Ból brzucha - jakich chorób może być objawem?

Ból brzucha - rodzaje

Ostry ból brzucha

Nieswoistym objawem wielu chorób, nie tylko układu pokarmowego, jest ból brzucha, który może być ostry, przewlekły lub odniesiony. Ten ostatni dotyczy bólów w miejscu oddalonym od źródła, np. w chorobach dróg żółciowych może pojawić się ból w okolicy pleców i łopatki.

Ostry ból brzucha zwykle pojawia się nagle i ma znaczne nasilenie. Czasem utrzymuje się kilka dni stale się nasilając. Zwykle odczuwa się go w okolicy zmienionego chorobowo miejsca. Ostry ból brzucha zwykle nasila się podczas ruchu, kaszlu czy zmiany pozycji ciała. Bardzo często to objaw chorób o gwałtownym przebiegu stanowiących niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia. Gdy wystąpi ostry ból brzucha (lub czegokolwiek innego), konieczny jest szybki kontakt z lekarzem - czasem potrzebne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego.

Przewlekły ból brzucha

Innym typem bólów brzucha jest przewlekły ból brzucha, który potrafi utrzymywać się nawet miesiącami lub latami, jeżeli przyczyna nie zostanie zdiagnozowana i wyleczona. Bóle przewlekłe są tępe i bardzo ciężkie do zlokalizowania. Mogą mieć etapy narastania i ustępowania (np. bóle kolkowe). Często współtowarzyszą im inne objawy: wymioty, nudności, pocenie się, dyskomfort. Ból brzucha w zależności od tego, czy jest ostry czy przewlekły, będzie wskazywać na innego rodzaju choroby. Jednak niezależnie od rodzaju konieczne będzie skonsultowanie się z lekarzem i wykonanie odpowiednich badań diagnostycznych.

Przyczyny bólu brzucha

Ostry ból brzucha - przyczyny

Głównych przyczyn ostrego bólu brzucha szuka się zwykle po stronie ostrych stanów układu pokarmowego. Wśród nich należy wziąć pod uwagę: perforację wrzodu trawiennego, zapalenie wyrostka żółciowego, ostre zapalenie trzustki, wątroby, dróg żółciowych, żołądka i jelit, perforację lub niedrożność jelit. Choroby układu moczowo-płciowego, takie jak kamica nerkowa, ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, ostre zapalenie pęcherza moczowego czy torbiele i stany zapalne narządów rodnych, także mogą spowodować ostre bóle brzucha. Wśród innych przyczyn wyróżnia się pęknięcie śledziony, choroby metaboliczne (np. cukrzycę), endokrynologiczne, chorobę wieńcową (szczególnie zawał serca), choroby alergiczne i zatrucia toksynami (np. grzybami, metalami ciężkimi)

Przewlekły ból brzucha - przyczyny

Przewlekłe bóle brzucha występują znacznie częściej od tych o przebiegu ostrym i bardziej pogarszają jakość życia w długim okresie. Do przyczyn przewlekłego bólu brzucha należą: nietolerancje pokarmowe, kamica pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, przewlekłe zapalenie trzustki, choroby układu nerwowego (np. stwardnienie rozsiane), zaburzenia czynnościowe (np. zespół jelita drażliwego), choroby żołądka i jelit oraz nowotwory narządów jamy brzusznej.

