju chorób przewlekłych (np. nowotworowych, autoimmunologicznych).

W przypadku zaburzonego metabolizmu witamin i składników mineralnych konieczne jest zastosowanie właściwej suplementacji. Może być potrzebne dostosowanie substancji czynnej i dawkowania.

Predyspozycje do chorób dietozależnych

Geny są istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób przewlekłych. Dobrze sprawdzonym genem w tym zakresie jest gen FTO, którego wariant:

• zwiększa ryzyko nadmiernej masy ciała, chorób metabolicznych czy układu krążenia;
• zaburza odczuwanie sytości i głodu.

Odpowiednio wczesna interwencja w zakresie stylu życia może zapobiec rozwojowi schorzeń dietozależnych. Osoby z wrodzoną predyspozycją genetyczną potrzebują zwrócić większą uwagę na swój sposób odżywiania i aktywność fizyczną. Badanie genetyczne może również posłużyć do zaplanowania diety odchudzającej.

Sprawność systemu antyoksydacyjnego

W rozwoju chorób przewlekłych, stanów zapalnych, bezpłodności i przyspieszonych procesach starzenia znaczenie ma stres oksydacyjny, czyli obecność zbyt dużej ilości wolnych rodników uszkadzających zdrowe komórki organizmu. Przyczynami nadmiernego stresu oksydacyjnego są:

• stres,
• używki,
• zanieczyszczenie środowiska,
• nieprawidłowe nawyki żywieniowe (duże spożycie tłuszczu i niedobory witamin i minerałów),
• genetycznie osłabiony system antyoksydacyjny.

Zwalczanie stresu oksydacyjnego jest procesem istotnym dla utrzymania dobrego stanu zdrowia przez jak najdłuższy czas.

Nadwrażliwości i nietolerancje pokarmowe

W przypadku niektórych osób wykrywa się geny odpowiadające za wrażliwość na substancje znajdujące się w żywności m.in. na sód, kofeinę czy alkohol. W przypadku zwiększonej wrażliwości na te produkty wcześnie może dojść do powikłań związanych z ich spożyciem, np. uzależnienie od alkoholu lub nadciśnienie tętnicze.

Aby odpowiednio się odżywiać, konieczne jest również stwierdzenie, czy występują nietolerancje na składniki powszechne w codziennej diecie takie jak laktoza, gluten czy fruktoza. Dieta eliminacyjna w przypadku wrodzonych nietolerancji na te składniki (hipolaktazja/alaktazja pierwotna, celiakia, fruktozemia) jest jedynym sposobem na uniknięcie powikłań zdrowotnych i utrzymanie prawidłowego stanu zdrowia.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Powiązane tematy:

• Co to są badania nutrigenetyczne?

• Genodieta - opinie pacjentów i specjalistów

• Czym jest metabolizm?

Badanie - dieta DNA - Warszawa • Badanie - dieta DNA - Kraków • Badanie - dieta DNA - Wrocław

Bibliografia:

1. Bašić M. et al.: Obesity: genome and environment interactions. Arh Hig Rada Toksikol. 2012 Sep;63(3):395-405.
2. Da Costa L.A., Badawi A., El-Sohemy A.: Nutrigenetics and modulation of oxidative stress. Ann Nutr Metab. 2012;60 Suppl 3:27-36.
3. Human Nutrition, edited by Catherine Geissler, Hilary Powers, Elsevier 2011.
4. Kang J.X.: Nutrigenomics and Cancer Therapy. J Nutrigenet Nutrigenomics 2013;6:I-II.
5. Fenech M. et al.: Nutrigenetics and Nutrigenomics: Viewpoints on the Current Status and Applications in Nutrition Research and Practice. J Nutrigenet Nutrigenomics. 2011; 4(2): 69–89.
6. Panczyk M.: Nutrigenetics and nutrigenomics - application of „omics” technologies in optimization of human nutrition. Pediatr Endocrinol Diabetes Metab. 2013; 19(2): 70-7.
7. Perez-Martinez P. et al.: Nutrigenetics, metabolic syndrome risk and personalized nutrition. Curr Vasc Pharmacol. 2013 Nov;11(6):946-53.
8. Phillips C.M.: Nutrigenetics and metabolic disease: current status and implications for personalised nutrition. Nutrients. 2013 Jan 10;5(1):32-57.