Helicobacter pylori - jakie testy pozwalają wykryć tę problematyczną bakterię?

Czym jest Helicobacter pylori?

Helicobacter pylori jest bakterią, która powoduje ponad 90% wszystkich zapaleń żołądka i prowadzi do wielu poważnych powikłań zdrowotnych. Bakterie te przenoszą się pomiędzy ludźmi na drodze pokarmowej. Najczęściej do zakażeń dochodzi w rodzinach i przeważnie w dzieciństwie - źródłem zakażenia są rodzice bądź rodzeństwo.

Zakażenie Helicobacter pylori często przebiega bezobjawowo lub może dawać uczucie niestrawności. Niezależnie od objawów bakteria prowadzi do rozwinięcia stanu zapalnego oraz zwiększonego wydzielania kwasu solnego w żołądku. Po długim czasie może dojść do zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka, wrzodów, raka gruczołowego, chłoniaka typu MALT, niedokrwistości, małopłytkowości i zespołu rozrostu bakteryjnego.

W jaki sposób można zdiagnozować zakażenie bakterią?

W diagnostyce zakażenia Helicobacter pylori wykorzystuje się następujące badania:

• pomiar przeciwciał IgG skierowanych przeciwko Helicobacter pylori ❱
• oznaczenie antygenów Helicobacter pylori w kale ❱
• gastroskopia z testem ureazowym
• test oddechowy z mocznikiem znaczonym izotopami węgla

Test serologiczny pozwala stwierdzić obecność przeciwciał w klasie IgG specyficznych dla Helicobacter pylori. Badanie wykonuje się pobierając w punkcie pobrań niewielką objętość krwi żylnej, w której wykonywany jest pomiar stężenia IgG. Wykonanie tych badań krwi zaleca się przede wszystkim w przypadku choroby wrzodowej oraz stosowania inhibitorów pompy protonowej bądź antybiotyków, ponieważ inne badania mogą wówczas nie być wiarygodne. Test serologiczny charakteryzuje się znaczną czułością i swoistością. Nie wykorzystuje się tych badań jednak w celu potwierdzenia skuteczności leczenia.

Badanie kału w celu oznaczenia antygenów Helicobacter pylori jest również badaniem nieinwazyjnym, czułym i swoistym.

Przeczytaj, jak przygotować się do badań krwi i kału ❱

Często wykorzystuje się mocznikowe testy oddechowe ze względu na najwyższą czułość i swoistość oraz prostotę. Test ten polega na wypiciu odpowiednio przygotowanego płynu, a po pewnym czasie wydmuchuje się powietrze, które później jest analizowane. Przed tym badaniem należy jednak na dwa tygodnie odstawić inhibitory pompy protonowej i na cztery tygodnie antybiotyki.

Badanie endoskopowe z testem ureazowym jest szczególnie zalecane w przypadku występowania podejrzanych objawów oraz podejrzenia nowotworu żołądka. Do objawów alarmowych należą: utrata masy ciała, guz w jamie brzusznej, niedokrwistość. W przypadku krwawienia z przewodu pokarmowego oraz stosowania inhibitorów pompy protonowej test ureazowy może być niewiarygodny. Ponadto, badanie endoskopowe jest inwazyjne. Do testu ureazowego pobiera się wycinek z trzonu i części przedodźwiernikowej żołądka. Test ureazowy dodatkowo nie pozwala stwierdzić eradykacji bakterii.

Wskazaniami do diagnostyki Helicobacter pylori są:

• długotrwałe leczenie inhibitorami pompy protonowej
• planowane dłuższe leczenie niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi
• niewyjaśniona niedokrwistość z niedoboru żelaza
• samoistna plamica małopłytkowa
• niedobór witaminy B12
• choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy oraz ich powikłania
• chłoniak żołądka typu MALT
• zanikowe zapalenie żołądka
• stan po resekcji żołądka z powodu raka
• krewni I stopnia chorych na raka żołądka
• dyspepsja niezdiagnozowana bądź czynnościowa

Przeczytaj więcej o badaniach na pasożyty ❱

Jak się pozbyć bakterii?

Podstawowe potrójne leczenie Helicobacter pylori polega na stosowaniu:

• jednego inhibitora pompy protonowej;
• dwóch antybiotyków spośród trzech możliwych: amoksycyliny, klarytromycyny i metronidazolu.

Stosowane są również terapie poczwórne z bizmutem/fluorochinolonem lub bez żadnego z nich.

Niestety duży problem stanowi znaczna oporność tej bakterii na klarytromycynę, przez co oparcie na tym antybiotyku leczenia może pogorszyć eradykację Helicobacter pylori.

