Zatrucie rtęcią — objawy, leczenie i skutki
Z artykułu dowiesz się:
- Co to jest rtęć i jak działa na organizm?
- Objawy zatrucia rtęcią
- Obecność rtęci w środowisku, żywności i w medycynie
- Diagnostyka i leczenie zatrucia rtęcią
Sprawdź też
Data publikacji: 2023-09-11
Data aktualizacji: 2023-09-11
Rtęć — co to jest?
Rtęć to pierwiastek zaliczany do bardzo toksycznych metali ciężkich. Rtęć nie pełni w organizmie żadnych funkcji biologicznych, ma natomiast szkodliwy i toksyczny wpływ na wszystkie organizmy żywe. Człowiek, oprócz ekspozycji zawodowej na opary rtęci i zanieczyszczeń środowiskowych najbardziej narażony jest na rtęć w żywności. W czym jest najwięcej rtęci? Przede wszystkim w mięsie ryb i w owocach morza. Trzeba jednak pamiętać, że rtęć bywa wykorzystywana jako środek konserwujący w szczepionkach (tiomersal), niektórych maściach czy innych lekach, co niezmiennie pozostaje przedmiotem kontrowersji.
Rtęć to pierwiastek, który od bardzo dawna był szeroko wykorzystywany człowieka. Niegdyś był podstawowym składnikiem czerwonej farby, trafiając do pomadek i innych kolorowych kosmetyków do malowania twarzy. W szesnastym wieku Paracelsus wprowadził rtęć do medycyny, wykorzystując ją m.in. do leczenia kiły, odrobaczania, a nawet do wytwarzania proszków czyszczących zęby. Rtęć bardzo długo była również stosowana do produkcji luster i choć wysoka toksyczność i szkodliwość tego pierwiastka została szeroko przebadana i potwierdzona, wciąż jej niewielkie dawki są wykorzystywane w rolnictwie, przemyśle i medycynie.
Rtęć to pierwiastek, który od bardzo dawna był szeroko wykorzystywany człowieka. Niegdyś był podstawowym składnikiem czerwonej farby, trafiając do pomadek i innych kolorowych kosmetyków do malowania twarzy. W szesnastym wieku Paracelsus wprowadził rtęć do medycyny, wykorzystując ją m.in. do leczenia kiły, odrobaczania, a nawet do wytwarzania proszków czyszczących zęby. Rtęć bardzo długo była również stosowana do produkcji luster i choć wysoka toksyczność i szkodliwość tego pierwiastka została szeroko przebadana i potwierdzona, wciąż jej niewielkie dawki są wykorzystywane w rolnictwie, przemyśle i medycynie.
Rtęć — jak działa na organizm?
- Mózg: Rtęć jest szczególnie toksyczna dla układu nerwowego. W przypadku ekspozycji na rtęć organiczną, zwłaszcza metylortęć (MeHg), może dochodzić do uszkodzenia mózgu. MeHg jest zdolna szybko przenikać przez barierę krew-mózg i gromadzić się w mózgu, co może prowadzić do uszkodzenia neuronów i zaburzeń neurologicznych, takich jak drżenia, problemy z koordynacją ruchową i problemy z myśleniem.
- Nerki: Niedawne badania sugerują, że rtęć może wpływać na funkcjonowanie nerek i prowadzić do przewlekłych problemów nerkowych,a nawet niewydolności nerek.
- Układ oddechowy: Wdychanie oparów rtęci może prowadzić do podrażnienia dróg oddechowych, kaszlu, duszności i innych problemów oddechowych, w większym natężeniu także do zapalenia płuc i oskrzeli, a nawet niewydolności oddechowej.
- Skóra: Kontakt z niektórymi formami rtęci może powodować podrażnienia skóry, wypryski i inne problemy dermatologiczne, jak np. złuszczające zapalenie skóry.
- Układ pokarmowy: W przypadku spożycia produktów zanieczyszczonych rtęcią, na przykład zanieczyszczonych ryb, rtęć może być wchłaniana przez układ pokarmowy i wpływać na układ trawienny.
- Układ rozrodczy: ekspozycja na rtęć może wpływać na układ rozrodczy mężczyzn i kobiet, obciążeniu rtęcią przypisuje się zaburzenia cyklu miesiączkowego, samoistne poronienia, zmniejszoną liczbę i ruchliwość plemników, impotencję czy niepłodność.
