Nietolerancja histaminy - czym właściwie jest?

Co to jest histamina i nietolerancja histaminy?

Histamina jest aminą biogenną, którą wytwarza organizm w komórkach tucznych, bazofilach, płytkach krwi, neuronach histaminergicznych i komórkach enterochromafinowych. Substancja ta ma szerokie działanie w organizmie - przede wszystkim bierze udział w reakcji alergicznej i patofizjologii chorób atopowych. Ponadto, histaminę (jak i inne aminy biogenne) przyjmujemy wraz z pokarmem. Spożyta histamina jest jednak rozkładana w jelitach przez diaminooksydazę (DAO), a w innych tkankach przez metylotransferazę (HNMT).

U większości zdrowych osób spożycie znacznych ilości histaminy z jedzeniem nie stanowi problemu. Wg FDA dopiero spożycie powyżej 500 mg/kg wyzwala dolegliwości u zdrowych osób - jest to zespół pohistaminowy związany z przekroczeniem możliwości rozkładu przez diamiooksydazę jelitową i zatruciem histaminą.

Istnieje jednak grupa osób, u których spożycie znacznie mniejszej dawki histaminy przyczynia się do rozwoju reakcji pseudoalergicznej, czyli nietolerancji histaminy. Podstawową przyczyną takiego stanu jest obniżenie aktywności jelitowej diaminooksydazy.

Jakie mogą być przyczyny obniżenia aktywności DAO?

• Polimorfizm genetyczny obniżający aktywność diaminooksydazy.
• Uszkodzenie komórek jelita m.in. w przebiegu zakażeń, nieswoistych chorób zapalnych jelit (Leśniowski-Crohn, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), enteropatii alergicznej oraz w nowotworach jelita grubego.
• Przewlekła choroba nerek, choroby wątroby (wirusowe zapalenie, marskość).
• Przewlekła pokrzywka skórna.
• Niedobór substancji służących jako kofaktory diaminooksydazy - cynku, miedzi, witaminy B6 i C.
• Stosowanie leków będących inhibitorami DAO, do których należą izoniazyd (lek przeciwgruźliczy) i inhibitory MAO (leki przeciwdepresyjne).

Ponadto, istotna jest również sama endogenna produkcja histaminy w organizmie, do czego dochodzi w wyniku alergii, mastocytozy, krwawienia z przewodu pokarmowego oraz znacznego spożycia histaminy i histydyny z żywnością i alkoholem.

Jak się objawia nietolerancja histaminy?

Nietolerancję histaminy uznaje się jako reakcję pseudoalergiczną, ponieważ niska aktywność DAO i wysokie stężenie histaminy (za normę uznaje się stężenie 0,3-1,0 ng/ml) przypomina alergię. Objawy ujawniają się po 20-60 minutach od spożycia posiłku ze znaczną ilością histaminy i utrzymują się przez 6-8 godzin, co jest bardzo podobne do alergii pokarmowej. Ponadto, dolegliwości w nietolerancji histaminy mogą mieć charakter miejscowy lub prowadzić do anafilaksji.

Wśród objawów nietolerancji histaminy są:

• bóle głowy;
• ból brzucha, biegunki;
• przekrwienie nosa, katar, kichanie;
• wysypki, pokrzywka;
• świszczący oddech typowy dla astmy, kaszel;
• kołatanie serca, uderzenia gorąca;
• nudności i wymioty;
• suchość w jamie ustnej, posmak pieprzu, metalicznym lub gorzkim.

Rzadziej dochodzi do obniżenia ciśnienia krwi, utraty świadomości, arytmii, wstrząsu anafilaktycznego, czy zawału serca.

W jaki sposób możliwe jest potwierdzenie nietolerancji histaminy?

