Wzdęty brzuch - sprawdź, co jest powodem!

Czym jest wzdęcie brzucha?

Wzdęcie polega na zaburzeniu czucia trzewnego oraz motoryki jelit, co uznaje się za zespół zaburzeń czynnościowych. Zaburzenia czucia w trzewiach najłatwiej można opisać jako dyskomfort czy ból spowodowany prawidłową objętością gazów jelitowych, który przez osoby zdrowe jest niedostrzegany.

Przyczyną uciążliwych wzdęć są gazy nagromadzone w układzie pokarmowym. Wraz z jedzeniem i napojami do żołądka dostarczane jest także powietrze. Zjawisko to nazwane zostało aerofagią. Jedząc szybko i zachłannie, można połknąć dwukrotną ilość powietrza. Podobnie dzieje się w sytuacjach lękowych i stresujących. Najczęściej nadmiar gazów jest usuwany przez usta.

Gazy są także wytwarzane w jelitach – na ogół przez bakterie. Jeśli flora bakteryjna funkcjonuje prawidłowo, zmniejsza się ryzyko wzdęć. Jednak gdy zostanie zakłócona, system zaczyna funkcjonować z zaburzeniami. Podczas przedłużających się dolegliwości lekarze zalecają zażywanie probiotyków przywracających równowagę jelitową.

Rodzaje wzdęcia

• Wzdęcie żołądka

Pod tą nazwą ukrywa się widoczne rozciągnięcie narządu przez płynne lub stałe pożywienie. Najczęściej pojawia się po sutym posiłku, w którym nie brakowało cukrów i tłuszczów. Wzdęcia mogą również wynikać z nadmiernie połykanego powietrza.

• Wzdęcie jelita grubego

Wzdęty brzuch w obszarze jelita grubego jest skutkiem pracy bakterii naturalnie występujących w jelitach. Kiedy w nadmiarze pojawiają się gazy, obecne są zarówno wzdęcia jak i wiatry, czasem też i skurcze. Kapusta, produkty bogate w węglowodany i skrobię oraz duża ilość owoców oraz surowego pokarmu to najczęstsze przyczyny wzdęcia jelita grubego.

Właściwa dieta na bazie produktów mlecznych, protein, oraz produktów z niską zawartością cukrów czy tłuszczu pozwala na rozwiązanie problemu w szybkim czasie. Jednak jeżeli mimo zmiany nawyków żywieniowych wzdęcia jelita grubego często nawracają, należy skorzystać z pomocy lekarskiej.

• Wzdęcie jelita cienkiego

Dolegliwość ta zaliczana jest do groźnych, gdyż często musi być leczona chirurgicznie: paraliż jelit, niedrożność etc. Natomiast u dzieci wzdęcie jelita cienkiego często towarzyszy stanom zakaźnym (anginie czy zapaleniu ucha) lub może zapowiadać wirusowe zapalenie przewodu pokarmowego.

Z czym można pomylić wzdęcie?

Pojawiające się bezpośrednio po posiłku powiększenie obwodu brzucha to z pewnością wzdęcie. Na ogół ustępuje w szybkim czasie i następnego ranka przed posiłkiem brzuch odzyskuje standardową wielkość. Zanika też poczucie dyskomfortu, zaś masa ciała jest stabilna.

Jednak zdarza się, że pacjent uskarża się na długotrwałe wzdęcia, które nimi nie są. Tycie, wodobrzusze przebiegające w marskości wątroby lub chorobie nowotworowej oraz powiększenie narządów wewnątrz jamy brzusznej – w tych sytuacjach konsultacja lekarska połączona z badaniem USG jamy brzusznej jest jak najbardziej wskazana.

Jak radzić sobie ze wzdęciem, czyli wpływ diety

Chociaż w wielu przypadkach występowania wzdęcia, nie ma zwiększonego występowania gazów, to czasem warto zmniejszyć standardową ich ilość w jelicie, aby wyeliminować uczucie dyskomfortu.

