Kiła - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka

Kiła - przyczyny choroby

Kiła jest chorobą weneryczną (przenoszoną podczas kontaktów płciowych), która rozwija się na skutek zakażenia bakterią - krętkiem bladym. Pośrednią przyczyną infekcji jest natomiast niewystarczająca wiedza o chorobie i możliwych drogach zakażenia. Polska znajduje się także w czołówce europejskich krajów pod względem liczby noworodków z kiłą wrodzoną (którym bakteria przekazywana jest od matki przez łożysko w trakcie ciąży). Na kiłę częściej zapadają mężczyźni niż kobiety - jest to spowodowane przede wszystkim wzmożonym występowaniem choroby wśród społeczności homoseksualnej. Należy jednak pamiętać, że infekcja krętkiem bladym dotyczy nie tylko osób homoseksualnych - na zakażenie narażony jest każdy, kto jest aktywny seksualnie i nie ma 100% pewności, że jego partnerka/partner seksualny jest zdrowy. Ryzyko zarażenia jest zwiększone w przypadku częstej zmiany partnerów seksualnych i niestosowania zabezpieczenia w postaci prezerwatywy podczas stosunku płciowego - zarówno pochwowego, oralnego oraz analnego.

Przebieg kiły

Kiła może cechować się bardzo podstępnym rozwojem, co utrudnia postawienie prawidłowej diagnozy - zdarzają się takie przypadki, gdy choroba pozostaje niewykryta przez kilkanaście lat. Wyróżnia się cztery stadia kiły - kiłę pierwotną, kiłę wtórną, kiłę utajoną oraz kiłę późną. Objawy kiły pierwotnej pojawiają się zwykle po 2-3 tygodniach od infekcji - wśród nich najbardziej charakterystyczne jest powstawanie niebolesnych owrzodzeń w zainfekowanych miejscach. Owrzodzenia te znikają samoistnie po kilkunastu dniach, dlatego często chorzy nie zgłaszają swojego problemu lekarzowi. Zanik objawów nie oznacza jednak wyleczenia choroby - kiła przechodzi w kolejne stadium - wtórne bądź utajone. Stadium wtórne kiły ujawnia się po około 6 tygodniach od stadium pierwotnego - pojawia się wtedy wysypka na skórze dłoni i stóp, ponadto mogą również wystąpić takie objawy jak bóle głowy, bóle gardła, utrata wagi, gorączka czy powiększenie węzłów chłonnych. Dolegliwości te również ustępują samoistnie, ale to oczywiście nie oznacza wyleczenia choroby. Kolejnym etapem kiły jest stadium utajone - nie charakteryzuje się ono występowaniem jakichkolwiek objawów, dlatego wykrycie choroby na tym etapie jest bardzo trudne (pomimo braku objawów choroba cały czas się rozwija). Ostatnie stadium kiły, stadium późne, jest najbardziej niebezpieczne - występuje zazwyczaj po kilkunastu latach od pierwotnej infekcji i w jego przebiegu dochodzi do uszkodzeń narządów układu nerwowego, serca, wątroby, kości, stawów czy wzroku, co nierzadko kończy się zgonem. Wśród objawów, które pojawiają się w tym etapie, należy wyróżnić silne bóle głowy, zanik czucia, nadmierne pobudzenie, zaburzenia świadomości czy zaniki pamięci.

Na czym polega kiła wrodzona?

Z kiłą wrodzoną mamy do czynienia wtedy, gdy dojdzie do transmisji bakterii z kobiety ciężarnej na dziecko podczas ciąży. Najczęściej do zakażenia dochodzi po upływie pięciu miesięcy od zapłodnienia ze względu na osłabienie bariery łożyska po tym czasie, jednak infekcja jest również możliwa na wcześniejszych etapach ciąży. W niektórych przypadkach infekcja krętkiem bladym może doprowadzić do poronienia lub wewnątrzmacicznej śmierci płodu, jeżeli natomiast zakażone dziecko przyjdzie na świat żywe - wystąpią u niego objawy kiły wrodzonej. Wyróżnia się dwa rodzaje kiły wrodzonej - wczesną oraz późną. Symptomy tej pierwszej pojawiają się u dziecka do drugiego roku jego życia, z kolei w przypadku kiły wrodzonej późnej - objawy rozwijają się po upływie drugiego roku życia dziecka. Wrodzona kiła późna występuje tylko wówczas, gdy kiła wczesna nie została wyleczona.