- Układ sercowo-naczyniowy: Wysokie dawki rtęci mogą wpływać na układ sercowo-naczyniowy i prowadzić do zaburzeń rytmu serca oraz innych problemów kardiologicznych.
Zatrucie rtęcią objawy
- pierwsze objawy przewlekłego zatrucia małymi ilościami rtęci to najczęściej zapalenie błon śluzowych w przewodzie pokarmowym, utrata zębów, niebiesko-fioletowe obwódki na dziąsłach;
- z czasem ujawniają się postępujące objawy uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, takie jak zaburzenia snu, zmiany osobowości, zaburzenia pamięci i koncentracji, niezborność chodu, drżenia rąk i nóg;
- w przypadku ostrego zatrucia oparami rtęci dochodzi do zapalenia płuc oraz oskrzeli, najczęściej o śmiertelnym przebiegu w wyniku niewydolności oddechowej;
- inne objawy to niewydolność krążenia, krwotoczne zapalenie jelit, uszkodzenia nerek, ślinotok, wymioty czy krwawą biegunkę i martwicę jelit.
Rtęć — zanieczyszczenie środowiska
Rtęć może występować w środowisku pod wieloma postaciami — jako rtęć elementarna, rtęć nieroganiczna bądź pod postacią najbardziej toksycznych związków organicznych (etylortęci, dimetylortęci i metylortęci).
Gdy rtęć zostaje uwolniona do środowiska podlega interakcjom z jego elementami i licznym przemianom, przemieszczając się powietrzem, wodą, glebą, organizmami żywymi czy osadami. Z uwagi na jej dużą lotność może sprawnie przemieszczać się na duże odległości.
Jako że rtęć nie ulega biodegradacji na bardzo długo gromadzi się w środowisku, skąd następnie przedostaje się do ludzkiego organizmu. Rtęć występuje w skorupie ziemskiej i część zanieczyszczeń wynika z naturalnych źródeł, takich jak m.in. erupcje wulkanów, uwalnianie na skutek czynników atmosferycznych, parowanie z wody).
Kluczową rolę w zanieczyszczeniu środowiska rtęcią odgrywa jednak działalność człowieka, a więc przemysł wydobywczy, chemiczny, celulozowo-papierniczy, energetyczny, elektrotechniczny, ale również przemysł farmaceutyczny czy rolnictwo.
Gdy rtęć zostaje uwolniona do środowiska podlega interakcjom z jego elementami i licznym przemianom, przemieszczając się powietrzem, wodą, glebą, organizmami żywymi czy osadami. Z uwagi na jej dużą lotność może sprawnie przemieszczać się na duże odległości.
Jako że rtęć nie ulega biodegradacji na bardzo długo gromadzi się w środowisku, skąd następnie przedostaje się do ludzkiego organizmu. Rtęć występuje w skorupie ziemskiej i część zanieczyszczeń wynika z naturalnych źródeł, takich jak m.in. erupcje wulkanów, uwalnianie na skutek czynników atmosferycznych, parowanie z wody).
Kluczową rolę w zanieczyszczeniu środowiska rtęcią odgrywa jednak działalność człowieka, a więc przemysł wydobywczy, chemiczny, celulozowo-papierniczy, energetyczny, elektrotechniczny, ale również przemysł farmaceutyczny czy rolnictwo.
Rtęć w żywności
Jedzenie jest głównym źródłem narażenia na rtęć, a najwyższe zawartości rtęci odnotowuje się w rybach. Na ilość rtęci w rybie wpływa wiele aspektów, jej wiek, bowiem im starsza tym zawartość rtęci jest wyższa, ale mówi się również, że najbardziej obciążone rtęcią są ryby będące na szczycie łańcucha pokarmowego (rekin, tuńczyk, miecznik czy halibut).
Rtęć w szczepionkach, lekach i suplementach diety
Stosowanie rtęci w medycynie, z racji jej toksyczności budzi niezmiennie wiele kontrowersji. W stomatologii rtęć była dodatkiem amalgamatu używanego do charakterystycznego wypełnienia ubytków zębowych (rtęć stanowiła ok. 50% całego stopu amalgamatu). W produkcji szczepionek oraz części maści i leków wykorzystuje się tiomersal, czyli rtęć pod postacią etylenu rtęci.
