Alergia na kota - czy można sobie z nią poradzić?

Uczulenie na kota

Posiadanie zwierząt domowych jest szeroko rozpowszechnione w Europie. W średnio około 15% domostw znajdują się koty. Alergia na kota stanowi największy problem pośród alergii na zwierzęta. Badania potwierdzają, że alergia na koty zależna od przeciwciał IgE może dotyczyć nawet ok. 40% dzieci z astmą, a także znacznej liczby weterynarzy i pracowników laboratoriów, w których wykorzystuje się zwierzęta.

Badano również zależność pomiędzy ekspozycją na koty w okresie niemowlęctwa, a alergią w 6-7 roku życia. Zmniejszenie ryzyka alergii następowało jedynie w przypadku ekspozycji na co najmniej dwa psy lub koty. Pozytywny skutek ekspozycji na koty w dzieciństwie może utrzymywać się nawet do około osiemnastego roku życia.

Czy sierść kota jest alergenem?

Sierść kota sama w sobie nie jest alergenem. Do kocich alergenów należą:

• Fel d 1 - sekretoglobulina,
• Fel d 2 - albumina surowicy kota,
• Fel d 3 - cystatyna,
• Fel d 4 - lipokalina,
• Fel d 5 - immunoglobulina A,
• Fel d 6 - immunoglobulina M,
• Fel d 7 - białko gruczołów językowych von Ebnera
• Fel d 8 - lateryna.

Najczęściej uczulającym alergenem (ok. 90% osób z alergią na koty) i najlepiej przebadanym jest Fel d 1. Alergen ten należy do grupy sekretoglobulin. Produkowany jest w gruczołach ślinowych, łojowych i okołoodbytowych. Samce kotów produkują znacznie większe ilości tego alergenu niż samice. Największe stężenie alergenu obserwuje się w ślinie, mniejsze we włosach, a następnie w osoczu i najmniejsze w moczu. Fel d 1 roznoszony jest po sierści kota w trakcie lizania, głaskania czy czesania. Alergen ten może roznosić się po otoczeniu wraz z suchą śliną i łupieżem kota, co może przyczyniać się do wystąpienia objawów u osób uczulonych. Jedynie z alergenem Fel d 1 wiązane są silne reakcje alergiczne takie jak astma.

Uczulenie na Fel d 2 może mieć około 15-20% osób z alergią. Ilość tego białka u kotów zwiększa się wraz z wiekiem. Alergen ten występuje przede wszystkim w moczu i nawet w niewielkich ilościach wywołuje alergię.

Alergia na kota a alergie krzyżowe

W przypadku na alergię na albuminę surowicy kota Fel d 2 możliwe jest rozwinięcie alergii krzyżowej w zespole kot-wieprzowina (w przypadku wieprzowiny znaczenie ma albumina surowicy świni Sus s 6). Ryzyko reakcji krzyżowej może dotyczyć prawdopodobnie tylko 1-3% osób z alergią na kota.

Obraz kliniczny alergii krzyżowej kot-wieprzowina może dotyczyć różnych dolegliwości od swędzenia po wstrząs anafilaktyczny. Objawy zazwyczaj pojawiają się w 30-45 minut od spożycia mięsa wieprzowego.

Ze względu na wrażliwość albuminy na temperaturę spożywanie mięsa po obróbce termicznej jest zazwyczaj bezpieczne. Problem może stanowić mięso świeże, suszone i wędzone. Natomiast takie produkty jak boczek czy salami należy ograniczyć do niewielkich ilości. Do tej pory stwierdzono w ramach tego zespołu śmiertelny wstrząs anafilaktyczny jedynie po spożyciu mięsa dzika.

Istnieje również możliwość wystąpienia reakcji krzyżowej z albuminą kury, ponieważ zawierając w 46% identyczny łańcuch aminokwasowy.

Objawy alergii na kota

Zakres objawów w przypadku alergii na kota może być szeroki ze względu na możliwość zarówno wdychania alergenów, jak i kontaktowe reakcje w czasie głaskania zwierzęcia. Alergeny kota są na tyle małe, że w trakcie zwyczajnego wdechu możliwe jest ich wciągnięcie do nosa i oskrzeli.