• Wywiad lekarski związany ze spożywanymi posiłkami - lekarz przede wszystkim pyta o czas od spożycia posiłku do wystąpienia objawów oraz moment ich zaniknięcia, o rodzaj spożywanych pokarmów i alkoholu, przyjmowanie leków obniżających aktywność DAO oraz czy dochodzi do poprawy po zastosowaniu leków o działaniu przeciwhistaminowych.
• Pomiar aktywności diaminooksydazy (DAO) ❱ - to badanie krwi określa aktywność DAO, alternatywnie można również wykonać ocenę aktywności tego enzymu w jelitach.
• Doustna podwójnie ślepa próba prowokacji histaminą z pomiarem stężenia we krwi.
• Ocena wymiarów bąbla po 50 minutach od śródskórnego wstrzyknięcia 1% roztworu wodnego chlorowodorku histaminy.
• Badanie genetyczne w kierunku określonych polimorfizmów w genie DAO.
• Wykluczenie zaburzeń zdrowotnych o podobnym przebiegu:
  • Badanie w kierunku alergii pokarmowych ❱
  • Badanie w kierunku celiakii ❱
  • Badanie w kierunku nietolerancji laktozy ❱
  • Mastocytoza i anafilaksja - oznaczenie stężenia HNMT i prostaglandyny D2 (PGD2) w moczu oraz stężenie tryptazy w osoczu;
  • Zespół rakowiaka i guz chromochłonny - stężenie chromograniny we krwi oraz stężenia kwasu 5-hydroksyindolooctowego i metanefryn w moczu.

Leczenie uczulenia na histaminę

Nietolerancję histaminy leczy się przede wszystkim dietą ubogą w histaminę. Wciąż jest niewiele danych odnośnie możliwej farmakoterapii. W tym momencie stosuje się najczęściej leki antyhistaminowe oraz preparaty diaminooksydazy.

Dieta antyhistaminowa

W nietolerancji histaminy zaleca się wykluczenie z diety tych pokarmów i napojów, które zawierają znaczną ilość histaminy, są inhibitorami DAO bądź mają zdolności zwiększenia wydzielania histaminy. Wyzwolenie objawów w nietolerancji histaminy jest możliwe, gdy dojdzie do jej kumulacji w organizmie, a nie jak w alergii pokarmowej, gdzie dolegliwości wywołują śladowe ilości.

Do produktów o dużej zawartości histaminy należą głównie produkty fermentacji takie jak sery, wino, przetworzone mięso (wędliny, kiełbasy), kiszonki (np. kapusta). Za wysokie stężenie histaminy w produktach spożywczych uznaje się 100 mg/kg dla pokarmów i 2 mg/l dla napojów alkoholowych. Ponadto, stężenie amin biogennych w pokarmach wzrasta wraz z czasem przechowywania.

Natomiast wśród produktów wyzwalających histaminę znajdują się:

• pokarmy roślinne: cytrusy, truskawki, papaja, ananasy, orzechy, orzeszki ziemne, pomidory, czekolada, szpinak, lukrecja, niektóre przyprawy i zioła;
• pokarmy zwierzęce: ryby, wieprzowina, białko jaja, skorupiaki;
• dodatki do żywności.

Dieta niskohistaminowa powinna więc opierać się przede wszystkim na produktach świeżych. Spośród produktów mlecznych wyklucza się sery pleśniowe, a z mięs - produkty długo dojrzewające. Do bezpiecznych ryb należą flądra, dorsz, okoń, morszczuk, pstrąg, które należy jeść świeże lub mrozić jak najszybciej po złowieniu. Dozwolona jest znaczna ilość owoców i warzyw, wykluczając: truskawki, cytrusy, banany, maliny, śliwki, kiwi, papaje, pomidory, awokado, szpinak i bakłażany. Dodatkowo może być konieczna rezygnacja ze spożywania wina.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2019-07-16

Bibliografia:

• Piwowarek K.Ł., Kruszewski J.: Nietolerancja histaminy. Med. Prakt. 2017, 4: 117–121.
• Maintz L., Novak N.: Histamine and histamine intolerance. The American Journal of Clinical Nutrition 2007; 85 (5): 1185–1196.