Testosteron - normy, czym jest, jak podnieść poziom testosteronu?
Z artykułu dowiesz się:
- Czym jest testosteron, jak działa u mężczyzn a jak u kobiet?
- Testosteron a sterydy - działanie, skutki uboczne, lista anabolików
- Jak testosteron wpływa na zachowanie?
- Terapia testosteronem - efekty, korzyści, przeciwwskazania
- Jak podnieść poziom testosteronu?
- Badanie testosteronu - normy i przygotowanie do badania
Data publikacji: 2022-04-14
Data aktualizacji: 2022-08-23
Testosteron — co to jest?
Testosteron stanowi podstawowy hormon płciowy, którego oznaczanie stężenia pozwala na ocenę stopnia androgenizacji, istotnego w wielu jednostkach chorobowych, nie tylko u mężczyzn, ale również dla kobiet.
Występuje w dwóch postaciach – frakcji wolnej (niezwiązanej z żadnym białkiem) oraz we frakcji całkowitej, powiązanej z albuminami. Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu istotniejsze jest stężenie testosteronu wolnego.
Produkcja testosteronu jest sterowana przez przysadkę mózgową, gdzie proces ów się rozpoczyna, następnie syntetyzowana jest w jądrach i nadnerczach u mężczyzn oraz w jajnikach i nadnerczach u kobiet.
Występuje w dwóch postaciach – frakcji wolnej (niezwiązanej z żadnym białkiem) oraz we frakcji całkowitej, powiązanej z albuminami. Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu istotniejsze jest stężenie testosteronu wolnego.
Produkcja testosteronu jest sterowana przez przysadkę mózgową, gdzie proces ów się rozpoczyna, następnie syntetyzowana jest w jądrach i nadnerczach u mężczyzn oraz w jajnikach i nadnerczach u kobiet.
U mężczyzn testosteron odpowiada za szereg funkcji: w życiu płodowym za różnicowanie organów płciowych, przez rozwój drugorzędowych cech płciowych oraz rozpoczęcie produkcji plemników w czasie dojrzewania, aż po kształtowanie rozmieszczenia masy mięśniowej i tkanki tłuszczowej. Testosteron reguluje ponadto zachowania seksualne, erekcję, płodność czy samopoczucie.
Kobiety dzięki odpowiedniemu poziomowi testosteronu mogą się zaś cieszyć wyższym libido, prawidłowym funkcjonowaniem jajników oraz prawidłową mineralizacją kości.
Testosteron – rola dla sportowców
- Testosteron działa anabolicznie, dzięki czemu zwiększa się synteza białek, a co za tym idzie, następuje szybki przyrost mięśni szkieletowych;
- testosteron zwiększa także siłę izometryczną i izokinetyczną oraz wytrzymałość, potęguje również zużycie tlenu przez tkanki;
- testosteron odgrywa także rolę w odbudowie tkanki kostnej (poprzez zwiększanie ilości osteoblastów, przyspieszanie mineralizacji oraz poprzez hamowanie aktywności osteoklastów);
- testosteron wpływa również korzystnie na układ krążenia – zmniejsza produkcję czynników prozapalnych, działa rozszerzająco na naczynia krwionośne, zwiększanie uwrażliwienia tkanek na insulinę oraz zwiększa regenerację śródbłonka naczyń.
Sterydy anaboliczne (AAS)
Sterydy anaboliczne, nazywane potocznie „anabolikami”, to pochodne testosteronu, przyjmowane w celu zwiększenia wzrostu masy ciała, siły i wytrzymałości mięśni i pobudzenie wzrostu. Wpływ analogów testosteronu ma szczególne znaczenie w dopingu sportowym, stosowany jako nielegalna forma poprawy wydajności w sportach siłowych.
Sportowcy stosują najczęściej anaboliki przewlekle i w dawkach zdecydowanie wyższych niż rekomendowane dawki terapeutyczne.
Sportowcy stosują najczęściej anaboliki przewlekle i w dawkach zdecydowanie wyższych niż rekomendowane dawki terapeutyczne.
