Jakie badania pozwalają wykryć problemy z tarczycą?

Po co nam tarczyca?

Tarczyca to niepozorny narząd o istotnym znaczeniu hormonalnym. Gruczoł ten znajduje się w przedniej części szyi, poniżej krtani. Tarczyca wyglądem przypomina motyla - składa się z dwóch płatów bocznych połączonych wąską cieśnią.

Podstawową funkcją tarczycy jest wytwarzanie i wydzielanie do organizmu hormonów - tyroksyny, trójjodotyroniny i kalcytoniny. Wydzielanie tych hormonów stymulowane jest natomiast przez tyreoliberynę (hormon podwzgórzowy wpływający na przysadkę mózgową) i tyreotropinę (hormon przysadkowy wpływający bezpośrednio na tarczycę).

Jakie są funkcje hormonów tarczycy?

• regulacja tempa przemiany materii,
• metabolizm białka i tłuszczów,
• regulacja wchłaniania i metabolizm glukozy,
• metabolizm cholesterolu w wątrobie,
• metabolizm tkanki kostnej,
• funkcjonowanie układu nerwowego,
• wykorzystanie witamin przez organizm.

Jak można się łatwo domyśleć, w przypadku tak szerokiego zakresu funkcji wszelkie odstępstwa od normy w stężeniu hormonów tarczycy prowadzą do rozregulowania całego organizmu. I tak właśnie zarówno niedobór jak i nadmiar wydzielanych hormonów stanowi ogromny problem ze zdrowotnego punktu widzenia.

Kiedy należy wykonać badania na tarczycę?

Podstawowymi problemami związanymi z tarczycą jest jej niedoczynność oraz nadczynność. W przypadku niedoczynności tarczyca wytwarza zbyt małe ilości hormonów tyroksyny i trójjodotyroniny. Z tym faktem wiąże się spowolnienie wszelkich procesów metabolicznych, czego najbardziej charakterystycznym objawem jest szybki przyrost masy ciała, który nie ma wytłumaczenia w nieprawidłowościach żywieniowych. Nadczynność tarczycy charakteryzuje się natomiast zwiększonym tempem metabolizmu, czyli w tym przypadku dochodzi do nasilonego chudnięcia. Poniższe objawy są wskazaniem do wykonania badań na tarczycę.

Jakie badania na tarczycę?

Aby zbadać stan tarczycy, wykonuje się następujące badania diagnostyczne:

• Stężenie hormonu tyreotropowy (TSH) ❱
• Stężenie trójjodotyroniny (FT3) ❱
• Stężenie tyroksyny (FT4) ❱
• Stężenie przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG) ❱
• Stężenie przeciwciał przeciwko peroksydazie (anty-TPO) ❱

Możliwe jest również przeprowadzenie badań na tarczycę w pakiecie.

Hormon tyreotropowy (TSH) to najczęściej badany wskaźnik zdrowia tarczycy. Poziom hormonu tyreotropowego wpływa na wytwarzanie hormonów przez tarczycę, dlatego mierząc stężenie TSH można z dużą pewnością stwierdzić czy doszło do niedoczynności czy nadczynności:

• wzrost stężenia TSH we krwi - niedoczynność tarczycy,
• spadek stężenia TSH we krwi – nadczynność tarczycy.

Trójjodotyronina i tyroksyna występują w niskich lub wysokich stężeniach odpowiednio do występującego problemu zdrowotnego. Badane są frakcje wolne obu tych hormonów w surowicy krwi, gdyż to one najlepiej odpowiadają konkretnym zaburzeniom.

Przeciwciała anty-TG i anty-TPO wytwarzane są w przebiegu autoimmunologicznych zapaleń tarczycy - choroby Hashimoto i Graves-Basedowa. Hashimoto stanowi najczęstszą przyczynę niedoczynności tarczycy, natomiast choroba Graves-Basedowa ma najczęściej charakter nadczynności. W chorobach autoimmunologicznych typowym zjawiskiem jest produkcja przeciwko własnym tkankom czy potrzebnym związkom. W przypadku autoimmunologicznych chorób tarczycy produkowane są:

• przeciwciała anty-TG skierowane przeciwko tyroglobulinie - białku wytwarzanemu przez tarczycę, z którego produkowane są trójjodotyronina i tyroksyna;
• przeciwciała anty-TPO skierowane przeciwko peroksydazie tarczycowej - enzym biorący udział w syntezie hormonów tarczycy.

