Jakie badania na raka? - Lista badań wykrywających wcześnie nowotwór

Jakie nowotwory są najczęstsze w populacji Polskiej?

Nowotwór jest nieprawidłową tkanką, której wzrost nie jest zależny od komórkowych mechanizmów kontrolnych. Pojawia się w wyniku nieprawidłowych zmian w genach, do których dochodzi w przebiegu procesu nowotworzenia.

Z roku na rok zwiększa się liczba zachorowań na różne rodzaje nowotworów. W Polsce liczba zachorowań na nowotwory złośliwe opublikowana na początku 2022 roku przez Krajowy Rejestr Nowotworów wyniosła ponad 171 tysięcy nowych zachorowań oraz ponad 100 tysięcy zgonów z powodu raka. Choć według raportu "Health at Glance" z 2021 roku Polska ma relatywnie niski wskaźnik zachorowań na nowotwory (267 na 100 tys. mieszkańców kontra średnio 294/100 tys. mieszkańców w krajach OECD) to wskaźnik śmiertelności z powodu raka w Polsce jest jednym z najwyższych (zajmujemy niechlubne 4 miejsce z liczbą 228 zgonów na 100 tys. mieszkańców przy średniej w krajach OECD na poziomie 191 zgonów na 100 tys. mieszkańców). 

Najczęstsze nowotwory wśród mężczyzn i kobiet

Większość zachorowań na nowotwory złośliwe (70% zachorowań w przypadku mężczyzn i 60% w przypadku kobiet) występuje już po 60 roku życia.

Ryzyko zachorowania na nowotwory zwiększa:

• wiek,
• siedzący tryb życia,
• ekspozycja na toksyczne substancje,
• palenie papierosów,
• nadużywanie alkoholu,
• nieprawidłowa dieta,
• predyspozycja genetyczna (odpowiada za 10-30% wszystkich nowotworów złośliwych).

Im wcześniej nowotwór zostanie wykryty, tym większa jest szansa na całkowite wyleczenie — dlatego tak ważne jest wykonywanie profilaktycznych badań na raka.

Jakie badania można wykonać w kierunku raka?

Badanie 1. Test genetyczny

Testy genetyczne polegają na analizie materiału genetycznego (DNA) pacjenta w celu potwierdzenia lub wykluczenia obecności mutacji predysponujących do zachorowania na różne choroby — także choroby nowotworowe. Dzięki analizie genetycznej można wykryć występujące w naszym DNA genetyczne zmiany (np. mutacje czy polimorfizmy) odziedziczone po przodkach, ale również te, które powstały de novo (podczas zapłodnienia):

Do przeprowadzenia testu genetycznego konieczne jest pobranie od pacjenta próbki materiału biologicznego — najczęściej krwi lub śliny. Z próbki tej następnie pozyskiwany jest DNA, który poddawany jest analizie laboratoryjnej przy wykorzystaniu takich technik jak sekwencjonowanie czy PCR.

Dużą zaletą testów genetycznych jest ich wysoka czułość (ponad 99%) oraz to, że przeprowadza się je tylko raz w życiu — wynik testu pozostanie aktualny już zawsze, ponieważ nasz DNA nigdy się nie zmienia. Analizy genetyczne są ponadto niezależne od obecnego stanu zdrowia pacjenta, a także stosowanych leków czy prowadzonej diety. Do ich wykonania nie trzeba się przygotowywać w żaden sposób.

Badanie 3. Pomiar stężenia markerów nowotworowych we krwi

Markery nowotworowe to substancje chemiczne wytwarzane w wielu tkankach organizmu - mogą przyjmować postać białek, enzymów, hormonów czy antygenów. Ich stężenie jest niewielkie w tkankach prawidłowych, natomiast w tkankach nowotworowych produkcja tych związków znacznie wzrasta. Markery nowotworowe wskazują na to, co obecnie dzieje się w naszym organizmie i wymagają regularnego powtarzania - niektóre z nich ułatwiają wykrywanie zmian nowotworowych już we wczesnym stadium, są także pomocne w monitorowaniu prowadzonego później leczenia.

Dostępne są również szersze badania poziomu markerów, w których wykorzystuje się stężenie kilku markerów jednocześnie wraz z dodatkowymi informacjami, aby ocenić ryzyko rozwoju określonych problemów zdrowotnych. Ocena ryzyka inwazyjnej formy raka prostaty możliwa jest dzięki badaniu 4K, zaś ryzyko raka jajnika oceniane jest na podstawie testu ROMA.

Wskaźniki nowotworowe pełnią bardzo ważną rolę podczas leczenia, dzięki pomiarom ich stężenia lekarze mogą ocenić przebieg terapii - np. podczas stosowania chemioterapii poziom markerów może znacznie wzrosnąć, co świadczy o rozpadzie guza. Po zakończeniu leczenia stężenie markerów nowotworowych musi być ciągle monitorowane, ponieważ znacznie ułatwi to ocenę stanu zdrowia pacjenta.

