Depresja - objawy, przyczyny i leczenie depresji
Z artykułu dowiesz się:
- Depresja - co to jest? Rodzaje depresji
- Przyczyny i czynniki ryzyka depresji
- Objawy depresji - jak rozpoznać ciężką depresję?
- Objawy depresji - jakie choroby wykluczyć?
- Metody leczenia depresji
- Leki przeciwdepresyjne - jaki wybrać, dlaczego nie działają?
- Co wpływa na skuteczność leczenia depresji?
Data publikacji: 2022-10-11
Data aktualizacji: 2022-10-11
Depresja — co to jest?
Termin "depresja" w języku potocznym jest często używany do określania wszelkich stanów obniżonego nastroju, złego samopoczucia, przygnębienia czy smutku. Psychiatria zaś poprzez termin "depresja" rozumie rodzaj zaburzeń nastroju i emocji (zaburzenia afektywne), które przybierają postać choroby. Granica pomiędzy zwyczajnym smutkiem, a depresją jest w rzeczywistości dość płynna, co sprawia, że często mija wiele czasu, nim chora osoba trafi do specjalisty i uzyska pomoc.
Podstawowa różnica pomiędzy depresją a stanem przygnębienia jest taka, że naturalne obniżenie nastroju, które czasem przytrafia się każdemu i nie nosi znamion zaburzeń psychicznych, najczęściej trwa krócej, ma mniejsze nasilenie i nie towarzyszą mu okołodobowe wahania nastroju i zaburzenia snu (wczesne budzenie się, sen płytki, problemy z ponownym zaśnięciem), które są typowym objawem depresji.
Zaburzenia depresyjne rozwijają się najczęściej na kanwie trudnych wydarzeń życiowych, które stają się tzw. czynnikiem wyzwalającym i znacznie zwiększają ryzyko wystąpienia depresji. Czasem przyczyna depresji bywa niełatwa do ustalenia, trzeba bowiem pamiętać, że jeśli za chorobę odpowiadają biologiczne przyczyny, nie wynika ona z czynników zewnętrznych, a z zaburzonej równowagi neuroprzekaźników w naszym mózgu.
Nieleczona depresja zwiększa ryzyko, że choroba przyjmie charakter przewlekły, odporny na leczenie i nawracający. Niestety ponad połowa osób, która doświadczyła epizodu depresyjnego, doświadczy nawrotu choroby, a w przypadku dwóch przebytych epizodów, ryzyko nawrotu wzrasta do 80% (przy 3 przebytych epizodach wynosi ponad 90%).
Problemy w rozpoznaniu depresji wynikają z tego, że bardzo często osoby dotknięte depresją koncentrują się w swych skargach wokół dolegliwości somatycznych i generalnie na fizycznych objawach depresji, pomijając te natury psychicznej. W przypadku depresji maskowanej choroba może pozostawać nieleczona i nierozpoznana nawet przez wiele lat, ponieważ faktyczny problem jakim jest depresja, ukrywa się niejako za objawami wskazującymi na inną chorobę.
Charakterystyczne dla depresji są zniekształcenia poznawcze i nieprawidłowości w procesie przetwarzania informacji. Najczęściej takie błędne oceny poznawcze polegają na:
- przewidywaniu katastroficznych konsekwencji dla negatywnych wydarzeń;
- nadmiarowym uogólnianiu (zakładaniu, że wybrane zdarzenia na pewno będą miały negatywne konsekwencje);
- braniu nieuzasadnionej odpowiedzialności za negatywne skutki wydarzeń i obwinianie się;
- wybiórczej uwadze, polegającej na selektywnym skupianiu się wyłącznie na negatywnych skutkach wydarzeń;
- wyciąganiu wniosków, dalekoidących, najczęściej o charakterze negatywnym, przy braku lub niewielkiej liczbie przesłanek;
- minimaliozowaniu własnych zasług oraz rangi pozytywnych wydarzeń;
- wyolbrzymianiu znaczenia wydarzeń o charakterze negatywnym, a nawet drobnych niepowodzeń.
