Endometrioza - co to? Jakie są jej objawy? Jakie badania wykonać?

Endometrioza – czym jest? Jakie są objawy endometriozy?

Endometrioza dotyczy dużej części populacji – badania wskazują, że dotyczy 5-20% kobiet w wieku rozrodczym, a w przypadku kobiet niepłodnych, odsetek ten wzrasta nawet do 40%. Mimo powszechności tego schorzenia wciąż nie do końca znana jest jego patogeneza, w dalszym ciągu również diagnostyka endometriozy nastręcza sporo trudności i powoduje,
że wiele kobiet, bardzo późno otrzymuje właściwą pomoc. Nim cierpiąca na endometriozę kobieta, zostanie właściwie zdiagnozowana, nierzadko boryka się z wieloma dolegliwościami i bólami, które nie znajdują potwierdzenia ani wyjaśnienia w standardowych badaniach.

Według klasycznej definicji endometrioza to obecność komórek endometrium (na które składają się podścieliska i gruczoły) poza jamą macicy. Najczęściej komórki błony śluzowej macicy wszczepiają się w narządy miednicy mniejszej – jajniki, jajowody, więzadła, pęcherz moczowy czy jelita. Znane są jednak przypadki osadzenia endometriozy na narządach odległych, jak nerki czy serce, a także w bliznach pooperacyjnych – najczęściej po cesarskim cięciu. Przyczyn endometriozy najczęściej upatruje się w zmianach hormonalnych.

Wśród uznawanych hipotez pojawiają się także zaburzenia autoimmunologiczne. U kobiet, u których układ odpornościowy działa poprawnie, komórki błony śluzowej, znajdujące się poza macicą, są przez niego usuwane, w endometriozie jednak ten proces nie zachodzi poprawnie. Badania wskazują również na rolę genetycznych predyspozycji oraz czynniki środowiskowe, a także związek z kwestiami psychicznymi i osobowościowymi. Choroba może przebiegać bezobjawowo i w ukryciu, często jednak wywołuje przewlekły, nasilający się ból, przyczyniając się do zwiększonego dyskomfortu i obniżenia jakości życia.

Definicja endometriozy warunkuje poniekąd jej diagnozę – wykrycie komórek endometrium poza jamą macicy, jest bowiem możliwe jedynie za sprawą laparoskopii, czyli operacji zwiadowczej. Choroba ta nie ma żadnych specyficznych markerów, które pozwoliłyby na jednoznaczną diagnozę. Zmiany te nie są również najczęściej widoczne w badaniu ultrasonograficznym czy też ginekologicznym. Objawy endometriozy zależą od stopnia rozwinięcia choroby oraz tego jak rozległe i gdzie umiejscowione są jej ogniska. Trzy najważniejsze objawy to – bolesne miesiączki (dysmenorrhea), dyspaurenia (ból towarzyszący stosunkom), oraz bezpłodność.

Do pozostałych objawów endometriozy należą:

-dolegliwości bólowe w różnych obszarach, mające związek z umiejscowieniem zmian, w tym bóle przy oddawaniu moczu i stolca;
-zaburzenia cyklu miesiączkowego oraz obfite miesiączki;
-krwawienia z pęcherza moczowego i/lub odbytnicy (przy wykluczeniu chorób nereki pęcherza moczowego);
-problemy jelitowe, przypominające zespół jelita drażliwego (skurcze jelit, wzdęcia, zaparcia, bóle brzucha, bolesne wypróżnianie);
-guzy lite, torbiele czekoladowe.

Wybór ścieżki leczenia jest zależny od jego celu. Celem może być uśmierzenie bólu i dyskomfortu, jaki odczuwa kobieta, lub leczenie niepłodności. Głównym celem leczenia farmakologicznego jest czasowe wstrzymanie miesiączki, za pomocą terapii hormonalnej. U kobiet, które planują posiadanie potomstwa, stosuje się ją wraz z leczeniem endoskopowym.

Jeśli endometrioza atakuje istotne dla życia narządy konieczna może być histerektomia (usunięcie macicy wraz z przydatkami). Metoda ta powoduje całkowite cofnięcie choroby, jednakże ze względu na bardzo dokuczliwe objawy związane z zaprzestaniem produkcji hormonów płciowych jest zalecana jedynie w ciężkich przypadkach, w których dochodzi do poważnych i obszernych zmian w obrębie jajników, lub u kobiet po 40 roku życia.

Endometrioza – jakie badania wykonać?

Poza podstawowym badaniem ginekologicznym, badaniem ultrasonograficznym, a czasem również rezonansem, badania, które warto wykonać to:
-badanie markera CA 125 – nie jest to wprawdzie marker swoisty dla endometriozy, często jednak jest zlecany przez ginekologów pomocniczo,
-badania hormonalne dla kobiet – mogą pomóc wykryć występujące zaburzenia poziomu hormonów oraz dopasować odpowiednie leczenie hormonalne,
-badania genetyczne pozwalające wykryć mutacje charakterystyczne dla zespołu Lyncha
(MLH1, MSH2, MLH3, MSH6 i PMS2) – ich nosicielkom zaleca się radykalną operację, mającą na celu zapobieżenie rozwojowi raka endometrium i jajnika.

Podobne tematy:

• Leczenie niepłodności - jakie są podstawowe metody? 
• Przedwczesne wygasanie funkcji jajników - przyczyna niepłodności młodych kobiet
• Rak piersi - lista badań wykrywających go we wczesnym stadium 

Bibliografia: 

1. Sobstyl M., Tkaczuk-Włach J., Jakiel G. (2010). Farmakologiczne leczenie endometriozy. Przegląd Menopauzalny.
Vol. 3, s. 194-197.
2. Wielgoś M. (red.). Endometrioza [w:] Biblioteka ginekologa praktyka. Via Medica, Gdańsk, 2010.
3. Sznurkowski J. i in. (2017). Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczace diagnostyki i leczenia raka endometrium. Curr Gynecol Oncol. Vol. 15, Nr. 1, s. 34-44.
4. Poletajew S. Zespół Lyncha - wiedza i wytyczne dla urologa. Przegląd urologiczny. Vol. 95, Nr. 1, s. 21-29.
5. Wyderka M., Zalewska D., Szeląg E. Endometrioza a jakość życia. [W:] Pielęgniarstwo polskie. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Poznań 2011. Vol. 42, Nr. 4, s. 199-206.