Do objawów alergii na kota należą:

• alergiczny nieżyt nosa (związany zapaleniem błony śluzowej nosa): katar, kichanie, niedrożność nosa, wyciek wydzieliny z nosa oraz po tylnej ścianie gardła, przekrwienie błony śluzowej w nosie, drapanie w gardle, kaszel,
• alergiczne zapalenie spojówek: swędzenie, zaczerwienienie, łzawienie, obrzęk powiek,
• pokrzywka, świąd, zaczerwienienie i obrzęki skóry,
• atak astmy oskrzelowej (duszność, świszczący oddech, ściskanie w klatce piersiowej, kaszel, utrudnione wydychanie powietrza).

Nieleczona alergia na kota oraz alergiczny nieżyt nosa istotnie zwiększają ryzyko rozwoju astmy szczególnie w grupie dzieci. Może również dojść do przewlekłego zapalenia zatok. Natomiast nieleczona astma może przyczynić się do rozwoju obturacji oskrzeli.

Alergia na kota - diagnostyka

W diagnostyce alergii na kota można wykorzystać następujące testy alergiczne:

• Skórne testy punktowe w panelu oddechowym
• Test alergiczny w panelu oddechowym – sprawdź badanie ❱
• Test molekularny ALEX – sprawdź badanie ❱
• Test ImmunoCAP ISAC – sprawdź badanie ❱

Sprawdź cenę testów alergicznych ❱

W ramach oddechowego panelu w teście skórnym punktowym możliwe jest zbadanie uczulenia na kota, jednak na cały ekstrakt kota, a nie na poszczególne alergeny. W ramach tego badania na alergie nakłuwa się skórę pacjenta w miejscach, w których znajdują się krople roztworów alergenowych. Zwykle jest ich około dwudziestu - niezależnie od panelu wykorzystuje się roztwór histaminy i soli fizjologicznej oraz w panelu oddechowym alergeny zwierzęce, pyłków roślin, roztoczy oraz pleśni. Jeżeli po dwudziestu minutach od nakłucia pojawi się bąbel z rumieniem (o średnicy większej niż w kontroli dodatniej z histaminą) można mówić o alergii na daną substancję. Oczywiście pojawieniu się rumienia towarzyszy świąd, a mogą również pojawić się inne dolegliwości. Przed wykonaniem tego typu badań konieczne jest dwutygodniowe odstawienie leków antyalergicznych.

Kolejny rodzajem testów, za pomocą których możliwe jest zdiagnozowanie alergii na koty, są testy alergiczne z krwi polegające na zmierzeniu stężenia przeciwciał IgE skierowanych na określony alergen. Panel oddechowy z krwi umożliwia diagnostykę w kierunku ekstraktu alergenów kocich. W badaniu wykorzystywana jest niewielka próbka krwi żylnej, a analizę przeprowadza się metodą ELISA czyli immunoenzymatyczną. O pozytywnym wyniku świadczy zwiększone stężenie przeciwciał sIgE. Panel oddechowy diagnozuje 21 alergenów powietrznopochodnych.

Bardziej precyzyjnym testem jest ALEX wykorzystujący technologie molekularne. Precyzyjność w tym badaniu alergicznym z krwi polega na zdolności do analizy poszczególnych alergenów - w przypadku alergenów kocich test ten skierowany jest na cały ekstrakt alergenowy oraz Fel d 1, Fel d 2 i Fel d 4, czyli najbardziej uczulające białka kocie. Wiedza o uczuleniu na konkretną molekułę umożliwia stwierdzić, czy ma się ryzyko reakcji krzyżowe (jak to jest w przypadku Fel d 2 i wieprzowiny), a także na lepsze dobranie immunoterapii. Oprócz alergii na kota można również w ramach testu ALEX zdiagnozować w kierunku alergenów pokarmowych, jadów owadów, alergenów roztoczy, pyłków roślin, zarodników pleśni oraz takich zwierząt domowych i gospodarczych jak krowa, pies, koza, kawia domowa (tzw. świnka morska), chomik, owca, królik, mysz domowa, koń, szczur czy świnia.