Fizyczne symptomy depresji:
- bóle głowy (często w obszarze tyłu głowy i karku mające charakter napięcia);
- bóle pleców, często w odcinku lędźwiowym;
- duszności czy hiperwentylacja bez obiektywnych przyczyn;
- dolegliwości układu krążenia (kołatanie serca, bóle w okolicy serca i dyskomfort)
- dolegliwości z układu pokarmowego (wzdęcia, zaparcia, bóle brzucha, niestrawność, brak apetytu);
- zaburzenia miesiączkowania.
Depresja - objawy:
Gdy lekarz psychiatra, opierając się m.in. na klasyfikacji ICD-10, stawia rozpoznanie depresji bierze pod uwagę czy występuje:
- Obniżony nastrój,
- anhedonia, czyli utrata zdolności do odczuwania radości oraz utrat rozpoznanie depresji a zainteresowań,
- utrata energii, powodująca ciągłe zmęczenie oraz zmniejszenie aktywności,
- obniżona sprawność intelektualna, zmniejszenie funkcji poznawczych, problemy z koncentracją i uwagą,
- obniżona samoocena i poczucie sprawczości,
- pesymistyczne postrzeganie przyszłości,
- nasilone poczucie winy,
- myśli rezygnacyjne lub samobójcze,
- zaburzenia apetytu (utrata apetytu lub znaczne zwiększenie),
- zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność).
Postać depresji w zależności od nasilenia objawów:
- F32.0 łagodny epizod depresji, 4 objawy;
- F32.1. umiarkowany epizod depresji, łącznie 6 objawów;
- F32.2. ciężki epizod depresji bez objawów psychotycznych (łącznie 8 występujących objawów)
- F32.3 ciężki epizod depresji z objawami psychotycznymi (mogą dominować urojenia o depresyjnej treści, jak np. urojenie winy, samoponiżenia czy grzeszności, także katastroficzne).
Ciężka depresja
Klasyfikacja DSM-5 określa kryteria rozpoznania Większego Zaburzenia Depresyjnego. Według DSM-5 o poważnej depresji można mówić, jeśli u badanej osoby objawy depresji utrzymują się przez co najmniej dwa tygodnie, a także jeśli występowało minimum pięć objawów spośród poniżej wymienionych:
- obniżenie nastroju utrzymujące się przez większość dnia i praktycznie codziennie,
- wyraźne zmniejszenie zainteresowania i umiejętności czerpania satysfakcji z większości aktywności (także tych, które dotychczas sprawiały przyjemność),
- zwiększenie lub zmniejszenie masy ciała mimo braku stosowanej diety, także zmniejszenie lub zwiększenie apetytu,.
- nadmierna senność lub bezsenność,
- spowolnienie psychoruchowe lub pobudzenie psychoruchowe — występujące niemalże codzienne i wyraźnie dostrzegalne przez otoczenie, .
- utrata energii, zwiększona męczliwość, która występuje prawie codziennie, .
- obniżona zdolność koncentracji i problemy z podejmowaniem decyzji, .
- powracające myśli o śmierci (myśli, plany lub czyny samobójcze).
Rodzaje depresji
Depresja to zaburzenie o bardzo zróżnicowanym charakterze, a literatura przedmiotu wyróżnia co najmniej kilka klasyfikacji i ponad 10 różnych postaci choroby. Do głównych kryteriów podziału rodzajów depresji należą: podział ze względu na rodzaj zaburzeń afektywnych (jednobiegunowa lub dwubiegunowa), podział ze względu na patogenezę, podział ze względu na okoliczności czy przebieg oraz podział ze względu na nasilenie objawów.
Depresja atypowa
- (zachowana jest reaktywność nastroju na wydarzenia życiowe, występuje wzmożona senność, przewlekłe zmęczenie i ociężałość, wzmożony apetyt i wzrost masy ciała, bardzo duża wrażliwość na odrzucenie w relacjach interpersonalnych).
