Badanie krwi a dieta - jakie testy wykonać?

Badanie krwi a dieta - które badania warto wykonać?

Dietę można opracować dzięki różnorodnym badaniom krwi:

• badaniom na nietolerancje pokarmowe ❱
• podstawowym badaniom krwi (np. morfologia, lipidogram, glukoza) ❱
• badaniom nutrigenomicznym ❱
• badaniom genetycznym ❱

Całkowitą podstawą jest morfologia krwi, stężenie cukru na czczo i profil lipidowy. Znaczenie będą miały również ewentualne zaburzenia hormonalne, szczególnie często występująca niedoczynność tarczycy. Przydatne mogą być również wyniki badań genetycznych, które to wskazują na zwiększone ryzyko wystąpienia różnych chorób w przyszłości. Takie badanie krwi to możliwość opracowania diety prewencyjnej zmniejszającej ryzyko zachorowania.

Badanie krwi na poziom cukru

Stężenie glukozy we krwi wiąże się nie tylko z dietą, ale również z procesami chorobowymi. Jako pierwszy wykonuje się zawsze pomiar glukozy na czczo. Wynik powyżej 100 mg/dl wskazuje na stan przedcukrzycowy, a powyżej 126 mg/dl na cukrzycę. Diabetolog może dodatkowo zlecić wykonanie testu obciążenia glukozą oraz pomiar hemoglobiny glikowanej. Osoby z cukrzycą są leczone preparatami obniżającymi stężenie cukru albo insuliną, a dodatkowo powinny prowadzić dzienniczek samokontroli. Taki spis poziomu glukozy może pomóc dietetykowi i diabetologowi w określeniu, czy aktualna dieto- i farmakoterapia są skuteczne oraz jakie należy wprowadzić modyfikacje.

Dieta osoby z cukrzycą wymaga pewnego wysiłku. Posiłki powinny być spożywane najlepiej 5 razy w ciągu doby i nie powinny być duże, aby zapewnić w miarę stałą glikemię przez cały dzień. Często konieczne jest znaczne ograniczenie cukrów prostych - słodyczy, soków, słodzonych napojów, dużych ilości słodkich owoców. Dieta powinna opierać się na produktach o niskim indeksie glikemicznym, czyli należy wybierać przykładowo: ryż naturalny zamiast białego, pieczywo razowe zamiast jasnych pszennych bułek czy też grube kasze (np. gryczaną) zamiast drobnych. Uzupełnieniem powinno być spożywanie chudego mięsa i nabiału oraz dużych ilości świeżych warzyw.

Badanie krwi a dieta w anemii

Morfologia to standardowe badanie krwi, które zlecają lekarze, aby zobaczyć, czy coś złego dzieje się w organizmie. Wszelkie zaburzenia narządowe czy hormonalne odbiją się na poziomie składowych morfologii. Każdy dietetyk w morfologii będzie szukał wyniku wskazującego na niedokrwistość - niskiego poziomu erytrocytów, hemoglobiny, hematokrytu. Niedokrwistość, zwana anemią, może wynikać z niedoborów żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12. Na przyczynę może nakierować średnia objętość krwinki czerwonej (MCV) - MCV jest zbyt niskie przy za małej ilości żelaza, a podwyższone przy niedoborach kwasu foliowego i witaminy B12.

Dieta w anemii powinna dostarczyć jak najwięcej żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12, a odpowiednio prowadzona nie będzie wymagała wsparcia w suplementacji. Jadłospis powinien zawierać mięsa (również czerwone i podroby), ryby, jaja oraz strączki, zielone rośliny liściaste (m.in. natkę pietruszki, szpinak i botwinę), produkty zbożowe z pełnego ziarna, orzechy i nasiona. Warto pamiętać również o tym, że witamina C poprawi przyswajanie żelaza - dobry będzie sok pomarańczowy do obiadu zawierającego mięso. Wchłanianie żelaza mogą utrudnić fityniany i szczawiany. Fityniany znajdują się w produktach zbożowych, jednak mniejsza ich ilość znajduje się w pieczywie przygotowanym na bazie zakwasu. Działanie szczawianów (głównie w szpinaku i szczawiu) można obniżyć poprzez dodanie produktów mlecznych bogatych w wapń - wówczas szczawiany zwiążą się z wapniem nie wpływając na wchłanianie żelaza.

Metaboliczne badanie krwi a dieta indywidualna

Najbardziej indywidualna i spersonalizowana dieta opiera się o rezultaty najnowszej nauki i medycyny, a przede wszystkim testy genetyczne z zakresu nutrigenetyki i nutrigenomiki.

Przykładem takiego badania jest GENOdiagDIETA (Sprawdź cenę badania genodiety ❱). Jest to badanie całkowicie bezpieczne, nie obciążające dla pacjenta. Wykonywane jest na podstawie niewielkiej ilości krwi oddawanej w punkcie pobrań, a dieta na podstawie wyników jest skuteczna - dostosowana jest bowiem do genów osoby badanej. GENOdiagDIETA analizuje geny związane z metabolizmem oraz predyspozycjami do wystąpienia otyłości, chorób zależnych od diety, nadwrażliwości i nietolerancji pokarmowych. W raporcie z badania nutrigenetycznego otrzymuje się profil metaboliczny oraz zalecenia dotyczące proporcji węglowodanów, tłuszczów i białek w diecie, a także wskazówki odnośnie spożycia witamin (m.in. kwasu foliowego i witaminy D) - na tej podstawie opracowuje się indywidualną dietę DNA. Dodatkowe informacje o ryzyku różnych chorób pozwolą zaplanować odpowiednie działania profilaktyczne.