Ból brzucha po jedzeniu – alergie, nietolerancje i niestrawność

• Nietolerancja laktozy - charakteryzuje się nieprawidłową reakcją organizmu na spożycie produktów, które zawierają w swoim składzie laktozę (cukier mleczny). Może to być spowodowane niedoborem lub brakiem enzymu trawiennego laktaza, który powoduje rozkład laktozy na cukry proste – glukozę i galaktozę. Niedobór może wynikać również z zakażeń wirusowych i bakteryjnych, celiakii, choroby Leśniowskiego-Crohna oraz uwarunkowań genetycznych. Objawami nietolerancji laktozy są głównie: biegunki, przelewania, wzdęcia, gazy, nudności;
• celiakia -  inaczej nazywana chorobą trzewną. Jest to choroba immunologiczna o podłożu genetycznym. Wywołana jest nieprawidłową reakcją immunologiczną na spożycie glutenu — białka zapasowego zawartego w zbożach (pszenicy, życie i jęczmieniu). Najczęściej występującymi objawami są: Okresowo lub przewlekle występująca biegunka, bóle brzucha, zaparcia, wzdęty brzuch, nudności i wymioty, zmęczenie, migreny, drażliwość. Chorzy powinni stosować odpowiednio zbilansowaną dietę bezglutenową. Wyeliminowanie z diety glutenu pomaga zmniejszyć dolegliwości chorobowe aż u 85% pacjentów;
• alergie pokarmowe - powstają w wyniku złej odpowiedzi układu immunologicznego, w wyniku czego układ ten jest pobudzany do zwalczania związków niestanowiących zagrożenia dla organizmu, takich jak składniki pożywienia. W przebiegu alergii pokarmowych dochodzi do wytwarzania nadmiernej ilości przeciwciał klasy IgE co prowadzi do objawów takich jak: Bóle w nadbrzuszu, biegunki, wymioty, nieżyt nosa, bóle głowy, apatia, senność, atopowe zapalenie skóry. W ostrych przypadkach alergii pokarmowej może dojść do wstrząsu anafilaktycznego co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Do charakterystycznych objawów wstrząsu anafilaktycznego należą: Obrzęk języka, warg, świąd skóry, pokrzywka, rumień, bladość skóry, duszność, świszczący oddech, spadek ciśnienia tętniczego, wymioty, nudności, zawroty głowy, utrata przytomności. Przyczyn alergii pokarmowych jest wiele, głównie są to czynniki genetyczne, ale też: Nieprawidłowa dieta stosowana głównie w okresie niemowlęcym, długotrwała antybiotykoterapia, spożywanie nadmiernej ilości konserwantów i spulchniaczy.
• dyspepsja czynnościowa - jest to zespół objawów takich jak: Ból lub dyskomfort w nadbrzuszu, uczucie pieczenia w nadbrzuszu, po posiłkowe uczucie pełności i wczesne uczucie sytości. Przyczynami powstawania dyspepsji są: Zbyt wolno lub zbyt szybko pracujące mięśnie żołądka. Do innych przyczyn należą: Choroba wrzodowa, choroba refluksowa przełyku, przewlekłe zapalenie trzustki lub dróg żółciowych, stosowanie niektórych leków czy antybiotyków. Dyspepsja może być również objawem raka żołądka.
  

Ból brzucha a choroby jelitowe (IBS, SIBO, zapalne choroby jelit)

• IBS — inaczej nazywany (zespołem jelita drażliwego). Schorzenie to charakteryzuje się nawracającymi bólami brzucha oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień w tym biegunki i zaparcia występujące naprzemiennie. Przyczyny IBS nie są do końca poznane. Istnieje jednak prawdopodobieństwo, że na występowanie IBS mają wpływ takie czynniki jak: Zaburzenie motoryki przewodu pokarmowego, predyspozycje genetyczne, zaburzenia mikrobioty jelitowej, przebyte infekcje układu pokarmowego, czynniki psychologiczne.
• Sibo — jest to przerost nadmiernych ilości lub nieprawidłowych bakterii w jelicie cienkim.
  Objawy SIBO to zazwyczaj:

• Biegunki, wzdęcia, nadmiar gazów, bóle brzucha;
• uczucie pełności, utrata masy ciała;
• niedobory witamin (B12, D) i minerałów, anemia;
• trądzik różowaty, zespół niespokojnych nóg;
• bóle stawów, osłabienie kości.
  

Choroby zapalne jelit mogą prowadzić do ciężkich powikłań

• Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – jest to zapalenie błony śluzowej jelita grubego, obejmuje odbytnicę lub całą okrężnicę, a w ciężkich przypadkach może dochodzić do owrzodzeń;
• choroba Leśniowskiego-Crohna – może występować w dowolnym odcinku przewodu pokarmowego, od jamy ustnej po odbyt, charakteryzując się zapaleniem w postaci odcinkowych zmian. Objawy obu chorób: biegunka, ból brzucha, krwawienie z odbytu, zmęczenie oraz utrata masy ciała.
  
  

  Inne przyczyny bólu brzucha

• Endometrioza u kobiet — endometrioza to choroba, która polega na występowaniu tkanki podobnej do błony śluzowej macicy (endometrium) poza jamą macicy. Może pojawić się np. na jajnikach, jajowodach, jelitach czy otrzewnej. Może to prowadzić do silnych bólów brzucha, szczególnie w trakcie trwania miesiączki, czy podczas stosunku. Endometrioza może wpływać również na dolegliwości układu pokarmowego takie jak: zaparcia czy biegunki;
• przewlekły stres i napięcie emocjonalne — może doprowadzić do nieprawidłowej pracy układu pokarmowego w tym do skurczu jelit, bólu brzucha oraz wzdęć i problemów trawiennych. Przewlekły stres może nasilać zespół jelita drażliwego (IBS) i wpływać na większe wydzielanie kwasu żołądkowego co zwiększa ryzyko choroby wrzodowej oraz refluksu;
• choroby metaboliczne – w tym cukrzyca, nietolerancje pokarmowe czy choroby tarczycy mogą mieć istotny wpływ na ból brzucha. Cukrzyca powoduje tzw. gastroparezę (spowolnione opróżnianie żołądka) prowadząc do uczucia pełności i bólu. Choroby tarczycy mogą wpływać na zaburzenia perystaltyki jelit, powodując zaparcia lub biegunki.