Depresja lękowa
- (dominują objawy behawioralne, psychiczne i wegetatywne wynikające z lęku, niepokoju ruchowego, poczucia zagrożenia, bezsenności, obarczona wysokim ryzykiem samobójstwa przez wyjątkowo uciążliwy charakter);
Depresja maskowana
- (przebieg i objawy są charakterystyczne dla innych chorób i skupiają się głównie na objawach somatycznych, takich jak zaburzenia bólowe, męczliwość, często występuje u dzieci i młodzieży);
Depresja młodzieńcza
- (szacuje się, że może dotyczyć nawet 20% nastolatków, często występują objawy somatyczne, drażliwość, zachowania autoagresywne);
Depresja poporodowa
- (dotyczy 15-20% kobiet, należy ją odróżnić od przygnębienia poporodowego, tzw. baby blues), które dotyczy nawet 80% rodzących i jest uznawane za stan fizjologiczny, wynikający z przemęczenia, nowej sytuacji i nagłych zmian hormonalnych. Przygnębienie ustępuje w ciągu dwóch tygodni, dłuższy czas trwania objawów powinien skłaniać ku diagnostyce depresji.
Depresja endogenna (wewnątrzpochodna)
- uwarunkowana biologicznie, w której nie ma uchwytnej, zewnętrznej przyczyny (np. stresujących przeżyć), przyczyny leżą między innymi w zaburzeniach wydzielania neuroprzekaźników (najczęściej niedobór serotoniny, będącej hormonem szczęścia, noradrenaliny, odpowiadającej za mobilizację organizmu i dopaminy, określanej jako hormon przyjemności)
Depresja egzogenna (reaktywna)
- w przypadku tych pacjentów depresja występuje w odpowiedzi na stresujące wydarzenia i doświadczenia zewnętrzne (utrata kogoś bliskiego, niepowodzenia zawodowe, ciężka choroba).
- zaburzenia depresyjne u osób starszych najczęściej rozpoznaje się po 65 roku życia, choć zdarza się również, że depresja pojawia się po 80 roku życia. U osób w podeszłym wieku objawy sugerujące depresję to m.in.: bóle brzucha, problemy ze snem, labilność emocjonalna, utrata zainteresowań czy brak apetytu.
Czynniki ryzyka depresji i przyczyny depresji według wybranych koncepcji
Istnieje wiele różnych modeli i hipotez przyczyn powstawania zaburzeń depresyjnych:
- w modelu biologicznym uznaje się, że przyczyną zaburzeń depresyjnych są: nieprawidłowości w neuroprzekaźnictwie w ośrodkowym układzie nerwowym (niedobór neuroprzekaźników takich jak: serotonina, noradrenalina, dopamina), nadmierna aktywność kory przedczołowej w prawym płacie czołowym (obszar ten odpowiada za hamowanie m.in. impulsów i popędów), zmiany fizjologiczne u kobiet (np. menopauza, poród), jako skutek uboczny leków (rezerpina, kortykosteroidy, haloperydol, estrogeny, progesteron, leki przeciwnowotworowe),
- w modelu psychodynamicznym uważa się, że zaburzenia depresyjne mają swe źródło w dzieciństwie (np. w teorii relacji z obiektem uważa się, że jakość relacji dziecka z matką w pierwszym roku życia, decyduje o ewentualnej skłonności do depresji w późniejszym życiu),.
- model poznawczo-behawioralny uznaje, że osoba cierpiąca na depresję wykształciła niesprzyjające pozytywnej adaptacji i nieprawidłowe wzorce reagowania i wzorce poznawcze, leczeniem ma więc być modyfikacja specyficznych przekonać, zachowań i myśli, które odpowiadają za rozwój depresji,.
-
- model zaburzeń depresyjnych jako ewolucyjnej reakcji adaptacyjnej organizmu zakłada, że objawy depresji zostały wykształcone w toku ewolucji, aby uchronić jednostkę przed zagrożeniem (np. brak zainteresowania różnymi aktywnościami i zanik płynącej z nich przyjemności, ogranicza dekoncentrowanie i pozwala skupić się na zagrożeniu).
