Alergia pokarmowa u niemowlaka

Alergia pokarmowa u niemowlaka

Niemowlęta są grupą wiekową, w której najczęściej wykrywane są alergie pokarmowe. Ma to pewien związek z niepełnym rozwinięciem mikroflory jelit i układu odpornościowego. Skazę białkową u niemowlaka może wywołać pokarm matki (a zazwyczaj pożywienie, które ona spożywa) lub wprowadzany później pokarm stały.

Alergenami, które najczęściej dotyczą niemowląt i małe dzieci, są:

• mleko krowie,
• jaja,
• orzeszki arachidowe,
• orzechy,
• ryby i owoce morza,
• soja,
• gluten.

Objawy alergii pokarmowej są obserwowane zaraz po spożyciu szkodliwego alergenu. W przypadku niemowląt spożycie już śladowych jego ilości może wyzwolić reakcję alergiczną.

Objawy alergii pokarmowej u niemowlaka obejmują:

• nasilenie atopowego zapalenia skóry, obrzęki, wysypki,
• bóle brzucha o charakterze kolkowym,
• objawy refluksu,
• wymioty, biegunkę,
• pieczenie lub swędzenie w jamie ustnej,
• duszności,
• kichanie,
• wstrząs anafilaktyczny (może wystąpić u 3% dzieci z alergią pokarmową).

Najczęstszym problemem alergicznym u niemowląt jest jednak atopowe zapalenie skóry, które może wystąpić już około trzeciego miesiąca życia. W przebiegu AZS pojawiają się zmiany na skórze głowy, policzków, czoła, płatków usznych i dystalnych części kończyn (zwykle z pominięciem okolicy pieluszkowej). W atopowym zapaleniu skóry obserwuje się suchość skóry, świąd, grudki i pęcherzyki na rumieniowym podłożu. W zaostrzeniach choroby znaczny wpływ ma narażenie na alergeny pokarmowe.

Alergia pokarmowa u niemowlaka – jak zdiagnozować?

• Wywiad lekarski
• Pomiar przeciwciał IgE we krwi
• Skórne testy punktowe
• Dieta eliminacyjna
• Próba prowokacyjna

Sprawdź cenę testów alergicznych ❱

Wywiad lekarski w alergii pokarmowej u niemowlaka

Pierwszym krokiem w diagnozie alergii pokarmowej jest dokładne zapoznanie się ze stanem zdrowia dziecka. Lekarz powinien od rodziców dostać informacje na temat m.in. sposobu żywienia dziecka (karmienie naturalne/sztuczne, nazwa mieszanki, wprowadzone pokarmy itp.), objawów, a także rodzinnego występowania alergii. Następnie lekarz zaleca odpowiednie testy alergiczne dla dzieci.

Pomiar przeciwciał IgE we krwi

Jest to badanie alergiczne z krwi, które pozwala ze znaczną dokładnością określić przyczynę alergii u dziecka. W niewielkiej próbce krwi analizowane jest stężenie alergenowo-swoistych przeciwciał IgE. IgE są białkami, które wiążą się na powierzchni komórek z alergenem i wyzwalają cały proces alergiczny.

W przypadku niemowląt i małych dzieci warto wykonać pomiar przeciwciał IgE w ramach panelu pediatrycznego obejmującego 28 alergenów. Panel pediatryczny obejmuje zarówno alergeny pokarmowe, jak i oddechowe – dobrane zostały ze względu na częstość występowania określonych uczuleń u małych dzieci.

Panel pediatryczny ocenia alergię na:

• pokarmy: mleko i jego białka (α-laktoalbumina, β-laktoglobulina, kazeina), jajo kurze (białko i żółtko), orzech ziemny, dorsz, albumina surowicy wołu, produkty zbożowe (mąka pszenna, ryż), soja, orzech laskowy, marchew, jabłko, ziemniak;
• sierść kota (alergia na kota), psa, konia;
• pyłki roślin: brzozy brodawkowatej, mieszanki traw i bylicy;
• roztocza kurzu domowego (alergia na roztocza) i zarodniki grzybów.

