Skąd się bierze wysypka alergiczna?

Wysypka alergiczna w atopowym zapaleniu skóry

Atopowe zapalenie skóry, zwana również egzemą, to jedna z chorób alergicznych, która wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym skóry. O AZS najczęściej wspomina się w kontekście małych dzieci, gdyż właśnie do 50% zachorowań dochodzi w wieku od trzeciego do szóstego miesiąca życia. Choroba ta dotyka 1-22% dzieci i młodzieży na całym świecie.

Osoby chore na egzemę mają suchą skórę i już nieznaczne działanie substancji drażniących może spowodować u nich świąd. Nasilenie dolegliwości w atopowym zapaleniu skóry powodowane jest przez kontakt z alergenami, detergentami, szorstkimi tkaninami, zakażenia skóry różnymi drobnoustrojami (np. Staphylococcus aureus, Malassezia), silny stres, wysokie i niskie temperatury oraz wysoka wilgotność powietrza.

Rodzaj zmian i ich lokalizacja na skórze chorego na egzemę uzależniona jest od wieku.

Jako podstawę AZS uznaje się nieprawidłowości w strukturze i funkcji skóry, czego przyczyną u niektórych chorych jest defekt genu filagryny. Mutacja ta powoduje zwiększoną suchość skóry poprzez znaczną utratę wody z tkanek, odpowiada za wcześniejszy początek choroby (nawet przed 3. miesiącem życia), a także zwiększa ryzyko zachorowania na inne choroby alergiczne - alergiczny nieżyt nosa i astmę. Astma jest obserwowana nawet u 50% dzieci z atopowym zapaleniem skóry.

Atopowe zapalenie skóry diagnozuje się na podstawie kryteriów większych i mniejszych. Do tych pierwszych należy świąd skóry, typowa lokalizacja zmian na skórze, przewlekłość choroby i jej nawroty, a także występowanie alergii u pacjenta bądź w rodzinie. Kryteria mniejsze obejmują m.in. suchość skóry, alergia potwierdzona testami, rumień twarzy czy świąd po spoceniu się.

Wysypka alergiczna w pokrzywce

Pokrzywka jest również jednym z rodzajów manifestacji alergii, chociaż spowodowana może być również innymi niealergicznymi czynnikami. Alergenami ją wywołującymi są najczęściej alergeny pokarmowe i leki (najczęściej penicylina, antybiotyki β-laktamowe, leki znieczulające miejscowo), a w rzadszych przypadkach alergeny wziewne (głównie w sytuacji występowania alergii krzyżowej pomiędzy wziewnymi i pokarmowymi alergenami).

Pokrzywka jest swędzącym bąblem o kolorze różowym lub porcelanowobiałym otoczonym rumieniem. Bąbel pokrzywkowy wynosi się ponad skórę. Może dojść do zlewania się ze sobą bąbli i objęcia nimi znacznej powierzchni skóry. Po zaniknięciu nie pozostają żadne zmiany.

Pokrzywka alergiczna:

• zlokalizowana jest zazwyczaj w miejscu kontaktu z alergenem,
• pojawia się w ciągu kilku minut do kilku godzin od kontaktu z alergenem,
• utrzymuje się od jednej do czterech godzin.

Wśród innych przyczyn pokrzywki są: zimno, ucisk skóry, wibracje, ciepło, światło, woda, wysiłek fizyczny, kontakt z substancjami chemicznymi, spożycie pokarmów bogatych w histaminę lub powodujące wydzielanie endogennej histaminy, duże spożycie dodatków do żywności, leki (niesteroidowe leki przeciwzapalne, opioidy itp.), jad owada błonkoskrzydłego, ciąża, niektóre choroby genetyczne, zakażenia pasożytami i wirusami itp.

Alergiczny wyprysk kontaktowy

Kontaktowe zapalenie skóry jest związany z pojawieniem się wyprysku po podrażnieniu bądź po kontakcie z alergenem, co jest nazywane alergicznym wypryskiem kontaktowym. Oprócz niego wyróżnia się również wyprysk z podrażnienia.

W kontaktowym zapaleniu skóry mogą pojawiać się różne typy zmian skórny: rumieniowe, rumieniowo-złuszczające, pęcherzyki, świąd, liszajowacenie. Ponadto, obraz histopatologiczny bardzo często wykazuje obrzęk śródkomórkowy naskórka.

Wyprysk z podrażnienia jest najczęściej obserwowany u dzieci. U niemowląt mówi się w tym wypadku o pieluszkowym zapaleniu skóry. Problemy te wiążą się z otarciami naskórka, wilgocią, kontaktem z moczem lub kałem, środkami czystości i higieny osobistej.