Niektóre modele wśród przyczyn rozwoju zaburzeń depresyjnych wymieniają komponenty takie jak:
- osobiste predyspozycje - genetyczna podatność, występowanie zaburzeń depresyjnych i zaburzeń nastroju u członków rodziny, rozwój właściwości psychologicznych predysponujących do występowania zaburzeń nastroju - poznawcze depresjogenne przetwarzanie informacji, źle wykształcona regulacja emocji czy deficyty umiejętności społecznych oraz w sprawczym rozwiązywaniu problemów;
- środowiskowe uwarunkowania - niedostępni emocjonalnie rodzice i niebezpieczny styl przywiązania, negatywne postawy rodzicielskie, nadmiernie krytyczny styl wychowawczy, choroby przewlekłe i uzależnienia, utrata lub śmierć członka rodziny, czy niski status społeczny;
- czynniki wyzwalające - krytyczne, traumatyczne zdarzenia mające miejsce w okresie dorastania.
Inne choroby, w których występują objawy depresji:
- Niedoczynność tarczycy, choroby przytarczyc oraz nadnerczy;
- zaburzenia metaboliczne;
- zakażenia: HIV, kiła ośrodkowego układu nerwowego, mononukleoza;
- nowotwory,
- niedobory witamin takich jak Wit B12, kwasu foliowego, tiaminy i niacyny;
- choroby neurologiczne (choroba Parkinsona, guzy mózgu, stwardnienie rozsiane);
- stosowane leki (znajdujące zastosowanie w chorobach układu krążenia, leki steroidowe, uspokajające, przeciwnowotworowe);
- żałoba (objawy żałoby mogą przypominać epizod dużej depresji, jednak są naturalną reakcją na dużą stratę, zwykle ustępują po roku, brak myśli samobójczych, obniżonej samooceny czy beznadziei);
- zaburzenia osobowości;
- reakcja adaptacyjna (będąca odpowiedzią na pojawiający się bodziec stresowy i ustępująca, gdy bodziec stresowy znika).
Metody leczenia depresji
- farmakoterapia - leki przeciwdepresyjne (SSRI, SNRI, TLPD);.
- psychoterapia (w nurtach poznawczo-behawioralnym lub psychodynamicznym);.
- fototerapia (leczenie światłem, stosowane w depresji sezonowej);.
- elektrowstrząsy (stosowane z powodzeniem w depresji lekoopornej jako metoda bezpieczna i skuteczna).
Leki przeciwdepresyjne — o czym pamiętać?
- do uzyskania pełnego efektu większość leków potrzebuje 2-6 tygodni;
- na początku leczenia mogą wystąpić skutki uboczne, a nawet paradoksalne nasilenie objawów depresji (najczęściej wzmożona senność, bóle i zawroty głowy, mdłości), które najczęściej ustępują w ciągu 2-3 pierwszych tygodni,
- leki mogą nasilać lub wywołać myśli samobójcze na początku leczenia (kiedy na przykład zaczynają najpierw poprawiać napęd i dodawać energii, ale nie rozwinęły jeszcze pełni efektu terapeutycznego i pacjent wciąż ma silnie obniżony nastrój), należy zachować szczególną ostrożność i w przypadku nasilenia skontaktować się ze swoim lekarzem lub udać na SOR;
- nie zawsze udaje się dopasować odpowiedni lek za pierwszym razem, dlatego ważna jest współpraca z lekarzem, który ma możliwość dopasowania kolejnego lekarstwa, które pozwoli na ustąpienie objawów depresji;
- nie należy samodzielnie przerywać leczenia lub zmieniać dawek leku (zmiany te powinny być konsultowane z lekarzem).
- w przypadku apatii, wycofania społecznego, zahamowania i zdemotywowania — sertralina, wenlafaksyna, bupropion, moklobemid;
- zespół lęku uogólnionego (GAD), ataki paniki, leczenie depresji lękowej - wenlafaksyna, agomelatina, moklobemid
- zaburzenia kompulsywne, natrętne myśli i ruminacje — SSRI, klomipramina, wenlafaksyna;.
- niepokój psychoruchowy — mianseryna, trazodon, amitryptylina, doksepina, klomipramina;.
- depresja z bezsennością — mianseryna, trazodon, doksepina;.
- depresja z bólem — duloksetyna, amitryptylina, milnacipran;.
- depresja z zaburzeniami funkcji poznawczych (wortioksetyna).
W leczeniu zaburzeń depresyjnych preferowana jest monoterapia (leczenie jednym lekiem), czasem jednak potrzebne jest włączenie drugiego leku, np. stabilizującego nastrój (węglan litu, karbamazepina, lamotrygina) lub leku przeciwpsychotycznego (olanzapina, kwetiapina, arypiprazol), w celu potencjalizacji działania terapeutycznego w depresji lekoopornej. Najkorzystniejsze wydaje się również połączenie farmakoterapii z psychoterapią i psychoedukac
Antydepresanty - dlaczego lek nie działa?
Na odpowiedź na zastosowane leki antydepresyjne wpływa bardzo wiele czynników, należą do nich między innymi:- adekwatny dobór leku przeciwdepresyjnego do dominujących objawów, typu depresji;
- stosunek pacjenta do leczenia;.
- adekwatne dawkowanie i czas terapii (zbyt krótkie stosowanie leku, nim jeszcze rozwinie pełen profil działania lub w zbyt niskiej dawce);.
- metabolizm leku i jego poziom we krwi;.
- stosowana psychoedukacja;.
- wydarzenia życiowe podtrzymujące chorobę, takie jak utrata kogoś bliskiego, problemy ekonomiczne, zawodowe czy w relacjach rodzinnych, korzyści jakie pacjent czerpie z prezentowanych objawów (np. określony wpływ na innych ludzi), nieumiejętność odnalezienia się w nowej sytuacji życiowej;.
- brak współpracy z lekarzem - prawie połowa pacjentów przerywa terapię w ciągu pierwszego miesiąca stosownaia, a w ciągu kolejnych 60 dni 30%;.
- diagnoza ( współwystępowanie chorób somatycznych, np. niedoczynności tarczycy);.
- niedobór kwasu foliowego i witaminy B12;.
- depresja w przebiegu nierozpoznanej choroby afektywnej dwubiegunowej;.
- inne zaburzenia (uzależnienia, stosowanie substancji psychoaktywnych, zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości).
Depresja lekooporna
Masz depresję ? Sprawdź, gdzie szukać pomocy:
- gabinety psychoterapeutyczne, psychologiczne, psychiatryczne;
- poradnie zdrowia psychicznego;
- dzienne i całodobowe oddziały psychiatrii;
- ośrodki interwencji kryzysowej;
- fundacje;
- w znacznym nasileniu objawów - szpitalne oddziały ratunkowe lub izby przyjęć, pogotowie, ośrodki interwencji kryzysowej;
- telefony zaufania, grupy wsparcia, portale informacyjne
Uwaga! Ważne telefony:
Bibliografia:
- Wasilewski D., Wojnar M., Chatizow J. (2010). Depresja a ból: ogólnopolskie badanie epidemiologiczne. Psychiatria Polska. Vol. 15, Nr 3, s. 435-445.
- Poniatowska-Leszczyńska K., Małyszczak K. (2013). Depresja a patologia osobowości w ujęciu psychodynamicznym. Postępy Psychiatrii i Neurologii. Vol. 22, Nr 3, s. 201-209.
- Pełka-Wysiecka J., Samochowiec J. (2014). Depresja — czy faktycznie zróżnicowana farmakoterapia? Psychiatria. Vol. 11, Nr 3, s. 141-147.
- Kołodziejek M. (2008). Depresja u dzieci i młodzieży: podstawy teoretyczne, psychoterapia poznawczo-behawioralna. Psychoterapia. Vol. 2, Nr 145, s. 15-33.
Autor merytoryczny: Mgr Paulina Łuczyńska
To badanie będzie pomocne:
StressPrint badanie 8 neuroprzekaźników i hormonów stresu
Najniższa cena z 30dni
2219.00 złCena online:
1780.00 złTechnologia badania:Test ELISA
Czas oczekiwania na wynik:do 15 dni roboczych od zarejestrowania próbki w laboratorium