Badanie krwi a dieta w zaburzeniach lipidowych

Lipidogram to analiza stężenia cholesterolu całkowitego, jego frakcji (LDL i HDL) oraz triglicerydów. Jeżeli wynik wskazuje na wysokie stężenie HDL, należy się cieszyć - ta frakcja cholesterolu chroni przed chorobami układu krążenia. Jednak niski poziom HDL i wysoki całej reszty oznacza, że ryzyko m.in. miażdżycy, zawału serca czy udaru mózgu jest wysokie. Przy takim wyniku badania konieczne będą zmiany stylu życia - nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej. Dietetyk może zalecić redukcję masy ciała, dietę o kontrolowanej ilości kwasów tłuszczowych oraz zwiększenie aktywności fizycznej.

Genetyczne badanie krwi a dieta przeciw nowotworom

Geny mają znaczenie dla większości cech wyglądu i zachowania, tendencji do tycia i predyspozycji do chorób. Z genów można dowiedzieć się również, czy grozi zachorowanie na nowotwory. Nowotwory są główną przyczyną śmierci na całym świecie. Znając indywidualne ryzyko zachorowania można wprowadzić kierowaną prewencję. Dlatego warto, aby kobiety wykonały badania w kierunku mutacji odpowiadających za najczęstsze nowotwory dotykające kobiet - piersi, jajnika, jelita grubego, tarczycy i nerki, zaś w przypadku mężczyzn w kierunku nowotworów prostaty i również jelita grubego, tarczycy i nerek. Specjalna dieta zmniejszająca stres oksydacyjny będzie wspierać organizm w walce przeciw nowotworom.

Nietolerancje pokarmowe

Różnego pochodzenia nadwrażliwości pokarmowe mogą w negatywny sposób wpłynąć na jakość życia. Odpowiednia diagnostyka nietolerancji pokarmowych pomoże w wykryciu źródła problemów i wprowadzeniu diety z eliminacją nietolerowanych składników.

Nietolerancje IgG-zależne to negatywne reakcje organizmu na pokarm, które nie dają charakterystycznych objawów jak przy alergiach. Dolegliwości ujawniają się po 24 godzinach i utrzymują się przez kilka dni. Wśród nich często występują: złe samopoczucie, męczliwość, problemy z zasypianiem, przelewanie w brzuchu itp. Długotrwałe spożywanie nietolerowanych pokarmów prowadzi do rozwoju przewlekłego stanu zapalnego, który może być przyczyną wielu chorób - otyłości, depresji, chorób układu krążenia, cukrzycy, nowotworów, a nawet choroby Alzheimera. W diagnostyce wykonuje się pomiary przeciwciał IgG lub IgG4 swoistych dla konkretnych produktów spożywczych. Zastosowanie diety eliminującej nietolerowane produkty pozwoli na zmniejszenie stanu zapalnego, a przy dłuższym stosowaniu nietolerancja może się zmniejszyć lub całkowicie zaniknąć.

Do trwałych nietolerancji pokarmowych należy przykładowo celiakia, w której konieczne jest całkowite wykluczenie glutenu przez całe życie. Głównym podłożem wrodzonej nietolerancji glutenu są nieprawidłowe warianty genów HLA-DQ2 i HLA-DQ8. Wiedząc o obciążeniu genetycznym można szybko zareagować, gdy pojawią się charakterystyczne objawy tej nietolerancji glutenu: chudnięcie, bóle brzucha, zaburzenia menstruacji, anemia itp. Wówczas należy wykonać dodatkowe badania serologiczne i histologiczne, z których można się dowiedzieć, czy celiakia się rozwinęła i o konieczności wprowadzenia diety bezglutenowej.

Gospodarka hormonalna

Hormony mają ogromne znaczenie w funkcjonowaniu wszystkich narządów i układów w całym organizmie. Bardzo często zaburzona gospodarka hormonalna będzie przyczyną rozwoju nadwagi i otyłości. Wśród częstych zaburzeń poziomu hormonów prowadzących do tycia należą m.in. niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga, niedobór hormonu wzrostu, PCOS.

Do jednego z najczęstszych problemów należy niedobór hormonów tarczycy, które odpowiadają za tempo metabolizmu. W diagnostyce tego zaburzenia stosuje się badanie krwi na poziom tyreotropiny (TSH), tyroksyny (fT4) i trójjodotyroniny (fT3). Głównym sposobem leczenia jest przyjmowanie syntetycznych hormonów każdego dnia oraz specjalna dla osób z niedoczynnością tarczycy dieta o niskiej zawartości goitrogenów, czyli substancji zmniejszających wchłanianie jodu i negatywnie działających na tarczycę. Goitrogeny znajdują się głównie w roślinach krzyżowych - brukselce, kapuście, kalafiorze, kalarepie itp.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2023-01-11