Badania markerów nowotworowych - na czym polegają?

Jakie badania markerów nowotworowych można wykonać?

• Markery nowotworowe u kobiet ❱
• Markery nowotworowe u mężczyzn ❱
• PSA panel w kierunku raka prostaty (PSA, FPSA, wskaźnik fPSA/PSA) ❱
• PSA całkowity – marker raka prostaty ❱
• Badanie 4K (tPSA+fPSA+nienaruszone PSA+hK2) ❱
• CA 125 – marker raka jajnika ❱
• HE4 - marker raka jajnika ❱
• Test ROMA (Ca125+HE4+ROMA) ❱
• CEA – marker raka jelita grubego ❱
• CA 15-3 - marker raka piersi ❱
• CA 19-9 - marker raka trzustki ❱

Marker nowotworowy - czym jest?

Marker nowotworowy jest wykrywanym w organizmie wskaźnikiem wskazującym na zachodzący proces nowotworowy. Markerami są substancje chemiczne wytwarzane przez komórki nowotworowe. Substancje te mają budowę białkową, np. hormonów bądź enzymów.

Ich obecność we krwi możliwa jest do wykrycia zwykle już w początkowej fazie choroby - stężenie jednak wzrasta wraz z rozrostem guza. Niektóre markery wytwarzane są również w niewielkich ilościach przez zdrowe tkanki (co obserwuje się m.in. w życiu płodowym) oraz w podwyższonym stężeniu w przypadku stanów zapalnych.

Na co wskazują markery nowotworowe?

• Obecność nowotworu.
• Obecność stanu zapalnego.
• Efekt terapii przeciwnowotworowej.
• Wznowa nowotworu.
• Przerzuty.

Podwyższone stężenie markerów nowotworowych we krwi jest wskazaniem do dalszej diagnostyki.

Jakie są najczęściej wykonywane badania markerów nowotworowych?

Początkowo uważano, że każdy marker odpowiada tylko jednemu rodzajowi nowotworu. Niestety okazuje się, że niektóre mogą wskazywać na nowotwory różnych narządów, bądź też inne choroby. Wśród często badanych wskaźników nowotworowych znajdują się: CA-125, PSA, CEA, HE-4, AFP, CA 19-9 czy CA 15-3.

Markery raka jajnika

Za specyficzne dla raka jajnika uznaje się markery CA-125 i HE-4. Ich pomiary wykorzystuje się w teście ROMA, czyli algorytmie określania prawdopodobieństwa złośliwości guza. Oprócz stężenia tych markerów wykorzystuje się również inne czynniki wpływające na rozwój choroby.

Marker HE-4 jest wskaźnikiem, który pojawia się w zwiększonym stężeniu w początkowym okresie rozwoju guza i ma związek jedynie z tym rodzajem nowotworu. Stężenie CA-125 natomiast wzrasta dopiero w okresie bardziej zaawansowanego rozrostu guza. Ponadto, marker ten może wskazywać również na raka płuca, żołądka, chłoniaki, zapalenie jajowodu, endometriozę, mięśniaki macicy oraz niewydolność wątroby, a także wykrywany jest w czasie miesiączki, ciąży i połogu.

Marker raka trzustki

CA 19-9 jest głównym wskaźnikiem raka trzustki - jednego z najtrudniejszych do wykrycia i wyleczenia nowotworów. Poza tym marker ten może być pomocny w diagnostyce raka dróg wątrobowo-żółciowych, żołądka, jelita grubego, nowotworów macicy i jajników oraz stanów zapalnych trzustki, dróg żółciowych i wątroby.

Marker raka piersi

Wskaźnik CA 15-3 jest specyficzny dla raka piersi. Jego gwałtowny przyrost umożliwia wykrycie wznowy oraz przerzutów. Dzięki zbadaniu tego markera możliwe jest postawienie diagnozy jeszcze w I bądź II stadium zaawansowania choroby nowotworowej. Obserwuje się również zwiększony poziom tego markera w raku trzustki, raka płuc, raka wątroby i raka jajnika oraz w chorobach piersi i wątroby.

Marker raka prostaty

Marker PSA jest natomiast wykorzystywany w diagnostyce nowotworu złośliwego prostaty, a takżę zapalenia prostaty łagodnego rozrostu prostaty. Analizuje się stężenie PSA całkowite i samej frakcji wolnej - na ich podstawie oblicza się wskaźnik fPSA/PSA. Wartość tego wskaźnika powyżej 25% oznacza łagodny przerost prostaty, zaś poniżej 10% na raka.

Możliwe jest również określenie ryzyka wystąpienia inwazyjnego raka prostaty w ciągu najbliższych dwudziestu lat za pośrednictwem badania 4K. Test ten wykorzystuje pomiary stężenia całkowitego PSA, wolnego PSA, nienaruszonego PSA i hK2 (ludzka peptydaza związana z kallikreiną 2) we krwi. Te cztery badane markery zestawione z wiekiem, informacjami z przebytych biopsji prostaty oraz wynikiem palpacyjnego badania gruczołu krokowego pozwala ustalić procentowe ryzyko.

CEA - marker wielu nowotworów

Marker CEA pozwala zdiagnozować i monitorować kilku typów nowotworów - raka jelita grubego, niedrobnokomórkowego raka płuc, raka trzustki, raka żołądka, raka szyjki macicy, raka piersi i raka jajnika. Jego stężenie może być również podwyższone w przebiegu stanów zapalnych przewodu pokarmowego, chorób wątroby, zakażeń czy chorób tkanki łącznej.

Badania markerów nowotworowych - na czym polegają?

Istotną częścią diagnostyki w kierunku raka są badania markerów nowotworowych, których wykonanie jest niezwykle proste. Aby je zrealizować wystarczy udać się na pobranie krwi żylnej, która jest następnie analizowana w laboratorium diagnostycznym pod kątem stężenia konkretnego markera. Do takiego badania nie jest nawet potrzebne bycie na czczo.

Systematyczne pomiary stężenia markerów nowotworowych zalecane są:

• osobom, u których w rodzinie zdiagnozowano nowotwór,
• osobom, u których badania genetyczne wykazały podwyższone ryzyko zachorowania na nowotwory,
• po zakończeniu terapii przeciwnowotworowej w celu potwierdzenia efektu leczenia,
• u osób, które przebyły nowotwór w przeszłości celem monitorowania ewentualnej wznowy bądź przerzutów.

Badania markerów nowotworowych powinni tak naprawdę wykonać wszyscy w ramach profilaktyki zdrowotnej - nawet osoby nie obciążone genetycznie poddawane są na co dzień działaniu środowiskowych czynników pronowotworowych w postaci spożywania przetworzonej żywności, alkoholu, nadmiernej ilości mięsa i tłuszczów trans, dymu tytoniowego, zanieczyszczenia środowiska, promieniowania ultrafioletowego czy też siedzącego trybu życia.

Wykonywanie badań markerów nowotworowych to świadome podejście do własnego zdrowia oraz zapewnienie sobie większych możliwości wyleczenia i przeżycia.