Sterydy anaboliczne – wskazania do stosowania:
- wychudzenie i wyniszczenie organizmu;
- osteoporoza;
- anemia;
- miejscowo, w terapii trudno gojących się ran, oparzeń oraz problemów skórnych.
Sterydy anaboliczne - lista najczęściej stosowanych:
- metaandrostenolon;
- oksandrolon;
- nandrolonu fenylopropian;
- Testosteron Enanthate (prolongatum, iniekcja w formie o przedłużonym uwalnianiu);
- boldenon;
- stanazolol;
- hormon wzrostu;
- primobolan.
Anaboliki – potencjalne skutki uboczne:
- szkodliwy wpływ na wątrobę i jelita (krwiaki, nowotwory);
- układ krwionośny – miażdżyca, nadciśnienie, przerost mięśnia sercowego, zaburzenia akcji serca;
- większa predyspozycja do częstszych urazów, zrywania ścięgien, zwyrodnień kości oraz zmian skórnych.
W literaturze przedmiotu można znaleźć wiele doniesień na temat niekorzystnego wpływu terapii testosteronem na zdrowie. Najnowsze przeglądy badań nie potwierdzają jednak związku terapii substytucyjnej ze schorzeniami układu krążenia czy zwiększoną predyspozycją do urazów i złamań.
Testosteron – tabletki i naturalna suplementacja:
- witaminy – kwas pantotenowy (witamina B5), witamina B3 (niacyna), witamina D (w badaniach potwierdzono wzrost stężenia testosteronu u mężczyzn suplementujących regularnie witaminę D), cynk (dzięki zapewnieniu właściwego funkcjonowania przysadki mózgowej, wpływa na syntezę testosteronu);
- składniki pokarmowe hamujące aktywność aromatazy, a przez to zwiększające poziom testosteronu (niektóre polifenole, barwniki, antocyjany, triterpenoidy);
- kwasy tłuszczowe zawarte w owocach morza, rybach, oliwie z oliwek, czekoladzie i innych olejach;
- polifenole (sok z granatu, resweratrol, polifenole z czarnej i zielonej herbaty, warzyw i owoców);
- nadmierna ilość tkanki tłuszczowej ma negatywny wpływ na ilość testosteronu – adypocyty wydzielają substancje aktywne biologicznie (m.in. aromatazę), które przekształcają androgeny w estrogeny;
- suplementy – (nie zawierają testosteronu, ale zwiększają jego syntezę): palma sabałowa, korzeń pokrzywy, kora śliwy afrykańskiej;
- preparaty zawierające prekursorów testosteronu (DHEA, 4-androstediol, 5-androstediol, 19-norandrostendion);
- aktywność fizyczna – potwierdzono w badaniach, że treningi siłowe istotnie zwiększają poziom testosteronu u mężczyzn, treningi wytrzymałościowe zaś obniżają poziom powysiłkowej zawartości we krwi, u kobiet natomiast wpływ aktywności fizycznej jest niejednoznaczny.
Które ćwiczenia podnoszą poziom testosteronu?
- Martwy ciąg;
- przysiad;
- wyciskanie na ławce poziomej;
- podciąganie na drążku;
- wiosłowanie sztangą i hantlami;
- dwubój olimpijski.
Testosteron – co obniża jego poziom?
- Alkohol obniża stężenie testosteronu poprzez kilka mechanizmów – hamuje funkcje cytochromu P450 i obniża poziom cynku w organizmie, przez co zaburza stosunek androgenów do estrogenów, alkohol zmniejsza ponadto wpływu FSH na komórki Leydinga;
- spożycie węglowodanów i białka po treningu oporowym hamuje zwiększanie poziomu testosteronu w odpowiedzi na trening;
- fitoestrogeny – (zawarte m.in. w soi, lukrecji, orzeszkach ziemnych);
- ftalany występujące powszechnie w kosmetykach, detergentach, opakowaniach do żywności;
- fenole wchodzące w skład plastików, substancji pokrywających wnętrze puszek, herbicydy, pestycydy.