Oto sprawdzone naturalne sposoby, które pozwolą uniknąć dolegliwości:

• nie pić przez słomkę,
• nie pić podczas posiłków lub tuż po nich,
• ograniczyć żucie gumy, którą można zastąpić miętowymi drażetkami czy landrynkami,
• nie jeść łapczywie, dokładnie przeżuwając każdy kęs,
• unikać smażonych potraw,
• nie pić napojów gazowanych,
• unikać potraw z dużą zawartością fermentujących węglowodanów, a w tym fruktozy, czyli miodów, owoców, soków owocowych, gdyż cukry ulegają fermentacji w jelitach,

Najlepsze sposoby na wzdęcia:

• trwający przynajmniej dwa kwadranse spacer po posiłku – przynajmniej raz dziennie,
• ćwiczenia fizyczne likwidujące napięcia w układzie pokarmowym,
• picie codziennie kubka czerwonej herbaty,
• spożywanie pokarmów bogatych w błonnik pokarmowy, czyli pieczywa razowego, pieczywa w typie graham, młodych warzyw czy dojrzałych owoców,
• napary do picia z mięty, kminku bądź kopru włoskiego.

Domowe sposoby eliminujące wzdęcia nie tylko pozwalają pozbyć się uciążliwych dolegliwości, ale także przyspieszają metabolizm. Najważniejszym czynnikiem w domowej terapii jest regularność.

Czy wzdęcie to objaw choroby wymagającej leczenia

Często lekarz podczas kontaktu z pacjentem skarżącym się na wzdęcia, zleca podstawowe badania diagnostyczne w celu wykluczenia chorób organicznych. Nowotwory jelita grubego, także mylone ze wzdęciem, najczęściej dotyczą osób starszych i w średnim wieku. Natomiast w młodszych grupach podobne symptomy występują podczas nieswoistych zapalnych chorób jelit, takich jak: choroba Leśniewskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Wzdęcia wynikające z alergii pokarmowych

Szacuje się, że przynajmniej 1% populacji choruje na celiakię, która także może objawiać się uporczywymi wzdęciami.

Alergię na gluten należy wykluczyć u osób z niedokrwistością spowodowaną niedoborem żelaza i witaminy B12. Także świeżo zdiagnozowana cukrzyca, osteoporoza, zapalenie tarczycy, depresja, nerwice czy schizofrenia mogą łączyć się z celiakią. Podobnie jak przedwczesna menopauza.

Celiakia może mieć rozmaite oblicza kliniczne. Najczęściej należy wykonać badanie serologiczne krwi oraz badanie wycinka jelita (najczęściej z dwunastnicy). Niekiedy badania rozszerza się o diagnostykę podatności genetycznej na chorobę trzewną. Badania te mogą stanowić początkowy etap diagnozy choroby, która występuje także jako utajona i trudna do wykrycia podczas standardowych badań.

Badane jest występowanie wariantów genów HLA-DQA bądź HLA-DQ8, których obecność w organizmie prowadzi do niezwykle silnego wiązania białek glutenu oraz występowania reakcji alergicznej na gluten. Do diagnozy wystarczy niewielka ilość krwi lub śliny.

Aż 96% chorych posiada te warianty, więc prosty do wykonania test genetyczny to świetne rozwiązanie w przypadku podejrzeń o celiakię. Pozytywny wynik powinien łączyć się ze zmianą nawyków żywieniowych – zalecane jest całkowite wyeliminowanie glutenu z diety.

Wzdęty brzuch to także jedna z częstszych przyczyn nietolerancji laktozy. Szacuje się, że na tę przypadłość cierpi nawet 75% populacji. W przypadku nietolerancji laktozy badanie wykonywane jest w kierunku identyfikacji mutacji genu kodującego enzym laktazę – 13910C>T, która warunkuje nietrwałość enzymu odpowiadającego za prawidłowe trawienie laktozy. Tak jak w przypadku celiakii, także tutaj wystarczy próbka śliny lub krwi.

Badania genetyczne uznawane są za bardzo wiarygodne - wyniki fałszywie pozytywne lub negatywne zdarzają się niezwykle rzadko. DNA każdego z nas pozostaje niezmienne przez całe życie, nie ma więc potrzeby powtarzania testu (wynik pozostaje już zawsze aktualny). Testy genetyczne nie są również zależne od obecnego stanu zdrowia pacjenta, nie istnieją więc żadne przeciwwskazania do ich wykonania.

Wykonanie testów genetycznych, które mogą potwierdzić celiakię i nietolerancję laktozy, umożliwia wprowadzenie działań naprawczych. W tym przypadku najlepszym sposobem jest zmiana diety. Jednocześnie można wykluczyć opisane dolegliwości, pozwalając na diagnozę innych warunków i ewentualnych schorzeń odpowiedzialnych za nieprawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego oraz całego organizmu.

Aktualizacja: 2018-12-15