Skórne testy punktowe

Są to popularne badania polegające na ocenie zmian skórnych po nałożeniu na skórze alergenu i nakłuciu w tym miejscu. Badanie może być lekko nieprzyjemne, a ze względu na mniejszą powierzchnię skóry odpowiedniej do badania może wystąpić konieczność zawężenia zakresu testu alergicznego.

Próby eliminacyjne

Próby eliminacyjne polegają na wyeliminowaniu z diety matki lub dziecka prawdopodobnych alergenów, a następnie obserwowaniu, czy następuje poprawa. Zazwyczaj w pierwszej kolejności zaleca się wykluczenie mleka krowiego i jaj. Próba taka powinna trwać co najmniej dwa tygodnie.

Próby prowokacyjne

Prowokacja jest badaniem wykonywanym jedynie w warunkach hospitalizacji. Pacjentowi podawana jest niewielka ilość alergenu do spożycia. Następnie obserwuje się, czy pojawiły się objawy wskazujące na alergię.

Alergia pokarmowa u niemowlaka – leczenie

Podstawą leczenia alergii pokarmowej w każdej grupie wiekowej jest wykluczenie szkodliwego produktu z diety.

W przypadku dzieci karmionych naturalnie zaleca się czasowe wykluczenie alergenu z diety matki, a w trakcie wprowadzania produktów stałych należy ominąć dany produkt. Jeśli jednak dziecko karmione jest mieszankami i ma potwierdzoną alergię na białka mleka krowiego, należy wprowadzić hydrolizaty o znacznym stopniu hydrolizy, a przy braku poprawy mieszanki aminokwasowe. Istotne jest żeby nie zastępować alergizującego mleka krowiego mlekiem kozim czy owczym, gdyż może dojść do uczulenia krzyżowego.

Zwykle do piątego roku życia dochodzi do „wyrośnięcia” z alergii na białka mleka krowiego lub jaj. W przypadku uczulenia na orzeszki ziemne i orzechy drzew alergia może utrzymywać się przez całe życie.

W leczeniu alergii pokarmowej u niemowlaka istotne jest zapewnienie odpowiedniego stanu odżywienia. Wykluczone produkty są zwykle źródłami ważnych dla zdrowia składników odżywczych, które należy zapewnić w innej formie. Konieczne jest więc odpowiednie planowanie jadłospisu dziecka (szczególnie w przypadku kilku alergii) oraz dostosowanie suplementacji (np. preparatami wapnia w czasie eliminacji mleka).

Alergia pokarmowe u niemowlaka – jakie mogą być przyczyny?

Obecność alergii lub choroby alergicznej w rodzinie sprawia, że dziecko jest w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania. Ryzyko to wzrasta o odpowiednio 40 i 80%, jeżeli jeden lub oboje rodziców jest chorych.

Nieprawidłowości flory jelitowej również odpowiadają za możliwość wystąpienia alergii. Głównymi czynnikami, które wiążą się z zaburzeniem mikroflory są:

• narażenie na dym nikotynowy,
• poród poprzez cesarskie cięcie,
• wczesna rezygnacja z karmienia naturalnego,
• brak kontaktu ze zwierzętami,
• antybiotykoterapia,
• dysfunkcje jelit.

Alergia pokarmowa u niemowlaka – czy da się jej zapobiec?

Jeszcze kilkanaście lat temu towarzystwa naukowe z zakresu pediatrii czy alergologii zalecały, aby nie podawać niemowlętom pokarmów alergizujących (mleka, jaj, orzechów i ryb), a wprowadzić je nawet po ukończeniu jednego, dwóch lub trzech lat. Badania wykazały, że wczesne rozszerzenie diety niemowlaka o pokarmy alergizujące może zapobiec rozwojowi alergii pokarmowej. Jedynym wyjątkiem jest występowanie u starszego rodzeństwa silnego uczulenia na orzeszki ziemne – wówczas istnieje bardzo wysokie ryzyko rozwinięcia alergii na orzeszki u niemowlaka. Znaczna różnorodność diety niemowlaka obniża ryzyko nie tylko alergii pokarmowej, ale również astmy w pierwszym roku życia.