Cennik badania markerów nowotworowych ❱

Badanie 4. Ultrasonografia (USG)

Metoda ta pokazuje wielkość i kształt narządów wewnętrznych, a także zmian w ich obrębie. Pod kontrolą USG możliwe jest pobranie fragmentów tkanek do histopatologii.

Badanie 5. Tomografia komputerowa (TK)

Badanie radiologiczne, które pozwala na uzyskanie szczegółowych i wyraźnych zdjęć narządów oraz kości. Umożliwia potwierdzenie obecności nowotworów narządów rodnych u kobiet, prostaty u mężczyzn, pęcherza moczowego, płuc czy nerek. Nie należy tego badania wykonywać często ze względu na szkodliwość promieniowania rentgenowskiego.

Badanie 6. Rezonans magnetyczny (MRI)

Nowoczesne badanie wykorzystujące pole magnetyczne oraz fale radiowe, które pozwala zobaczyć przekroje narządów wewnętrznych we wszystkich płaszczyznach. MRI (rezonans magnetyczny) nie wywiera szkodliwego wpływu na zdrowie pacjenta.

Badanie 7. Endoskopia

Badanie polegające na wprowadzeniu do wnętrza ciała pacjenta specjalnej sondy. Umożliwia uzyskanie obrazu z wnętrza narządu oraz pobranie materiału do dalszych analiz.

Badanie 8. Mammografia i samobadanie piersi

Mammografia to radiologiczna metoda badania piersi, która umożliwia wczesne rozpoznanie stanów patologicznych, w tym raka piersi.

Samodzielna palpacyjna ocena zmian pojawiających się na piersi (zmiana kształtu i wielkości piersi, zaczerwienienie, wyciek wydzieliny) mogących świadczyć o nowotworze piersi. Zalecane są comiesięczne badania pierwszego dnia po zakończeniu miesiączki lub zawsze tego samego dnia miesiąca po menopauzie.

Badanie 9. Cytologia

To podstawowy test ginekologiczny, który pozwala na mikroskopijną ocenę komórek nabłonka pokrywającego szyjkę macicy pod kątem obecności zmian nowotworowych. Zalecany wszystkim kobietom po 25. roku życia przynajmniej raz na 3 lata, najlepiej w 10-18 dniu cyklu.

Badanie 10. Badanie per rectum

Jest to rutynowe badanie przez odbytnicę w profilaktyce nowotworu prostaty, odbytu i jelita grubego. Umożliwia również ocenę pęcherza moczowego i narządów rozrodczych.

Badanie 11. Dermatoskopia

To nieinwazyjny test polegający na obserwacji zmian chorobowych skóry przy pomocy dermatoskopu. Pozwala ocenić niewidoczne gołym okiem zmiany charakterystyczne dla czerniaka złośliwego (asymetrię, różnorodność barw czy typowe struktury).

Badanie 12. Histopatologia

Jest pobranie fragmentów tkanek i analiza ich pod mikroskopem. Pozwala określić rodzaj nowotworu i stopień złośliwości, a także dobrać właściwe leczenie

Jak podejść do badań w kierunku raka poprzez Zdrowegeny.pl?

W celu ustalenia ryzyka zachorowania oraz wczesnego zdiagnozowania nowotworu możesz skorzystać z oferty Zdrowegeny.pl, w które znajdują się testy genetyczne i pomiary stężenia markerów nowotworowych.

Aby skorzystać z oferty, należy zarezerwować wybrane badanie online, po czym za pośrednictwem wiadomości e-mail i SMS zostanie przekazany specjalny numer badania. Numer ten okazuje się w wybranym punkcie pobrań - jest ich ponad 900 w całej Polsce. Tam wyspecjalizowany personel przeprowadzi pobranie próbki krwi żylnej potrzebnej do przeprowadzenia analizy. Mapki punktów pobrań znajdują się w zakładce: sprawdź listę placówek.

Zdrowegeny.pl współpracuje z największymi laboratoriami diagnostycznymi w kraju i to właśnie w nich przeprowadzana jest analiza umożliwiająca uzyskanie wyników o największej wiarygodności.

Bibliografia

1. Drewa G., Ferenc T., Genetyka medyczna, Wrocław, Elsevier Urban & Partner, 2011, ISBN 978-83-7609-295-9.
2. Antoniou A., Pharoah P.D.P. et al, Average Risks of Breast and Ovarian Cancer Associated with BRCA1 or BRCA2 Mutations Detected in Case Series Unselected for Family History: A Combined Analysis of 22 Studies, AJHG 2003, 72(5):1117-1130.
3. Cybulski C., Górski B., Huzarski T. et al, CHEK2 Is a Multiorgan Cancer Susceptibility Gene, AJHG 2004, 75(6): 1131-1135.
4. Malati T., Tumour markers: an overview, Indian Journal of Clinical Biochemistry 2007, 22(2):17-31.
5. Didkowska J., Wojciechowska U., Olasek P., Nowotwory złośliwe w Polsce w 2015 roku, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2017, ISSN 0867-8251.