Wśród możliwych symptomów kiły wrodzonej wczesnej wymienia się między innymi wypukłe kości czołowe, kości szczękowe słabo rozwinięte, obecność wydzieliny w nosowym kanale, powiększenie węzłów chłonnych, anemię, żółtaczkę, zespół nerczycowy, plamki, grudki lub pęcherze kiłowe na skórze, kilaki prosowate, mnogie zajady w kącikach ust, marskość wątroby, bezwład kończyn dolnych, a także zapalenie śródmiąższowe w takich narządach jak serce, trzustka, śledziona, nerki czy nadnercza.

Kiła wrodzona późna objawia się natomiast uszkodzeniem nerwu słuchowego (w niektórych przypadkach może doprowadzić do głuchoty), zapaleniem śródmiąższowym rogówki oka (może powodować utratę wzroku), zanikiem i uszkodzeniem nerwów, nawracającymi wysiękami stawowymi. Ponadto, chorobie mogą towarzyszyć takie objawy jak szablaste podudzia, zęby Hutchinsona, zmiany podniebienne, kiłowe zapalenie przewlekłe opon miękkich czy kiłowe zapalenie okostnej.

Kiły wrodzonej nie należy mylić z kiłą nabytą dzieci, w przypadku której do zarażenia dochodzi nie w ciąży, a podczas porodu. Ten rodzaj kiły u dzieci przebiega tak samo jak kiła u dorosłych.

Badania stosowane w diagnostyce kiły

Wczesne i odpowiednie zdiagnozowanie choroby ma ogromne znaczenie - dzięki temu możliwe jest wdrożenie odpowiedniego leczenia i uniknięcie bardzo poważnych powikłań w przyszłości.

W celu wykrycia choroby należy wykonać badania laboratoryjne w jej kierunku - testy te pozwolą na wykrycie przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom bakterii.

Wśród wenerycznych badań laboratoryjnych wyróżnia się dwa typy: testy swoiste (krętkowe) i testy nieswoiste (niekrętkowe). W testach nieswoistych jako antygen wykorzystywana jest kardiolipina, natomiast w testach swoistych wykorzystywane są antygeny krętków. Zazwyczaj najpierw wykonuje się badanie nieswoiste, a ewentualny dodatni wynik potwierdza się za pomocą testu swoistego. Do testów nieswoistych zalicza się odczyn Wassermanna, test VDRL i RPR, natomiast do testów swoistych - test FTA-ABS, TPI czy test TPHA. Testy należy wykonywać po upływie co najmniej 4 tygodni od potencjalnego zakażenia, obecnie ich wykonanie jest możliwe nawet bez wychodzenia z domu.

Leczenie kiły

Wcześnie rozpoznana kiła jest możliwa do wyleczenia - leczenie polega na przyjmowaniu antybiotyków (najczęściej penicyliny). Kuracja antybiotykowa powinna być stosowana przez około 20-30 dni, w trakcie leczenia należy unikać kontaktów seksualnych. W przypadku kiły wrodzonej, leczenie również polega na antybiotykoterapii: kiłę wczesną leczy się poprzez podawanie dziecku penicyliny dwa razy dziennie przez 15 dni, kiłę wrodzoną późną - poprzez podawanie penicyliny w jednorazowej dawce przez około 30 dni.

Profilaktyka zachorowań na kiłę

W przypadku kiły, jak i wszystkich innych chorób wenerycznych, najważniejsza jest profilaktyka. Przede wszystkim należy unikać ryzykownych kontaktów seksualnych oraz zawsze stosować prezerwatywę jeżeli nie mamy pewności, że nasz partner/partnerka seksualna jest zdrowa (prezerwatywa nie chroni w 100% przed zakażeniem, ale znacznie zmniejsza ryzyko). Ponadto, badaniu w kierunku kiły obowiązkowo powinny poddać się wszystkie kobiety ciężarne - dzięki temu zostanie wdrożone odpowiednie leczenie, które zapobiegnie przekazaniu bakterii dziecku i będzie ono mogło urodzić się zdrowe (odpowiednia antybiotykoterapia wdrożona przed szesnastym tygodniem życia płodu wiąże się ze znacznie zmniejszonym ryzykiem zakażenia dziecka podczas ciąży).