To właśnie tiomersalowi przypisuje się wiele potencjalnych skutków ubocznych, twierdząc, że jest on przyczyną autyzmu i przyczynia się do wielu innych schorzeń układu nerwowego — choroby Parkinsona, stwardnienia rozsianego czy choroby Alzheimera.
Tiomersal jest niezwykle skutecznym środkiem konserwującym, działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo, dzięki czemu pozwala na przechowywanie szczepionek w wielodawkowych dawkach, bez obawy o ich zanieczyszczenie.
Choć nie ma naukowych podstaw do twierdzenia, że szczepionki zawierające tiomersal stanowią zagrożenie dla zdrowia i rozwoju dzieci, producenci zaczęli sukcesywnie rezygnować ze stosowania tiomersalu w preparatach. Jeszcze do 1999 roku większość szczepionek zawierała tiomersal, natomiast obecnie jedyną szczepionką zawierającą tę substancję stosowaną w Polsce jest szczpionka skojarzona (DTP — błonica, tężec, krztusiec). W przypadku obaw rodziców przed tą szczepionką na rynku dostępne są odpłatne wersje szczepionki niezawierające tiomersalu.
To właśnie tiomersalowi przypisuje się wiele potencjalnych skutków ubocznych, twierdząc, że jest on przyczyną autyzmu i przyczynia się do wielu innych schorzeń układu nerwowego — choroby Parkinsona, stwardnienia rozsianego czy choroby Alzheimera.
Tiomersal jest niezwykle skutecznym środkiem konserwującym, działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo, dzięki czemu pozwala na przechowywanie szczepionek w wielodawkowych dawkach, bez obawy o ich zanieczyszczenie.
Choć nie ma naukowych podstaw do twierdzenia, że szczepionki zawierające tiomersal stanowią zagrożenie dla zdrowia i rozwoju dzieci, producenci zaczęli sukcesywnie rezygnować ze stosowania tiomersalu w preparatach. Jeszcze do 1999 roku większość szczepionek zawierała tiomersal, natomiast obecnie jedyną szczepionką zawierającą tę substancję stosowaną w Polsce jest szczpionka skojarzona (DTP — błonica, tężec, krztusiec). W przypadku obaw rodziców przed tą szczepionką na rynku dostępne są odpłatne wersje szczepionki niezawierające tiomersalu.
Wciąż jednak warto uważać przy wyborze suplementów diety i wybierać preparaty znanych i zaufanych producentów, nadal brak bowiem regulacji, które zapewniałyby dostateczną kontrolę wszystkim suplementom diety wprowadzanym na rynek.
Diagnostyka i leczenie zatrucia rtęcią
- Wykrycie ekspozycji na rtęć jest możliwe dzięki badaniom stężenia rtęci w różnych materiałach biologicznych — we włosach (np. dzięki analizie pierwiastkowe włosa EHA), w moczu czy we krwi. Okres półtrwania jest różny dla poszczególnych materiałów biologicznych.
- Leczenie zatrucia nieorganicznymi związkami rtęci polega na natychmiastowym płukaniu żołądka oraz podaniu carbo medicinalis z węglem aktywnym lub penicylaminy.
- Zatrucia organicznymi związkami rtęci są wskazaniem do podania cysteiny, DMSA i N-acetylohomocysteiny.
- Jeśli doszło do uszkodzenia nerek wykonuje się również hemodializę.
Bibliografia:
- Król-Pakulska E., Pakulski C. (2017). Rtęć — pierwiastek silnie toksyczny. Vol. 53, Nr 4, s. 508-514.
- Kot K. i in. (2016). Wpływ związków rtęci na organizm człowieka. Farmacja Współczesna. Nr 9, s. 210-216.
- Kondej D. (2007). Metale ciężkie — korzyści i zagrożenia dla zdrowia i środowiska. Nr 2, s. 25-27.
- Wilk A. i in. (2013). Kadm, ołów i rtęć w nerkach człowieka. Medycyna Środowiskowa. Vol. 16, Nr 1, s. 75-81.
To badanie będzie pomocne:
H4H Health For Hair - badanie jakości włosa, realizacja wysyłkowa
Cena online:
387.00 zł
Technologia badania:ICP-OES
Czas oczekiwania na wynik:7 dni roboczych od dostarczenia próbki do laboratorium
.webp&w=3840&q=75 "Kamica żółciowa — czym jest? Objawy ataku, przyczyny, diagnostyka i leczenie")