Niedobór testosteronu – objawy:
- problemy ze wzwodem;
- wzrost tkanki tłuszczowej;
- obniżone libido;
- złe samopoczucie, obniżenie energii, apatia;
- depresja;
- hipogonadyzm - niewydolność hormonalna jąder i jajników wraz z towarzyszącymi temu objawami;
- zespół metaboliczny, które może dawać szereg objawów - zaburzenia pamięci, zwiększona nerwowość, problemy z zasypianiem, obniżona koncentracja i spadek funkcji poznawczych, większe tendencję do depresji, zawroty głowy, spadek siły i masy mięśniowej;
- problemy z koncentracją;
- obniżona odporność.
Nadmiar testosteronu u kobiet – objawy:
- zaburzenia płodności;
- łysienie androgenowe;
- zaburzenia miesiączkowania;
- trądzik hormonalny;
- zwiększona podatność na depresję i zaburzenia nastroju;
- wzrost masy mięśniowej;
- zmiany w wyglądzie – powiększenie łechtaczki, zmniejszenie piersi, hirsutyzm, maskulinizacja, łysienie androgenowe;
- obniżenie libido;
- obniżenie tonu głosu;
- wzrost masy mięśniowej i ogólnej masy ciała.
Wysoki testosteron u kobiet — przyczyny:
- Niedoczynność tarczycy;
- Insulinooporność;
- zaburzenia hormonalne – nieprawidłowe stężenie estrogenu lub progesteronu i zaburzenia funkcji nadnerczy;
- otyłość;
- zespół policystycznych jajników.
Testosteron a agresja- jak testosteron wpływa na zachowanie?
- Testosteron od bardzo dawna nosi łatkę "hormonu agresji" przypiętą na drodze wnioskowania, że to mężczyźni zazwyczaj są bardziej agresywni, za czym stać miałby właśnie testosteron. Testosteron może ulegać dalszym przemianom, pod wpływem 5alfa-reduktazy zmienia się w 5alfa-dihydrotestosteron, który wywiera znacznie mocniejszy wpływ na receptory androgenów. Z kolei aromataza (czyli enzymu, który znajduje się w tkance tłuszczowej, skórze, mózgu i żenskich gonadach) przemienia testosteron w estradiol (żeński hormon płciowy).
- W badaniach przeprowadzonych na grupie dzieci w wieku przedszkolnym, które polegały na obserwacji ich zabawy oraz pomiarach testosteronu w próbkach śliny, wykazano korelację pomiędzy zachowaniami agresywnymi u chłopców a wyższym stężeniem testosteronu.
- Inne badania, przeprowadzone na grupie ponad 4 tysięcy mężczyzn, potwierdziły, że mężczyźni, u których stwierdzono wyższe stężenia testosteronu wykazywali większą tendencję do nadużywania substancji psychoaktywnych, zachowań przestępczych i zachowań agresywnych w ogóle. Ponadto mężczyźni z wysokim poziomem testosteronu cechowali się większą niesubordynacją w okresie szkolnym oraz podczas służby wojskowej, mieli więcej partnerek seksualnych i częściej sięgali po twarde narkotyki.
- Mimo, że kobiety mają na ogół nawet 10-krotnie niższe stężenie testosteronu we krwi, także u kobiet wykazano związek pomiędzy wyższym stężeniem testosteronu a zachowaniami agresywnymi. W badaniu, w którym udział brało kilkadziesiąt kobiet osadzonych w więzieniach o zaostrzonym rygorze, wykazały wysoką korelację pomiędzy wysokim stężeniem testosteronu a cięższym wymiarem popełnionych czynów, większą tendencją do agresywnych zachowań oraz zachowań dominacyjnych.
Terapia testosteronem
Terapia substytucyjna testosteronem powinna być prowadzona lekami zawierającymi naturalny testosteron. Na rynku dostępne są preparaty domięśniowe, podskórne, przezskórne, doustne oraz podjęzykowe.
