GABA (kwas gamma-aminomasłowy) - właściwości, niedobory, jak zwiększyć poziom najpotężniejszego neuroprzekaźnika?

Kwas gamma-aminomasłowy (GABA) jest jednym z największych hamujących neuroprzekaźników i stanowi przekaźnik dla niemal 40% wszystkich neuronów w mózgu. Równowaga pomiędzy pobudzającym działaniem układu glutaminergicznego a hamującym działaniem układu GABA-ergicznego stanowi fundamentalny mechanizm kontroli działania układu nerwowego.
Prekursorem GABA jest glutaminian, z którego pod wpływem witaminy B6 powstaje kwas gamma-aminomasłowy.
Zaburzeniom współpracy pomiędzy układami GABA-ergicznym a glutaminergicznym przypisuje się rolę w rozwoju wielu poważnych schorzeń neuropsychiatrycznych, takich jak m.in. udar, choroba Huntingtona, schizofrenia czy Alzheimer. Zaburzenia równowagi między tymi układami często zachodzą wraz z wiekiem, na skutek starzenia się organizmu.
Kwas gamma-hydroksymasłowy (GHB), który jest modulatorem GABA jest często stosowany przez kulturystów, dlatego, że poprzez wpływ na receptory muskarynowe, przyczynia się do podniesienia produkcji hormonu wzrostu. GHB jest ponadto zwane jako „pigułka gwałtu” i stosowane w celach odurzających, przestępczych ale i rekreacyjnych.
Na GABA zwraca się coraz większą uwagę również dlatego, że kwas gamma-aminomasłowy pomaga zmniejszyć niekorzystny wpływ nadmiernego napięcia i niepokoju w okresach wzmożonego narażenia na stres (Sprawdź też: Niebezpieczne skutki stresu — nerwica i zawał serca). 
.

• Przyczynia się do rozluźnienia mięśni szkieletowych;
• uczestniczy w procesach regulujących wydzielanie hormonu wzrostu oraz insuliny, dzięki czemu zwiększa wydolność organizmu;
• odpowiada za dobrą pamięć i funkcje kognitywne — nasila połączenia pomiędzy neuronami, a te im silniejsze, tym efektywniej kodują nowe informacje pozwalając na ich zapamiętywanie, dlatego niedobory GABA
• fundament prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego — obniża poziom kortyzolu, wycisza i eliminuje zbędne impulsy nerwowe, szczególnie przewodząc impulsy pomiędzy korą limbiczną i korą przedczołową, dzięki czemu wycisza złe emocje;
• wykazuje działanie przeciwdrgawkowe, dlatego leki wywierające działanie na układ GABA-ergiczny znajdują zastosowanie w leczeniu padaczki;
• wspomaga organizm w okresach wzmożonego stresu — działa uspokajająco i odprężająco, niwelując niekorzystny wpływ stresu na organizm, trzeba jednak pamiętać, że GABA przyjmowane bezpośrednio najprawdopodobniej nie ma zdolności do przenikania bariery krew-mózg;
• nasenne działanie GABA wynika z jego wpływu na hamowanie aktywności mózgowej, spłycanie oddechu i spowalnianie akcji serca;
• obniża ciśnienie i działa moczopędnie.

• niedostateczna podaż w diecie produktów mlecznych, kiszonek i produktów będących źródłem glutaminianu;
• picie nadmiernej ilości kawy (przy nadmiernej podaży powstaje tolerancja organizmu na kofeinę, przez co potrzebuje większej ilości kofeiny do normalnego funkcjonowania, ciągłe narażenie na duże ilości kofeiny wywołuje działania hamujące i nadmiernie obciąża układ GABA-ergiczny;
• nadużywanie alkoholu;
• stosowane leki (np. niektóre antybiotyki);
• niedostateczna podaż witamin z grupy B, zwłaszcza witaminy B6 (niedobór hamuje syntezę GABA, przez co prowadzi do nadmiernego pobudzenia OUN i drgawek, efekt szybko znika po podaniu witaminy dożylnie);
• infekcje wirusowe;
• niedotlenienie.

• zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) jest wiązany z niedoborami GABA-T, które mogą być skutkiem przebytych zakażeń wirusowych (zwolennicy tej hipotezy zwracają uwagę, że potwierdzeniem może być fakt, że objawy charakterystyczne dla CSF są również najczęstszymi skutkami ubocznymi leków przeciwpadaczkowych i benzodiazepin, które stymulują receptory GABA;
• zaburzenia pamięci, obniżenie sprawności intelektualnej;
• obniżona siła mięśni i zaburzenia pracy mięśni;
• depresja;
• padaczka oraz napady drgawkowe;
• schizofrenia;
• bezsenność;
• padaczka;
• zaburzenia lękowe.

Najlepszym źródłem kwasu gamma-aminomasłowego w diecie są wyroby mleczne (kefiry, jogurty naturalne) oraz kiszonki — zakwas, kiszone ogórki, buraki czy kapusta. Produkty te zawierają bakterie kwasu mlekowego przyczyniające się do produkcji GABA.
Jako że GABA powstaje z glutaminianiu (kwasu glutaminowego) dietę warto wzbogacić o produkty będące bogatym źródłem tego prekursora: orzechy, mięso wołowe, łosoś czy makrelę.
Ciekawostką jest również fakt, że kozłek lekarski, znany powszechnie jako waleriana, czy pod postacią kropli nasercowych jest roślinnym źródłem GABA. Napary z kozłka lekarskiego wykazują działanie uspokajające, wspomagające zasypianie i pomagające w wyciszeniu.

1. Wierońska M.j., Cieślik P. (2020). Homeostatyczna regulacja snu — rola amin biogennych, neuropeptydów i GABA. KOSMOS Problemy Nauk Biologicznych. Vol. 69, Nr 3, s. 423-429.
2. Furgała A., Sałat K., Podkowa A. (2016). Transportery GAA jako cel terapeutyczny dla nowych leków przeciwbólowych. Nauki Ścisłe. Vol. 1, Nr 12, s. 141-156.
3. Kowalski A., Rębas E., Żylińska L. (2008). Kwas gamma-aminomasłowy - metabolizm i jego zaburzenia. Postepy biochemii. Vol. 53, Nr 4, s. 356-360.
4. Car H. (2009). Współdziałanie pomiędzy glutaminianem a kwasem gamma-aminomasłowym o ośrodkowym układzie nerwowym. Vol. 4, Nr 3, s. 116-125.