Nie jest wskazane, aby kobieta w czasie ciąży i laktacji stosowała dietę eliminacyjną w celu profilaktyki alergii pokarmowej (powinna natomiast wyeliminować własne alergeny). Działanie takiej diety nie zostało potwierdzone w badaniach. Ponadto, dieta eliminacyjna u matki wiąże się z niższą masą urodzeniową dziecka, większym ryzykiem przedterminowego porodu, a także gorszym stanem odżywienia zarówno matki, jak i dziecka. Niektóre badania wskazują nawet na zwiększone ryzyko alergii u dziecka na produkty, których nie spożywała matka.

Jeżeli nie ma wyraźnych przeciwwskazań, niemowlę do szóstego miesiąca życia powinno być karmione mlekiem matki. W przypadku gdy jest to niemożliwe, u dzieci z wysokim ryzykiem alergii zaleca się stosowanie hydrolizatów białek o znacznym stopniu hydrolizy – wykazano w badaniach ich większą efektywność w prewencji alergii pokarmowej w porównaniu ze standardowymi mieszankami.

Zalecane jest, aby między 4. a 6. miesiącem życia wprowadzać niewielkie ilości pokarmów stałych do diety niemowlaka. Raz na około 3 dni należy podać jeden nowy pokarm, po czym konieczna jest obserwacja, czy nie pojawiły się objawy. Raz wprowadzone pokarmy do diety dziecka powinny być przez nie spożywane regularnie, aby utrzymać ich tolerancję.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2018-11-07

Bibliografia:

• Abrams E.M, Becker A.B.: Food introduction and allergy prevention in infants. CMAJ : Canadian Medical Association Journal. 2015;187(17):1297-1301.
• Du Toit G., Foong R.M., Lack G.: Prevention of food allergy - Early dietary interventions. Allergol Int. 2016 Oct;65(4):370-377.
• Gliński W., Kruszewski J., Silny W. i wsp.: Postępowanie diagnostyczno-profilaktyczno-lecznicze w atopowym zapaleniu skóry. Konsensus grupy roboczej specjalistów krajowych ds. dermatologii, wenerologii oraz alergologii. Pol. Merk. Lek., 2004; 17 (supl. 3): 3–15.
• Ignyś I.: Alergia pokarmowa. [w]: (red. Krawczyński M.) Żywienie dzieci w zdrowiu i chorobie. Wydawnictwo Help-Med, Kraków, 2018, 126-129.
• Nowicki R.: Podział kliniczny w zależności od wieku pacjentów. [W:] Nowicki R. (red.): Atopowe zapalenie skóry w praktyce. Cornetis, Wrocław 2013: 74–77.
• Osborn D.A., Sinn J., Jones L.J.: Infant formulas containing hydrolysed protein for prevention of allergic disease and food allergy. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Mar 15;3: CD003664.
• Prince B.T. et al.: Gut Microbiome and the Development of Food Allergy and Allergic Disease. Pediatr Clin North Am. 2015 Dec; 62(6): 1479–1492.
• Roduit C. et al.: Increased food diversity in the first year of life is inversely associated with allergic diseases. J Allergy Clin Immunol. 2014 Apr;133(4):1056-64.
• Savage J., Johns C.B.: Food Allergy: Epidemiology and Natural History. Immunol Allergy Clin North Am. 2015 Feb; 35(1): 45–59.
• Tan T.H. et al.: The role of genetics and environment in the rise of childhood food allergy. Clin Exp Allergy. 2012 Jan;42(1):20-9.