Według zaleceń Europejskiego Towarzystwa Urologicznego:
- Testosteron całkowity powyżej 12 nmol/l lub 345 ng/dl oraz T wolne powyżej 250 pmol/l (72 pg/ml) nie wymagają stosowania substytucji;
- Testosteron całkowite poniżej 8 nmol/l lub (231 ng/dl) lub T wolne poniżej 180 pmol/l (52 pq/ml) wymagają zastosowania substytucji;
- w zakresie pomiędzy można rozważyć terapię zastępczą jeśli występują objawy niedoborów testosteronu i nie występują przeciwwskazania do suplementacji testosteronu.
Leczenie testosteronem przynosi mężczyznom nierzadko szereg korzyści i pomaga łagodzić skutki tzw. "męskiego klimakterium" -poprawie ulega samopoczucie, pewność siebie, funkcje seksualne (wzrost libido, poprawa jakości erekcji), jakość snu i ogólna witalność. Terapia substytucyjna poprawia również wskaźniki metaboliczne - wzrasta mięśnie i tkanka kostna, zmniejsza się tkanka tłuszczowa i obniża insulinooporność.
Testosteron – normy:
- mężczyźni: 9,0–34,7 nmol/l (260–1000 ng/dl)
- kobiety: 0,52–2,43 nmol/l (15–70 ng/dl).
- poprawa wskaźników depresji oraz poprawa nastroju;
- zmniejszona śmiertelność z powodów kardiologicznych, mniejsza liczba incydentów sercowo-naczyniowych;
- obniżenie BMI, tkanki tłuszczowej i poprawa profilu lipidowego;
- poprawa erekcji, wzrost libido.
Terapia testosteronem – przeciwwskazania:
- zaawansowany rak prostaty;
- przewlekła niewydolność serca;
- wartość hematokrytu przekraczająca 54%;
- incydent sercowo-naczyniowy w ciągu ostatnich 6 miesięcy;
- występowanie nowotworów piersi w rodzinie;
- chęć zatrzymania płodności - już po 3 miesiącach rozpoczyna się efekt sterylizacji mężczyzn.
Testosteron – badanie
Badanie laboratoryjne na poziom stężenia testosteronu powinno się wykonywać w godzinach porannych, najlepiej między 7 a 11, pomiar powinien być wykonany dwukrotnie, co ważne o tych samych godzinach. Stężenie testosteronu jest zmienne w cyklu dobowym, stąd rozpiętość pomiędzy pomiarem np. o 7 a drugim o 11 może wynosić nawet 50%.
Sprawdź też:
Bibliografia:
- Stachowicz M., Lebiedzińska A. (2015). Dieta a testosteron w organizmie sportowca. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. Vol. 26, Nr 1, s. 88-96.
- Szydlarska D., Budlewski T., Bar-Andziak E. (2013). Dyskusja na temat metod oceny stężenia testosteronu. Forum Medycyny Rodzinnej. Vol. 7, Nr 3, s. 149-154.
- Gomuła A., Rabijewski M. (2010). Zespół niedoboru testosteronu - rozpoznawanie i leczenie na podstawie norm stężenia testosteronu należnych dla wieku. Seksuologia Polska. Vol. 8, Nr 1, s. 1-16.
- Rabijewski M., Zgliczyński W. (2009). Etiopatogeneza, rozpoznawanie i leczenie hipogonadyzmu u mężczyzn. Endokrynologia Polska. Vol. 60, Nr 3, s. 1-12.
- Mielewczyk J., Świętochowska E., Ostrowska Z., Miczek I. (2021). Diagnostyka i leczenie niedoboru testosteronu u mężczyzn na podstawie wytycznych europejskich i amerykańskich towarzystw urologicznych. Postepy Hig Med. Dosw. Vol. 75, Nr 2, s. 217–228.
- Vetulani J. (2013). Neurochemia impulsywności i agresji. Psychiatria Polska. Vol. XLVII, Nr 1, s. 103-115.
To badanie będzie pomocne:
Anaboliki w moczu - realizacja wysyłkowa
Cena online:
909.00 zł
Chwilowo niedostępne
Technologia badania:Wysokosprawna chromatografia cieczowa
Czas oczekiwania na wynik:do 20 dni roboczych