Co obejmuje leczenie alergii na kota?

• Unikanie ekspozycji na alergeny kota.
• Objawowa farmakoterapia (leki antyhistaminowe, kortykosterydy donosowe i wziewne).
• Immunoterapia swoista (tzw. odczulanie).

Czy możliwe jest całkowite unikanie alergenów kocich?

Częstsze uczulenie na koty niż inne ssaki jest prawdopodobnie związane z bliskimi kontaktami - koty często są głaskane przez właścicieli na kolanach, śpią w ich łóżkach oraz chodzą po niemal wszystkich powierzchniach w domu. Usunięcie kota z domu w przypadku osoby uczulonej niestety nie przynosi natychmiastowej poprawy. Alergeny kocie utrzymują się bardzo długo w pomieszczeniach mimo sprzątania, a dodatkowo mogą występować nawet w pomieszczeniach, do których kot nigdy nie miał dostępu. Alergeny kota są przenoszone na ubraniach wielu ludzi i przez to dostają się do szkół, kościołów czy urzędów. Oczywiście, stężenie alergenów będzie znacznie mniejsze w domach, w których nie było nigdy kota.

W ramach zmniejszania ekspozycji na kota osoba uczulona powinna unikać przede wszystkim bezpośredniego kontaktu z tym zwierzęciem i przebywania w pomieszczeniach, w którym mieszka kot. Jeżeli dojdzie do ekspozycji, pomocne może być zastosowanie leków oraz dokładne umycie się i wypranie ubrań.

Czy możliwe jest odczulanie na kota?

Odczulanie, a właściwie immunoterapia swoista, jest coraz częściej wykorzystywana w modulowaniu reakcji alergicznej najczęściej na alergeny wziewne. Odczulanie nie tylko pozwala na redukcję objawów alergicznych (w tym alergicznego nieżytu nosa i alergicznego zapalenia spojówek), ale dodatkowo znacznie zmniejsza ryzyko rozwoju astmy oskrzelowej przez co najmniej kilka lat od zakończenia terapii.

Odczulanie na kota jest jak najbardziej możliwe po zdiagnozowaniu uczulenia. Trzeba jednak być przygotowanym na kilkuletnią terapię. Przez początkowy okres immunoterapii stosuje się coraz większe dawki alergenu podawanego zazwyczaj we wstrzyknięciach podskórnych co tydzień. Później raz w miesiącu podawane są dawki podtrzymujące w najwyższych stężeniach. Po każdym podaniu alergenu konieczne jest pozostanie pod opieką lekarską przez 30 minut ze względu na znaczne ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej w tym czasie. Cała terapia może trwać nawet 3-5 lat.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Bibliografia:

1. Alergiczny nieżyt nosa w: Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
2. Astma w: Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
3. Díaz-Perales A. et al.: Allergy to uncommon pets: new allergies but the same allergens. Front Immunol. 2013 Dec 30;4:492.
4. Kelly L.A., Erwin E.A., Platts-Mills T.A.: The indoor air and asthma: the role of cat allergens. Curr Opin Pulm Med. 2012 Jan;18(1):29-34.
5. Lierl M.B.: Allergen immunotherapy: shots for asthma, wheezing, and bee sting. Pediatric Annals, 2011; 40 (4): 192–199
6. Ownby D.R., Johnson C.C., Peterson E.L.: Exposure to dogs and cats in the first year of life and risk of allergic sensitization at 6 to 7 years of age. JAMA, 2002; 288: 1012–1014.
7. Popescu F.D.: Cross-reactivity between aeroallergens and food allergens. World J Methodol. 2015 Jun 26;5(2):31-50.
8. Zahradnik E., Raulf M.: Animal allergens and their presence in the environment. Front Immunol. 2014 Mar 3;5:76.