Powikłania zakażenia Helicobacter pylori - choroba wrzodowa

Choroba wrzodowa jest bardzo powszechnym oraz dokuczliwym problemem zdrowotnym. W przebiegu choroby dochodzi do powstania ubytków w błonie śluzowej żołądka lub dwunastnicy - ubytki te nazywane są wrzodami trawiennymi. Helicobacter pylori jest najważniejszym czynnikiem, który powoduje chorobę wrzodową. Dodatkowymi przyczynami jest przewlekłe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalanych, glikokortykosteroidów lub antykoagulantów. Choroba wrzodowa częściej rozwija się u osób w wieku powyżej sześćdziesięciu lat oraz które przebyły w przeszłości obecność wrzodów.

Jak się objawiają wrzody?

• Ból w nadbrzuszu, który pojawia się 1-3 godzin po posiłku, w nocy lub nad ranem.
• Ból ustępuje po spożyciu posiłku.
• Nudności i wymioty.

W ramach leczenia choroby wrzodowej oprócz eradykacji bakterii Helicobacter pylori zaleca się unikanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, rezygnację palenia tytoniu, mocnej kawy i wysokoprocentowych alkoholi. Dodatkowo, należy regularnie spożywać małe, łatwostrawne posiłki.

Powikłania zakażenia Helicobacter pylori - rak żołądka

Większość nowotworów żołądka (prawdopodobnie nawet 90%) jest spowodowanych przez zakażenie Helicobacter pylori. Różne czynniki środowiskowe również mają znaczenie w rozwoju raka żołądka, jednak są znacznie mniej istotne niż zakażenie tą bakterią. Skuteczne wyleczenie zakażenia Helicobacter pylori pozwala obniżyć ryzyko uszkodzenia błony śluzowej żołądka oraz rozwoju zmian przednowotworowych. Dzięki leczeniu reakcja zapalna przerywa się, zanik błony śluzowej żołądka może się odwrócić, a w konsekwencji znacznie zmniejsza się ryzyko rozwoju raka.

Leczenie Helicobacter pylori zaleca się przede wszystkim w grupie osób z wysokim ryzykiem rozwoju raka żołądka:

• krewni chorych (pierwsze stopnia) na raka żołądka,
• osoby po leczeniu endoskopowym lub chirurgicznym nowotworu żołądka,
• zapalenie trzonu lub całego żołądka,
• znaczne zmiany zanikowe błony śluzowej żołądka,
• leczenie obniżające wydzielanie kwasu solnego stosowane co najmniej rok,
• narażenie na inne czynniki rozwoju raka żołądka, m.in. palenie papierosów, praca w kamieniołomie, ekspozycja na węgiel, cement, kwarc lub kurz.

Rak żołądka jest znacznym problemem w populacji - stanowi drugie miejsce pod względem zgonów na nowotwory złośliwe. Ze względu na największy stopień zakażenia Helicobacter pylori w krajach rozwijających się to właśnie tam występuje najwięcej zgonów spowodowanych rakiem żołądka.

Kiedy można podejrzewać raka żołądka?

Rak żołądka zwykle na początku przebiega bezobjawowo. Czasem jedynie może pojawić się dyskomfort w nadbrzuszu, nudności, odbijanie oraz wzdęcia brzucha. W bardziej zaawansowanym stadium możliwe jest pogorszenie apetytu, utrata masy ciała, wczesne nasycenie, niestrawność, wymioty, przewlekły ból w nadbrzuszu, obecność wyczuwalnego guza.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Bibliografia:

• Bartnik W.: Helicobacter pylori – diagnostyka i leczenie. Medycyna Praktyczna – Chirurgia. [dostęp online]
• Bartnik W.: Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. [w:] Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna.[dostęp online]
• Dzieniszewski J., Jarosz M. i Grupa Robocza PTG: Postępowanie w zakażeniu Helicobacter pylori (rok 2004). Wytyczne opracowane przez Grupę Roboczą Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii. Gastroenterol. Pol., 2004; 11: 41–48.
• Malfertheiner P., Megraud F., O’Morain C.A. i wsp.: Management of Helicobacter pylori infection – the Maastricht V/Florence Consensus Report; Gut, 2017; 66: 6–30.
• Bartnik W., Celińska-Cedro D., Dzieniszewski J. i wsp.: Wytyczne Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii dotyczące diagnostyki i leczenia zakażenia Helicobacter pylori. Gastroenterologia Praktyczna 2014; 2: 33-41.