Escherichia coli - bakteria o dwóch obliczach

O Escherichia coli

Escherichia coli, zwana również pałeczką okrężnicy, jest Gram-ujemną bakterią. Należy do fakultatywnych beztlenowców o zdolności do oddychania tlenem. E. coli kolonizuje organizmy wszystkich ssaków na ziemi, a także niektórych zimnokrwistych zwierząt (np. ryb) w warunkach odpowiedniej temperatury. Często jest pierwszą bakterią, która “wprowadza się” do organizmu noworodka i zamieszkuje w nim przez całe życie człowieka.

Jaki rodzaj E. coli mam w jelitach?

W ramach badań mikroflory jelitowej możliwe jest określenie, czy nasze jelita zamieszkują szczepy E. coli o działaniu prozdrowotnym, czy też dochodzi do dysbiozy z powodu przeważającej ilości szczepów o możliwym działaniu patogennym.

Aby poznać skład swojej mikroflory jelitowej, wystarczy wykonać jedno z poniższych badań:

• MikroFloraScan ❱
• GutFlora ❱
• KyberKompakt ❱

Przeczytaj więcej o badaniach w kierunku mikroflory jelitowej ❱

Escherichia coli nie jest taka zła

Niektóre szczepy E. coli wchodzą w symbiozę z ludzkim organizmem. Bakterie te jako pierwsze kolonizują przewód pokarmowy dziecka w czasie narodzin.

Symbiotyczna E. coli spełnia różne pożyteczne zadania:

• Uczestniczy w rozkładzie pokarmu w jelitach;
• Bierze udział w produkcji witamin z grupy i witaminy K, których niedobory wiążą się z nadmiernymi krwawieniami, anemią hemolityczną czy też chorobą beri beri;
• Poprawia wchłanianie żelaza przez komórki;
• Zużywa tlen znajdujący się w jelitach dzięki czemu poprawia środowisko dla anaerobów (mikroorganizmów beztlenowych);
• Ma zdolność do konkurencyjnego wypierania patogenów ze swoich terenów w jelitach.

E. coli jako probiotyk

Szczep E. coli Nissle 1917 ma zastosowanie jako probiotyk. Wykazano, że przyjmowanie preparatów z tym szczepem bakterii jest skuteczne w podtrzymywaniu remisji wśród chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Niestety nie udowodniono takiego działania w chorobie Leśniowskiego-Crohna.

Ponadto, szczep Escherichia coli Nissle 1917 reguluje ekspresję genu ZO-1, co skutkuje stabilizacją połączeń ścisłych między enterocytami i zwiększa szczelność bariery jelitowej.

E. coli jako przyczyna chorób

Część szczepów E. coli mogą jest odpowiedzialnych za rozwój zakażeń. Wśród patogennych szczepów znajdują się enterotoksyczna E. coli (ETEC), enteropatogenna E. coli (EPEC), enteroagregacyjna E. coli (EAEC), enteroinwazyjna E. coli (EIEC), dyfuzyjnie przylegające E. coli (DAEC) oraz E. coli produkujące toksynę Shiga (STEC).

Te szczepy są zdolne do wnikania do różnych tkanek i powodowania stanów zapalnych. Niektóre dodatkowo są w stanie wytwarzać znaczne ilości enterotoksyn w jelitach. Toksyny te powodują zapalenie ścian jelit i objawy zatrucia. Możliwe jest również wytworzenie przez E. coli neurotoksyny, która prowadzi do różnych objawów neurologicznych.

Chorobotwórcza Escherichia coli może powodować:

• Zatrucia pokarmowe;
• Zakażenia układu moczowego (60-80% wszystkich zakażeń dróg moczowych) - ryzyko zwiększa się w przypadku cewnikowania;
• Bakteryjne ropne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków;
• Ropnie narządowe i okołoodbytnicze;
• Zapalenie płuc (głównie szpitalne);
• Sepsę.

Zatrucia pokarmowe

Szczepami odpowiedzialnymi za występowanie zatruć pokarmowych dochodzi do zakażenia na drodze pokarmowej. Bakterie te znajdują się w surowych przetworach mlecznych oraz niedogotowanej wołowinie. Okres wylęgania tej bakterii trwa tylko kilka godzin, a same objawy zatrucia pokarmowego są dość nagłe. Mogą występować biegunka, wymioty, nudności, a także złe samopoczucie, kurczowe bóle brzucha i gorączka.

Najcięższe objawy powodowane są zakażeniem Escherichia coli O157:H7 (STEC). U 5-10% zakażonych może dojść do rozwinięcia zespołu hemolityczo-mocznicowego. Po około tygodniu od zakażenia, gdy biegunki ustępują, pojawiają się objawy tego zespołu - rzadsze oddawanie moczu, bardzo silne zmęczenie, bladość policzków i wewnętrznych stron dolnych powiek. W takim przypadku może dojść do zahamowania funkcji nerek.

Biegunka podróżnych

Escherichia coli (ETEC) odpowiada za znaczną ilość przypadków biegunki podróżnych. O biegunce podróżnych mówi się w kontekście zakażeń skażoną żywnością bądź wodą wśród osób podróżujących do krajów o niższym poziomie higieny. Najwyższe ryzyko biegunki podróżnych istnieje na terenie Afryki, Azji Południowej, Bliskiego Wschodu oraz Ameryki Łacińskiej. Biegunka podróżnych może również być spowodowana innymi bakteriami, wirusami bądź też zwyczajnym stresem i zmianą diety związanymi ze zmianą pobytu. Problem biegunki dotyczy od 30 do 70% osób w podróży.

Jak zapobiegać zakażeniom E. coli?

• Myj ręce po skorzystaniu z toalety, zmianie pieluch dziecku.
• Myj ręce przed i po przygotowywaniu oraz spożywaniu posiłku, a także przed przygotowywaniem pokarmu dla dziecka i przed jego karmieniem.
• Myj ręce po każdym kontakcie ze zwierzęciem oraz jego otoczeniem.
• Dbaj o czystość przedmiotów, które dziecko wkłada do ust.
• Myj warzywa i owoce dokładnie pod bieżącą wodą.
• Unikaj spożywania surowego mleka, niepasteryzowanych produktów mlecznych czy soków.
• Po przygotowywaniu surowego mięsa umyj wszystko, co miało z nim kontakt, a mięso gotuj dokładnie.
• Nie połykaj wody w czasie pływania w jeziorach, stawach, rzekach czy w basenach.

Przeczytaj więcej o tym, jak zadbać o zdrowe jelita ❱

Bibliografia:

• Blount ZD. The unexhausted potential of E. coli. Elife. 2015;4:e05826.
• Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Emerging and Zoonotic Infectious Diseases (NCEZID), Division of Foodborne, Waterborne, and Environmental Diseases (DFWED).
• Conway T, Cohen PS. Commensal and Pathogenic Escherichia coli Metabolism in the Gut. Microbiol Spectr. 2015;3(3):10.1128/microbiolspec.MBP-0006-2014.
• La Fata G., Weber P., Mohajeri M.H.: Probiotics and the Gut Immune System: Indirect Regulation. Probiotics Antimicrob Proteins. 2018; 10 (1): 11-21.
• Mach T., Mrukowicz J.: Biegunka podróżnych. Medycyna Praktyczna 2019.
• Szajewska H.: Probiotyki – aktualny stan wiedzy i zalecenia dla praktyki klinicznej. Med. Prakt., 2017; 7-8: 19–37.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2019-10-01