Nadczynność tarczycy - przyczyny, objawy, badania wykrywające chorobę, leczenie

Przyczyny rozwoju nadczynności tarczycy

Tarczyca to gruczoł zlokalizowany u dołu szyi - jest on odpowiedzialny za wydzielanie następujących hormonów: tyroksyny (T4), trójjodotyroniny (T3) oraz kalcytoniny. Do produkcji T3 i T4 niezbędny jest jod (wydzielanie kalcytoniny nie jest natomiast od niego zależne), hormony te mają wpływ na metabolizm, wzrost i różnicowanie każdej komórki. Za prawidłową pracę tarczycy odpowiada z kolei hormon tyreotropowy (TSH), który produkowany jest przez przysadkę mózgową.

Nadczynnością tarczycy nazywany jest zespół objawów, który pojawia się na skutek nadmiernego wydzielania hormonów T3 i T4. Do przyczyn takiego stanu rzeczy zalicza się:

• chorobę Gravesa-Basedowa - jest to choroba o podłożu autoimmunologicznym, polegająca na wytwarzaniu przez układ odpornościowy przeciwciał pobudzających tarczycę do zwiększenia wydzielania hormonów,
• wole guzkowe toksyczne - polega na tworzeniu się w gruczole tarczowym guzków produkujących zwiększone ilości hormonów,
• wśród rzadszych przyczyn występowania nadczynności tarczycy wymienia się podostre zapalenie tarczycy i poporodowe zapalenie tarczycy.

Ryzyko rozwoju nadczynności tarczycy znacznie się zwiększa na skutek silnego urazu psychicznego, zaburzeń hormonalnych okresu przekwitania czy zaburzeń w życiu płodowym. Na zachorowanie bardziej narażone są również kobiety ciężarne (zwłaszcza w trzecim trymestrze ciąży).

Jakie objawy występują w przebiegu nadczynności tarczycy?

Wyróżnia się dwie postacie nadczynności tarczycy - subkliniczną oraz pełnoobjawową. W przebiegu subklinicznej formy tej choroby występujące objawy są bardzo dyskretne, zalicza się do nich np. migotanie przedsionków, tachykardię czy osłabienie mięśniowe. Nieleczona subkliniczna postać nadczynności tarczycy może przekształcić się w nadczynność pełnoobjawową.

U chorych na pełnoobjawową nadczynność tarczycy występują takie symptomy jak spadek masy ciała, drżenie rąk, zwiększona potliwość, nadmierna ruchliwość, bezsenność czy kołatanie serca. Ponadto, nadczynność tarczycy objawia się również poprzez uczucie gorąca, lekkie zaczerwienienie szyi oraz twarzy, zaburzenia nastroju, wytrzeszcz oczu, przewlekłe zmęczenie, u kobiet dość często obserwuje się też zaburzenia miesiączkowania.

Jak zdiagnozować nadczynność tarczycy?Nadczynność tarczycy może zostać zdiagnozowana poprzez wykonanie prostych badań laboratoryjnych - pozwalających na określenie stężenia hormonów - wolnej trójjodotyroniny (FT3), wolnej tyroksyny (FT4) oraz hormonu tyreotropowego (TSH). Na nadczynność tarczycy wskazuje obniżony poziom TSH przy jednocześnie podwyższonym stężeniu hormonów FT3 i FT4. Wyniki świadczące o nadczynności tarczycy stanowią wskazanie do wykonania kolejnych badań, pozwalających na poznanie przyczyny choroby. Wśród tych badań wymienia się USG tarczycy, test na obecność przeciwciał przeciwko receptorowi TSH (ich wysoki poziom jest charakterystyczny dla choroby Gravesa-Basedowa) czy biopsję aspiracyjną cienkoigłową tarczycy - gdy stwierdzono obecność guzków tarczycy.

Leczenie nadczynności tarczycy

Celem leczenia nadczynności tarczycy jest doprowadzenie hormonów T3 i T4 do prawidłowych wartości i utrzymanie ich na stałym poziomie. Nadczynności tarczycy nie należy lekceważyć - nieleczona choroba może doprowadzić do niebezpiecznych powikłań, takich jak osteoporoza czy niewydolność serca. Metoda leczenia zależna jest od przyczyny i nasilenia nadczynności, współistnienia innych chorób czy wieku chorego - terapia dobierana jest więc indywidualnie dla każdego pacjenta. Jedną z możliwych metod leczenia jest przyjmowanie tyreostatyków (leków przeciwtarczycowych), które hamują produkcję hormonów tarczycy. Inne sposoby to doustne leczenie jodem promieniotwórczym (może to jednak doprowadzić do nieodwracalnego niszczenia komórek tarczycy) i operacyjne usunięcie gruczołu tarczowego (operację przeprowadza się, jeżeli obecne są guzki uciskające tarczycę, zabieg prowadzi do niedoczynności tarczycy.