Alergia na roztocza - największy problem alergików

Czym są roztocza kurzu domowego?

Roztocza kurzu domowego stanowią kilka gatunków należących do rzędu roztoczy. Najbardziej rozpowszechnionymi na całej kuli ziemskiej gatunkami są Dermatophagoides pteronyssinus (skórożarłoczek skryty) i Dermatophagoides farinae. Te niewidoczne gołym okiem pajęczaki bytują w pościeli, dywanach, materacach, pluszowych zabawkach, tapicerowanych meblach, ale również mogą zamieszkiwać na skórze człowieka. Optymalna wilgotność względna dla większości gatunków roztoczy wynosi powyżej 65%, a temperatura pomiędzy 20 a 25°C.

Dietę roztoczy kurzu domowego stanowi keratyna ze złuszczonego naskórka ludzkiego, celuloza znajdująca się w tkaninach oraz chityna ze strzępków grzybni. Dodatkowo roztocza mogą żywić się włóknami, bakteriami, pyłkami, zarodnikami mikroorganizmów i grzybnią. Roztocza wydalają wraz z przetrawionym pożywieniem enzymy trawienne.

Na czym polega alergia na roztocza?

Roztocza kurzu domowego są alergenami najczęściej diagnozowanymi za pomocą testów alergicznych spośród alergenów powietrznopochodnych. Alergia na roztocza dotyka około 1-2% populacji świata, czyli aż 65-130 milionów osób. Właściwymi alergenami są różne części roztoczy i ich enzymy trawienne.

Do uczulenia najczęściej dochodzi w dzieciństwie, co ma znaczenie w późniejszym marszu alergicznym, czyli progresji z alergicznego nieżytu nosa do astmy. Alergia na roztocza może jednak rozwinąć się w każdej grupie wiekowej.

Alergia na roztocza a alergiczny nieżyt nosa

Roztocza kurzu domowego są jedną z przyczyn przewlekłego (całorocznego) alergicznego nieżytu nosa. Innymi alergenami powodującymi to schorzenie są alergeny pleśni, karaluchów oraz zwierząt domowych (bardzo często alergeny kocie). U niektórych chorych występuje natomiast okresowy ANN, jednak wiąże się on z okresem pylenia uczulających roślin.

Alergiczny nieżyt nosa jest skutkiem immunologicznego zapalenia błony śluzowej nosa w mechanizmie IgE-zależnym.

Do objawów alergicznego nieżytu nosa należą:

• świąd,
• wydzielina wyciekająca z nosa i/lub ściekająca po tylnej ścianie gardła,
• niedrożność,
• kichanie,
• świąd w obrębie podniebienia,
• kaszel,
• współwystępują często objawy alergicznego zapalenia spojówek.

W przypadku zapalenia błony śluzowej nosa możliwe jest zablokowanie ujścia zatok przynosowych, co wiąże się z ryzykiem zapalenia zatok o podłożu bakteryjnym.

Całoroczny alergiczny nieżyt nosa zwiększa ryzyko rozwoju astmy aż 3-8 razy. U niektórych chorych może jednak dojść samoistnego przeminięcia choroby po wielu latach trwania.

Alergia na roztocza a astma

Astma jest przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych, które ujawnia się w różnym wieku i może mieć podłoże alergiczne bądź niealergiczne. Ataki astmy wiążą się ze skurczem mięśni gładkich, obrzękiem błony śluzowej oskrzeli oraz tworzeniem czopów śluzowej, co skutkuje ograniczeniem przepływu powietrza.

Astma objawia się:

• dusznością,
• świszczącym oddechem, ściskaniem w klatce piersiowej,
• kaszlem,
• utrudnionym wydychaniem powietrza.

Roztocza są jednym z czynników wyzwalających atak astmy oskrzelowej. Oprócz roztoczy do zaostrzenia mogą prowadzić inne alergeny, zakażenia oddechowe, obecność zanieczyszczeń w powietrzu, nasilone emocje, intensywny wysiłek fizyczny, niektóre leki czy pokarmy. Zaostrzenia mogą rozwijać się gwałtownie lub stopniowo nawet przez kilka dni. Bez odpowiedniego leczenia może dojść do obturacji oskrzeli oraz do śmierci.

Alergia na roztocza a inne choroby alergiczne

Ekspozycja na roztocza u osoby uczulonej może prowadzić również do rozwoju innych chorób alergicznych - przewlekłego alergicznego zapalenia spojówek, które może utrzymywać się przez cały rok, oraz do nasilenia skórnych objawów alergii (wysypki alergicznej).

Przewlekłe alergiczne zapalenie spojówek nasila się przy kontakcie z alergenem (m.in. roztocza, sierść) lub substancjami drażniącymi. Schorzenie to objawia się:

• swędzeniem oczu,
• przekrwieniem i zaczerwienieniem,
• łzawieniem.

Alergia na roztocza a alergia krzyżowa

Ze względu na zbliżoną budowę białkową może dochodzić do alergii krzyżowej z różnymi gatunkami skorupiaków (jak krewetki, homary) i ślimakami. Osoby z alergią na roztocza kurzu domowego mogą mieć objawy alergiczne po spożyciu skorupiaków czy ślimaków. Obserwuje się również pozytywny wynik badań na alergię na roztocza w regionach, w których one nie występują, lecz jest wysokie spożycie owoców morza.

Jak zdiagnozować alergię na roztocza?

• Skórne testy punktowe w panelu oddechowym
• Test Polycheck (6 alergenów) – sprawdź badanie ❱
• Test alergiczny w panelu oddechowym – sprawdź badanie ❱
• Test molekularny ALEX – sprawdź badanie ❱
• Test molekularny ALEX z konsultacją telefoniczną – sprawdź badanie ❱
• Test ImmunoCAP ISAC – sprawdź badanie ❱

Alergia na roztocza kurzu domowego jest badana w ramach skórnego testu punktowego w panelu oddechowym. Skórne testy punktowe są jednymi z najczęściej wykonywanych badań w diagnostyce alergologicznej. Test ten polega na nałożeniu na skórę roztworów ekstraktów alergenowych na skórę i wykonaniu nakłuć. W panelu oddechowym nakłada się zwykle roztocza, alergeny drzew pylących, pleśni oraz sierści zwierząt, a także histaminę i sól fizjologiczną jako próby kontrolne. Po około 20 minutach możliwe jest odczytanie wyniku. O pozytywnym wyniku (obecności alergii) świadczy pojawienie się bąbla z rumieniem o średnicy równej lub większej rumieniowi przy próbie histaminowej. W przypadku testów skórnych punktowych należy pamiętać o konieczności odstawienia leków antyhistaminowych na dwa tygodnie poprzedzające badanie oraz ryzyku pojawienia się dolegliwości alergicznych w czasie testu i po nim.

Pakiet badań alergicznych

Z alergiami wiązane są takie objawy jak katar, łzawienie, kichanie, kaszel, wysypka, bóle brzucha, wzdęcia, biegunki czy wymioty. Jeżeli takie dolegliwości występują u Ciebie, wykonaj test pod kątem alergii.

Sprawdź dostępne testy alergiczne

Podobne panele z wykorzystaniem alergenów oddechowych wykonuje się w ramach badań alergicznych z krwi. Ten rodzaj badań nie wymaga rezygnacji z leczenia i nie obciąża pacjenta. Testy alergiczne z krwi polegają na pobraniu próbki krwi oraz jej analizie laboratoryjnej. Za pomocą metody immunoenzymatycznej (ELISA) ocenia się stężenie przeciwciał IgE skierowanych przeciwko 21 alergenom oddechowym. Podwyższone stężenie IgE w kierunku roztoczy wskazuje na alergię na roztocza.

Zbliżonym badaniem jest test molekularny ALEX, który wykorzystuje najnowocześniejsze technologie umożliwiające uzyskanie najbardziej precyzyjnego wyniku spośród dostępnych testów na alergie. Badanie to wykrywa uczulenie nie tylko na całe alergeny, ale również wskazuje na konkretne komponenty molekularne, dzięki czemu możliwe jest dokładniejsze dostosowanie immunoterapii swoistej oraz stwierdzenie ryzyka alergii krzyżowej. Oprócz alergenów wziewnych test ALEX bada również alergię na pokarmy oraz jady owadów. W sumie badanych alergenów i molekuł jest aż 282.

Alergia na roztocza - jak można sobie z nią poradzić?

Farmakoterapia

• W celu zredukowania objawów alergii na roztocza stosowane są leki antyhistaminowe oraz donosowe glikokortykosteroidy. W przypadku astmy może być konieczne stosowanie inhalatorów z glikokortykosteroidami.
• Najlepszą efektywność w modulacji alergicznego nieżytu nosa i astmy wykazuje immunoterapia swoista (podskórna i podjęzykowa) na konkretne alergeny kurzu domowego. Immunoterapia jest jedyną metodą wpływającą na przebieg choroby. Jest to jednak terapia mało wygodna, ze względu na konieczność regularnego przyjmowania alergenu przez od 3 do 5 lat oraz możliwość wystąpienia objawów alergicznych.

Sposoby zmniejszania ilości roztoczy

Roztocza są poważnym problemem dla alergików na całym świecie ze względu na ich obecność w wielu lokalizacjach na terenie domów. Roztocza można znaleźć przede wszystkim w kocach, dywanach, łóżkach. Najlepsze korzyści w uniknięciu zaostrzenia alergii na roztocza przynosi zastosowanie jednoczesne różnych metod zwalczania roztoczy kurzu domowego.

Do metod zwalczania alergenów roztoczy kurzu domowego należą:

• utrzymanie wilgotności w sypialni na poziomie max 55% redukuje przeżywalność roztoczy,
• kontrola temperatury powietrza w pomieszczeniach,
• stosowanie specjalnych pokrowców na materace, poduszki i kołdry, które zapobiegają przenikaniu roztoczy,
• częsta wymiana pościeli,
• pranie tkanin w wysokiej temperaturze i ich prasowanie, zamrażanie niektórych tkanin (np. zabawek) lub wystawianie na słońce,
• wietrzenie pomieszczeń (szczególnie sypialni) ,
• stosowanie filtrów powietrza,
• regularne sprzątanie ze ścieraniem kurzem na mokro, czyszczeniem parą wodną, odkurzaniem (odkurzacz z filtrem HEPA),
• stosowanie środków roztoczobójczych.

Zalecane jest również zrezygnowanie z przedmiotów dekoracyjnych, które mogą pokrywać się kurzem i utrudniać dokładne sprzątanie jak dywany, tapicerowane meble, dekoracyjne poduszki, ozdobne bibeloty, rośliny czy trudne do czyszczenia zasłony. Warto również wymienić stare materace i pościel na nowe.

Dieta

Jedynym zaleceniem żywieniowym w alergii na roztocza jest szczególne zwracanie uwagi na ewentualne dolegliwości po spożyciu owoców morza lub całkowita rezygnacja z nich. Spożywanie owoców morza jest szczególnie niewskazane przez cały okres immunoterapii swoistej na alergeny roztoczy.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2021-08-05

Bibliografia:

1. Alergiczny nieżyt nosa w: Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
2. Astma w: Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
3. Calderón M.A. et al.: Respiratory allergy caused by house dust mites: What do we really know? J Allergy Clin Immunol. 2015 Jul;136(1):38-48.
4. Czajkowski J., Groblewska A.: Etiologiczny podział alergicznych chorób oczu. W: Czajkowski J. (red.): Alergiczne choroby oczu. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2003.
5. Global Initiative for Asthma. Global Strategy for Asthma Management and Prevention, 2018. Available from www.ginasthma.org
6. Gotzsche P.C. et al.: House dust mite control measures for asthma. Cochrane Database Syst. Rev., 2008, Issue 2. Art. No.: CD001187.
7. Gotzsche P.C. et al.: House dust mite control measures for asthma. Cochrane Database Syst. Rev., 2008, Issue 2. Art. No.: CD001187.
8. Jedynak-Wąsowicz U.: Czy ograniczanie ekspozycji na roztocza kurzu domowego wpływa na nasilenie objawów alergicznego nieżytu nosa u uczulonych dzieci? Medycyna Praktyczna.
9. Manuyakorn W. et al.: Assessing the efficacy of a novel temperature and humidity control machine to minimize house dust mite allergen exposure and clinical symptoms in allergic rhinitis children sensitized to dust mites: a pilot study. Asian Pac J Allergy Immunol. 2015 Jun;33(2):129-35.
10. Niżankowska-Mogilnicka: Światowa strategia rozpoznawania, leczenia i prewencji astmy (GINA) - aktualizacja 2004. Medycyna Praktyczna.
11. Postępowanie w alergicznym nieżycie nosa. Podsumowanie wytycznych Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma (ARIA) 2017. Med. Prakt., 2018; 4: 50–57.
12. Virchow C.H., Backer V., Kuna P. i wsp.: Efficacy of a house dust mite sublingual allergen immunotherapy tablet in adults with allergic asthma. A randomized clinical trial. JAMA. 2016; 315(16): 1715-1725.