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry jest natomiast IV typem nadwrażliwości zwanym typem komórkowym. Alergenami, które powodują objawy są rośliny, leki, metale, środki higieniczne, detergenty, substancje światłouczulające czy też barwniki. Uznaje się, żę AKZS może dotyczyć nawet 24% dzieci.

Jak wykryć, które alergeny nasilają objawy?

W przypadku każdego rodzaju wysypki alergicznej kontakt z alergenami powoduje zaostrzenie objawów u chorej osoby. Dlatego tak ważne jest przeprowadzenie testów alergicznych, dzięki którym możliwe jest stwierdzenie, jakie substancje powodują uczulenie. Unikając alergeny można utrzymać objawy AZS bądź pokrzywki w ryzach.

Aby wykryć uczulające alergeny, należy wykonać:

• diagnostyka alergii z krwi – zobacz listę badań ❱
• testy skórne płatkowe

Diagnostyka alergii z krwi

W przebiegu reakcji alergicznej, jaka następuje w atopowym zapaleniu skóry bądź w pokrzywce, we krwi zwiększa się stężenie przeciwciał IgE swoistych dla alergenów, które wyzwalają cały proces zapalny. Zmiany skórne mogą być wyzwalane przez różne alergeny, m.in. pokarmowe i przenoszące się przez powietrze. Dlatego właśnie w tym kontekście opracowane zostały specjalne testy skierowane na poszczególne rodzaje alergenów oraz pozwalające na kompleksową diagnostykę:

• panel pokarmowy – zobacz badanie ❱
• panel pediatryczny – zobacz badanie ❱
• panel oddechowy – zobacz badanie ❱
• panel atopowy – zobacz badanie ❱
• test molekularny ALEX – zobacz badanie ❱
• test molekularny ISAC – zobacz badanie ❱

Panel pokarmowy zawiera w sobie 21 związków, które są najczęstszymi przyczynami alergii na pożywienie, zaś panel oddechowy bada jednakową ilość alergenów, które przenoszą się przez powietrze jak pyłki, roztocza czy sierść zwierząt. W ramach panelu pediatrycznego analizuje się 28 alergenów wziewnych i pokarmowych, które najczęściej powodują objawy u małych dzieci. Panel atopowy jest przygotowany właśnie dla osób z chorobami alergicznymi - diagnozuje 30 różnych alergenów, które najczęściej są problematyczne dla tej grupy chorych. Natomiast test ALEX podchodzi kompleksowo do kwestii uczuleń i bada aż 282 alergeny z różnych grup.

Do powyższych testów potrzebne jest jedynie oddanie próbki krwi żylnej w punkcie pobrań, przed czym nie ma konieczności bycia na czczo.

Testy skórne płatkowe

Jest to metoda diagnostyczna uznawana za podstawową do zdiagnozowania wyprysku kontaktowego i pokrzywki kontaktowej. Testy skórne płatkowe umożliwiają zbadanie pacjenta pod kątem uczulenia na m.in. metale, konserwanty, barwniki czy aromaty.

Substancje, które mają zostać przebadane, umieszcza się w komorach znajdujących się na hipoalergicznym plastrze. Plaster przykleja się zazwyczaj na plecach - pacjent ma gonić przez dwie doby. Pierwszy odczyt wykonuje się po 48, a kolejny po 72 godzinach. W przypadku uczulenia na daną substancję w miejscu jej kontaktu ze skórą dochodzi do pojawienia się zmiany.

Diagnostyka różnicowa

W diagnozowaniu wysypki alergicznej ważne jest również rozróżnienie, czy objawy może nie są powodowane przez całkiem inne schorzenia, które wymagają innego rodzaju leczenia. Do takich chorób mogą należeć łuszczyca, choroba Duhringa, świerzb, grzybica, łojotokowe zapalenie skóry, a nawet niedobory witaminowe.

Bibliografia:

• Pelletier J.L., Perez C., Jacob S.E.: Contact dermatitis in pediatrics. Pediatric Annals, 2016; 45 (8): e287–292.
• Pokrzywka w: Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków.
• Nowicki R.: Podział kliniczny w zależności od wieku pacjentów. [W:] Nowicki R. (red.): Atopowe zapalenie skóry w praktyce. Cornetis, Wrocław 2013: 74–77.
• Stańczyk-Przyłuska A.: Czy atopowe zapalenie skóry to zawsze atopowe zapalenie skóry? Przew. Lek., 2011; 1: 158–162.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2021-11-24

Powiązane artykuły:

• Atopowe zapalenie skóry - przyczyny, objawy i leczenie AZS
• Astma - jak wykryć i zapobiegać zaostrzeniom?
• Czym jest skaza białkowa?