Objawy alarmowe – kiedy natychmiast udać się do lekarza?

• Odczuwasz nagły silny ból brzucha;
• zauważysz krwawienie z przewodu pokarmowego;
• gdy wystąpi wysoka gorączka lub utrata przytomności.

Diagnostyka bólu brzucha

• Opisz lokalizację bólu;
• charakter bólu, poinformuj lekarza czy ból jest: kłujący, piekący czy tępy;
• określ czas trwania bólu;
• czynniki nasilające lub łagodzące ból.

Badania diagnostyczne przy bólu brzucha

• USG jamy brzusznej – pozwala na ocenę narządów wewnętrznych, wykrycie kamicy, torbieli czy stanów zapalnych;
• tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MRI) – używane w przypadkach trudniejszych diagnostycznie, np. przy podejrzeniu nowotworów czy niedrożności jelit;
• gastroskopia i kolonoskopia – umożliwiają ocenę przewodu pokarmowego od wewnątrz, wykrycie wrzodów, polipów czy stanów zapalnych;
• badania laboratoryjne – morfologia krwi, poziom enzymów wątrobowych i trzustkowych, testy na nietolerancje pokarmowe;
• testy oddechowe na SIBO – pozwalają wykryć przerost bakteryjny jelita cienkiego.

Jak radzić sobie z bólem brzucha?

Domowe sposoby na ból brzucha

• Ciepły termofor na brzuch;
• napary ziołowe takie jak rumianek czy mięta;
• lekką dietę typu (ryż, gotowane warzywa, chude mięso).

Leki bez recepty na ból brzucha – kiedy stosować?

• Rozkurczowe - w przypadku np. bólu menstruacyjnego;
• probiotyki  - zawierające bakterie, które odbudowują florę bakteryjną;
• preparaty zobojętniające kwas żołądkowy -  w przypadku wystąpienia zgagi i refluksu żołądkowo-przełykowego, nadkwasoty i niestrawności po obfitych posiłkach.

Kiedy konieczne jest wezwanie pogotowia?

Koniecznie wezwij pogotowie kiedy nastąpi:

• Silny ból po urazie;
• podejrzenie perforacji narządu;
• utrata przytomności.

Leczenie bólu brzucha

Metody leczenia ostrego bólu brzucha

• Leczenie chirurgiczne - (np. usunięcie wyrostka robaczkowego, operacja przy niedrożności jelit);
• antybiotykoterapia - w przypadku zakażeń bakteryjnych;
• nawadnianie dożylne -  w przypadkach odwodnienia;
• farmakoterapia - w zależności od diagnozy (np. leki przeciwbólowe, przeciwzapalne).

Metody leczenia przewlekłego bólu brzucha

• Leki przeciwwrzodowe (inhibitory pompy protonowej).

• Terapia psychologiczna, np. w IBS.

• Probiotyki i prebiotyki wspierające florę jelitową.
  
  W schorzeniach takich jak IBS czy SIBO pomocne może okazać się wsparcie mikrobiomu za pomocą terapii opartej na przyjmowaniu probiotyków i prebiotyków.

• Dieta eliminacyjna w przypadku nietolerancji pokarmowych

Medyczna marihuana a ból brzucha – kiedy warto rozważyć?

• Bólu o podłożu neurologicznym, w przypadku nieskuteczności standardowego leczenia. W chorobach zapalnych jelit np. chorobie Crohna — może okazać się pomocna w łagodzeniu stanu zapalnego oraz bólu brzucha, biegunek i utraty apetytu. Zasadność stosowania medycznej marihuany zawsze jest oceniana przez lekarza. Specjalista może przepisać pacjentowi receptę tylko w koniecznych i uzasadnionych przypadkach.
  

Profilaktyka bólu brzucha

Zalecenia dietetyczne przy problemach z brzuchem

• Unikaj przetworzonej żywności. Dieta ma ogromny wpływ na funkcjonowanie naszych jelit;
• ogranicz kofeinę i alkohol;
• staraj się spożywać posiłki w regularnych odstępach czasowych. Staraj się nie doprowadzać do wilczego głodu, co skutkuje nadmiernym objadaniem się i rozregulowuje pracę jelit.

Zmiany stylu życia, które zapobiegają bólom brzucha

• Stosuj regularną aktywność fizyczną, która może korzystnie wpływać na pracę jelit. Pomaga przy zaparciach, usprawnia motorykę jelit i poprawia procesy trawienne;
• Unikaj przewlekłego stresu;
• zadbaj o odpowiednią ilość snu.