Na czym polega leczenie chorób tarczycy?

W przypadku chorób tarczycy terapia skierowana jest na wyrównanie hormonalne - zwiększenie lub obniżenie stężenia hormonów tarczycy w badaniu krwi.

Leczenie - badania na tarczycę wykazały niedoczynność

Niedoczynność tarczycy leczy się poprzez codzienne przyjmowanie syntetycznej L-tyroksyny. Hormon ten należy brać raz dziennie ok. 30-60 minut przed śniadaniem - na jego wchłanianie z przewodu pokarmowego do krwioobiegu wpływ ma spożywane jedzenie. Celem terapii syntetycznymi hormonami jest normalizacja stężenia TSH i skorygowanie zaburzeń metabolicznych. By uregulować masę ciała, konieczne jest oprócz leczenia farmakologicznego wdrożenie pewnych zmian w diecie i stylu życia.

Leczenie - badania na tarczycę wykazały nadczynność

W nadczynności tarczycy stosuje się terapie mające na celu zmniejszenie wytwarzania hormonów tarczycy. Podstawowymi sposobami leczenia nadczynności tarczycy są:

• tyreostatyki - są to leki przeciwtarczycowe, które hamują produkcję hormonów;
• leczenie promieniotwórczym izotopem jodu,
• operacyjne usunięcie tarczycy.

Niestety dwie ostatnie metody terapii prowadzą do niedoczynności tarczycy.

Dieta i aktywność fizyczna jako wspomaganie terapii chorób tarczycy

Niezależnie od rodzaju choroby tarczycy zaleca się unikanie produktów, które mogą zaburzać funkcjonowanie tego narządu:

• goitrogeny - soja i rośliny krzyżowe (np. kapusta, kalafior, jarmuż, brukselka),
• tytoń,
• metale ciężkie,
• znaczne ilości alkoholu.

Produkty te są szczególnie niewskazane do czasu wyrównania hormonalnego, natomiast później wymagana jest co najmniej trzygodzinna przerwa pomiędzy lekami a goitrogenami.

Autoimmunologiczne choroby tarczycy często współistnieją z innymi zaburzeniami z autoagresji oraz nietolerancjami pokarmowymi. Współtowarzyszenie takiego dodatkowego problemu wymaga właściwego dostosowania diety:

• celiakia - należy trwale wykluczyć ze swojej diety gluten,
• nietolerancja laktozy - należy zmniejszyć ilość spożywanej laktozy do poziomu tolerowanego.

Umiarkowany wysiłek fizyczny jest potrzebny zarówno w niedoczynności, jak w nadczynności. W pierwszym przypadku wspomaga odchudzanie, zaś w nadczynności ćwiczenia siłowe umożliwiają utrzymanie masy mięśniowej. Należy jednak wybierać niezbyt nasilone rodzaje ćwiczeń, aby nie doprowadzić do zwiększenia stanów zapalnych w organizmie. Dobrym rodzajem aktywności fizycznej są spacery, joga czy pilates.

Przeczytaj więcej o diecie w niedoczynności tarczycy ❱

Dla uregulowania tempa metabolizmu bardzo istotne jest odpowiedni rozkład posiłków w ciągu dnia - 4-5 posiłków co około 3-4 godziny. W przypadku niedoczynności należy obniżyć kaloryczność spożywanej diety, zaś w nadczynności zwiększyć, jeśli doszło do utraty masy ciała. W obu przypadkach ważne jest zadbanie o właściwą podaż białka (potrzebne do utrzymania budowy mięśni i wytwarzania hormonów), węglowodanów złożonych, kwasów tłuszczowych z grupy omega-3 (zmniejszają stan zapalny), a także witamin i składników mineralnych (m.in.. selenu). Należy pamiętać, że w przypadku choroby Hashimoto należy unikać jodu w nadmiernej koncentracji, a w szczególności kelpu (rodzaj morskiej algi).

Badania na tarczycę to najlepszy sposób na właściwe zdiagnozowanie stanu swojej tarczycy i tempa metabolizmu, co jest szczególnie przydatne w przypadku trudności z odchudzaniem bądź przytyciem.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk