Rybocyklib — przełom w leczeniu raka piersi?
Z artykułu dowiesz się:
- Rybocyklib - co to jest i jak działa na nowotwór?
- Rybocyklib a hormonozależny HER2-ujemny rak piersi (HR+,HER2-)
- Skuteczność rybocyklibu w leczeniu raka piersi HR+, HER2-
- Rybocyklib - skutki uboczne terapii
Sprawdź również
Data publikacji: 2023-06-26
Data aktualizacji: 2023-06-26
Rybocyklib — co to jest?
Rybocyklib to przeciwnowotworowy lek z grupy inhibitorów CDK4/6, który zgodnie z wytycznymi wydanymi na początku 2023 roku przez NCCN Guidelines, jest zalecany jako jedyny z grupy inhibitorów CKD4/6 lek pierwszego rzutu dla chorych z przerzutowym rakiem piersi hormonozależnym i HER2-ujemnym (czyli bez obecności receptora naskórkowego czynnika wzrostu 2).
Najnowsze badania nad lekiem podkreślają szereg korzyści z zastosowania rybocyklibu w terapii skojarzonej z terapią hormonalną:
- wysoka skuteczność u pacjentek w wieku przedmenopauzalnym z zawansowanym rakiem piersi hormonozależnym i HER2-ujemnym;
pozwala znacznie zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby (ryzyko nawrotu u kobiet leczonych samą hormonoterapią we wczesnych etapach choroby wynosi nawet między 30. a 60%); - stanowi dobrze tolerowaną opcję terapeutyczną dla kobiet we wczesnych stadiach, która pozwala na redukcję ryzyka nawrotu choroby — dotychczas takie opcje były dla kobiet z grupy II i III ograniczone;
- potwierdzona skuteczność w skojarzeniu z fulwestrantem lub letrozolem u kobiet w wieku postmenopauzalnym z rakiem piersi HR+ i HER2-.
Jak działa rybocyklib na raka?
Jest to lek przeciwnowotworowy, którego mechanizm działania oparty jest na hamowaniu kinaz cyklin CDK4/6. Kiedy kinazy łączą się z D-cyklinami, powstaje kompleks, który odgrywa główną rolę w dwóch szlakach sygnałowych - progresji cyklu komórkowego i zdolności do rozmnażania się komórek.
Ów cykl komórkowy odgrywa kluczową rolę w procesie nowotworzenia, a samą chorobę nowotworową nazywa się czasem “chorobą cyklu nowotworowego”. Prawidłowy przebieg cyklu komórkowego regulują tzw. punkty kontrolne, które monitorują prawidłowy przebieg zdarzeń oraz warunkują przejście do kolejnego etapu cyklu komórkowego.
Jeśli podczas duplikacji komórki, mającej na celu powstanie komórki o takiej samej informacji genetycznej jak w komórce macierzystej, dochodzi do nieprawidłowości, DNA powinno zostać naprawione w kolejnym etapie, a jeśli to niemożliwe, taka komórka powinna zostać usunięta przed ostatnim etapem, czyli mitozą, w której dochodzi do ostatecznego podziału i podwojenia komórek.
Badania potwierdziły, że w chorobie nowotworowej punkty kontrolne wykazują zmienione bądź zaburzone działanie, a większość komórek nowotworowych posiada nieaktywny punkt kontrolny w pierwszej fazie (G1), w której następuje decyzja o wejściu w następną, podziałową fazę komórki.
Rybocyklib hamuje cykl komórkowy w fazie G1, dzięki czemu hamował zdolność do podziału komórek raka piersi i w efekcie prowadzi do regresji guza.
Co roku diagnozę raka piersi otrzymuje około 17 tysięcy kobiet, a ok. 5 tysięcy umiera. W 2020 roku w Polsce żyło około 100 tysięcy kobiet chorujących na raka piersi. Nowotwory piersi należą do zróżnicowanej pod kątem cech biologicznych, przebiegu klinicznego, odpowiedzi na leczenie i rokowań grupy. Istotną rolę w procesie nowotworzenia odgrywają hormony — u ponad 60% kobiet z rakiem piersi w wieku menopauzalnym stwierdza się dodatni receptor estrogenowy.
Rak piersi występuje pod trzema postaciami — raka hormonozależnego, raka piersi potrójnie ujemnego i raka piersi HER2.
Występowanie dodatniego receptora estrogenowego lub progestagenowego jest pozytywnym czynnikiem predykcyjnym i wiąże się z mniej agresywnym przebiegiem choroby oraz większą odpowiedzią na leczenie hormonalne.
Rozsiany hormonozależny rak piersi na chwilę obecną nie daje szans na wyleczenie. Poszukiwania optymalnego postępowania terapeutycznego oscylują wokół pogodzenia optymalnej skuteczności terapii z zachowaniem dobrej jakości życia chorego podlegającej opiece paliatywnej. Jeśli zaś chodzi o raka piersi hormonozależnego, rozpoznanego we wczesnych stadiach, główne poszukiwania dotyczą redukcji wysokiego ryzyka nawrotu (30-60% u kobiet z rakiem piersi w II i III stadium). Szczyt ryzyka nawrotu raka piersi przypada na pierwsze trzy lata od momentu postawienia diagnozy, jednak trwa w zasadzie przez kolejne dziesięciolecia.
Ów cykl komórkowy odgrywa kluczową rolę w procesie nowotworzenia, a samą chorobę nowotworową nazywa się czasem “chorobą cyklu nowotworowego”. Prawidłowy przebieg cyklu komórkowego regulują tzw. punkty kontrolne, które monitorują prawidłowy przebieg zdarzeń oraz warunkują przejście do kolejnego etapu cyklu komórkowego.
Jeśli podczas duplikacji komórki, mającej na celu powstanie komórki o takiej samej informacji genetycznej jak w komórce macierzystej, dochodzi do nieprawidłowości, DNA powinno zostać naprawione w kolejnym etapie, a jeśli to niemożliwe, taka komórka powinna zostać usunięta przed ostatnim etapem, czyli mitozą, w której dochodzi do ostatecznego podziału i podwojenia komórek.
Badania potwierdziły, że w chorobie nowotworowej punkty kontrolne wykazują zmienione bądź zaburzone działanie, a większość komórek nowotworowych posiada nieaktywny punkt kontrolny w pierwszej fazie (G1), w której następuje decyzja o wejściu w następną, podziałową fazę komórki.
Rybocyklib hamuje cykl komórkowy w fazie G1, dzięki czemu hamował zdolność do podziału komórek raka piersi i w efekcie prowadzi do regresji guza.
Rybocyklib a hormonozależny HER2-ujemny rak piersi
Co roku diagnozę raka piersi otrzymuje około 17 tysięcy kobiet, a ok. 5 tysięcy umiera. W 2020 roku w Polsce żyło około 100 tysięcy kobiet chorujących na raka piersi. Nowotwory piersi należą do zróżnicowanej pod kątem cech biologicznych, przebiegu klinicznego, odpowiedzi na leczenie i rokowań grupy. Istotną rolę w procesie nowotworzenia odgrywają hormony — u ponad 60% kobiet z rakiem piersi w wieku menopauzalnym stwierdza się dodatni receptor estrogenowy.
Rak piersi występuje pod trzema postaciami — raka hormonozależnego, raka piersi potrójnie ujemnego i raka piersi HER2.
Występowanie dodatniego receptora estrogenowego lub progestagenowego jest pozytywnym czynnikiem predykcyjnym i wiąże się z mniej agresywnym przebiegiem choroby oraz większą odpowiedzią na leczenie hormonalne.
Rozsiany hormonozależny rak piersi na chwilę obecną nie daje szans na wyleczenie. Poszukiwania optymalnego postępowania terapeutycznego oscylują wokół pogodzenia optymalnej skuteczności terapii z zachowaniem dobrej jakości życia chorego podlegającej opiece paliatywnej. Jeśli zaś chodzi o raka piersi hormonozależnego, rozpoznanego we wczesnych stadiach, główne poszukiwania dotyczą redukcji wysokiego ryzyka nawrotu (30-60% u kobiet z rakiem piersi w II i III stadium). Szczyt ryzyka nawrotu raka piersi przypada na pierwsze trzy lata od momentu postawienia diagnozy, jednak trwa w zasadzie przez kolejne dziesięciolecia.
Leczeniem pierwszego wyboru w rozsianym hormonozależnym raku piersi jest hormonoterapia, a jednym z leków często stosowanych w leczeniu hormonozależnego nowotworu piersi jest Letrozol. Najpoważniejszym ograniczeniem hormonoterapii jest postępujący wraz z trwaniem leczenia hormonalnego rozwój hormonooporności, której doświadcza praktycznie każda pacjentka będąca objęta hormonalnym leczeniem paliatywnym.
Odpowiedzią na problem hormonooporności w leczeniu paliatywnym raka piersi hormonozależnego jest włączenie terapii skojarzonej i dodanie leków z grupy inhibitorów CDK4/6.
Odpowiedzią na problem hormonooporności w leczeniu paliatywnym raka piersi hormonozależnego jest włączenie terapii skojarzonej i dodanie leków z grupy inhibitorów CDK4/6.
Rybocyklib — skuteczność
Zastosowanie rybocyklibu oraz pozostałych leków z grupy inhibitorów CDK4/6 jako uzupełnienie i wsparcie terapii raka piersi hormonozależnego i HER2- ujemnego (czyli niewykazującego nadmiernej ekspresji), stanowi przełom w terapii tego typu nowotworu.
W Polsce od 2019 roku w ramach terapii celowanej molekularnie refundowanej przez NFZ stosowany jest rybocyklib. Wskazaniem do terapii rybocyklibem jest zaawansowany rak piersi z przerzutami, wykazujący ekspresję receptorów dla hormonów estrogenowych.
Refundacja leczenia skojarzonego inhibitorami CDK4/6 na chwilę obecną odbywa się w ramach programów lekowych i wiąże się z ograniczeniami — do programu nie mogą być zakwalifikowane m.in. kobiety, które wcześniej przeszły chemioterapię z powodu występowania przerzutów. Na refundację oczekuje ponadto trzeci lek z tej grupy — abemacyklib, który dodatkowo wywołuje apoptozę, czyli śmierć komórek.
Rybocyklib działa synergistycznie do klasycznych leków hormonalnych, zwiększając efektywność terapii. Zastosowanie terapii skojarzonej leków hormonalnych z rybocyklibem pozwala zmniejszyć ryzyko względne kolejnej progresji o ponad 50% w porównaniu z wykorzystaniem samej terapii hormonalnej. Kolejną korzyścią stosowania leczenia skojarzonego jest istotne wydłużenie całkowitego przeżycia u kobiet po menopauzie oraz ogólna poprawa jakości życia chorych.
W Polsce od 2019 roku w ramach terapii celowanej molekularnie refundowanej przez NFZ stosowany jest rybocyklib. Wskazaniem do terapii rybocyklibem jest zaawansowany rak piersi z przerzutami, wykazujący ekspresję receptorów dla hormonów estrogenowych.
Refundacja leczenia skojarzonego inhibitorami CDK4/6 na chwilę obecną odbywa się w ramach programów lekowych i wiąże się z ograniczeniami — do programu nie mogą być zakwalifikowane m.in. kobiety, które wcześniej przeszły chemioterapię z powodu występowania przerzutów. Na refundację oczekuje ponadto trzeci lek z tej grupy — abemacyklib, który dodatkowo wywołuje apoptozę, czyli śmierć komórek.
Rybocyklib działa synergistycznie do klasycznych leków hormonalnych, zwiększając efektywność terapii. Zastosowanie terapii skojarzonej leków hormonalnych z rybocyklibem pozwala zmniejszyć ryzyko względne kolejnej progresji o ponad 50% w porównaniu z wykorzystaniem samej terapii hormonalnej. Kolejną korzyścią stosowania leczenia skojarzonego jest istotne wydłużenie całkowitego przeżycia u kobiet po menopauzie oraz ogólna poprawa jakości życia chorych.
Rybocyklib — działania niepożądane
Niestety w przypadku wszystkich inhibitorów CDK4/6, a takim jest również rybocyklib, stosowanie ich w terapii uzupełniającej hormonoterapię, zwiększa się toksyczność takiego leczenia skojarzonego. Choć istnieją różnice pomiędzy występującymi skutkami ubocznymi stosowania poszczególnych inhibitorów CDK4/6 (oprócz ryboksylibu to również abemacyklib i palbocyklib).
Rybocyklib — skutki uboczne
- zahamowanie czynności szpiku — prowadzić może do wystąpienia neutropenii, małopłytkowości i niedokrwistości;
toksyczność żołądkowo-jelitowa; - mielosupresja;
- nieprawidłowości w elektrokardiogramie — wydłużenie odstępu QTcF.
Warto mieć również na uwadze, że skutki uboczne leczenia inhibitorami CDK4/6 zostały dobrze przebadane i zdefiniowane, dzięki czemu udało się określić osoby z grupy ryzyka oraz schematy ich leczenia. W większości przypadków wystąpienie skutków ubocznych pozwala na wdrożenie dodatkowego leczenia oraz kontynuowanie terapii.
Przed wdrożeniem leku pacjentom wykonuje się najczęściej badania czynności enzymów wątrobowych, EKG czy stężenia kreatyniny we krwi, a podczas stosowania leku pacjenci są monitorowani pod kątem ewentualnych objawów reakcji alergicznych, objawów sugerujących infekcję górnych dróg oddechowych, czynności serca czy elektrolitów.
Przed wdrożeniem leku pacjentom wykonuje się najczęściej badania czynności enzymów wątrobowych, EKG czy stężenia kreatyniny we krwi, a podczas stosowania leku pacjenci są monitorowani pod kątem ewentualnych objawów reakcji alergicznych, objawów sugerujących infekcję górnych dróg oddechowych, czynności serca czy elektrolitów.
Bibliografia:
- Jagiełło-Gruszfeld A. i in. (2022). Inhibitory kinaz 4/6 zależnych od cyklin - podobieństwa i różnice. Onkologia w praktyce Klinicznej. Vol. 8, Nr 3, s. 178-187.
- Lange-Garbacz M., Łacko A. (2020). Obustronny hormonozależny rozsiany rak piersi u kobiety w wieku pomenopauzalnym — wybór optymalnej terapii pierwszej linii.
- Pieńkowski T., Stelmach M. (2020). Inhibitory zależnej od cyklin kinazy 4 i 6 (CDK4/6) - nowa jakość leczenia onkologicznego. Kurier Medyczny. Nr 3.
- Brębowicz E. (2020). Zastosowanie letrozolu z rybocyklibem u 46-letniej chorej jako skiteczna i bezpieczna opcja terapeutyczna. Onkologia w praktyce klinicznej. Vol. 6, s. 14-17.
- https://www.zwrotnikraka.pl/rybocyklib-rak-piersi/
- Dubiański R. (2022). Wpływ leczenia rybocyklibem w skojarzeniu z fulwestrantem na czas przeżycia całkowitego chorych na raka z rozpoznaniem zaawansowanego raka piersi - aktualizacja wyników badań MONALEESA-3. Onkol Prakt Klin Edu. Vol. 8, Nr 3, s. 205-211.
- Streb J., Łaksa I. (2020). Pacjentka z rozsianym, hormonozależnym, HER2 ujemnym rakiem piersi leczona letrozolem w skojarzeniu z rybocyklibem. Onkologia w praktyce klinicznej. Vol. 6, s. 10-13.
Aktualizacja: 2023-06-26
