Benzodiazepiny - działanie, zastosowanie, skutki uboczne
Z artykułu dowiesz się:
- Czym są benzodiazepiny, jakie wykazują działanie i kiedy się je stosuje
- Jakie są skutki uboczne stosowania benzodiazepin?
- Potencjał uzależniający, nadużywanie i uzależnienie od benzodiazepin
Sprawdź też
Data publikacji: 2022-04-26
Data aktualizacji: 2024-11-14
Benzodiazepiny — czym są i jak działają?
Benzodiazepiny należą do grupy leków psychotropowych, które znajdują zastosowanie w terapii stanów lękowych, bezsenności i innych zaburzeń psychicznych. Leczenie benzodiazepinami jest skuteczne i bezpieczne, o ile przeprowadzone jest w zaplanowany sposób i ustalone na krótki czas. Substancje te, stosowane długotrwale prowadzić mogą do rozwoju uzależnienia (zarówno psychicznego jak i fizycznego), co jest zjawiskiem szczególnie często występującym u pacjentów w wieku podeszłym. Przez efekt euforyczny, jaki wywołują w większych dawkach, mogą być stosowane w celach rekreacyjnych i prowadzić do uzależnienia.Działanie benzodiazepin polega na podnoszeniu poziomu kwasu gamma-aminomasłowego (GABA) w mózgu. GABA jest neuroprzekaźnikiem, który działa jak środek uspokajający i hamujący na układ nerwowy, łagodząc wyładowania w mózgu, związane ze stresem. Benzodiazepiny podnoszą ponadto poziom dopaminy, uznawanej za hormon szczęścia, neuroprzekaźnika, który pobudza ośrodek przyjemności i nagrody w mózgu.
Pierwsza benzodiazepina została zsyntetyzowana w latach 60. ubiegłego wieku – chloridazepoksyd, na rynku dość szybko pojawiły się pochodne, które zdobyły dużą popularność – diazepam i oxazepam. Dotychczas beznodiazepiny są najlepiej sprzedającymi się lekami na świecie.
Poszczególne leki z grupy benzodiazepin różnią się właściwościami — metabolizmem, czasem działania, czy samym działaniem klinicznym, w efekcie czego część wykazuje silniejsze działanie przeciwlękowe, inne zaś silniejsze działanie sedacyjne, nasenne czy przeciwdrgawkowe.
Benzodiazepiny długodziałające (okres biologicznego półtrwania to 20-60h) - diazepam, chlordiazepoksyd, klonazepam, klorazepat. Krócej działające (5-17h) - alprazolam, lorazepam, estazolam, temazepam, oksazepam. Typowym przykładem benzodiazepiny krótkodziałającej jest midazolam (1-4h).
Benzodiazepiny — kiedy się je stosuje?
- Zespół lęku uogólnionego (GAD);
- zaburzenia lękowe z napadami paniki;
- napady agresji w przebiegu schizofrenii;
- leczenie alkoholowych zespołów abstynencyjnych;
- premedykacja i działanie uspokajające wspierająco w anestezjologii;
- napady drgawkowe;
- leczenie zaburzeń świadomości;
- wspomagająco w terapii bezsenności;
- w leczeniu fobii społecznej (lekiem pierwszego rzutu są leki przeciwdepresyjne, jednak dopuszcza się możliwość krótkotrwałego włączenia benzodiazepin na 2-4 tyg.);
- zaburzenia afektywne (jako środek doraźny w przebiegu epizodu manii);
- katatonia;
- akatyzja i dyskinezy późne w wyniku stosowania leku przeciwpsychotycznego.
Benzodiazepiny w wieku podeszłym
Przeciwlękowe i uspokajające działanie benzodiazepin znajdują zastosowanie przez lekarzy innych specjalizacji niż psychiatria — neurologów, kardiologów czy gastrologów. Badania wskazują, że jedna czwarta wszystkich recept na benzodiazepiny jest wystawiona dla osób powyżej 65 roku życia, a osoby w tej grupie wiekowej częściej przyjmują benzodiazepiny długotrwale (aż 25% osób powyżej 65 roku życia deklaruje stosowanie benzodiazepin ponad 10 lat) i rzadziej są oceniane i weryfikowane wskazania do dalszego stosowania. Ponadto aż 40% pacjentów ośrodków opiekuńczych ma wdrożone leczenie benzodiazepinami.
Benzodiazepiny — skutki uboczne
- Potencjalnie mogą stanowić czynnik ryzyka pogłębienia zaburzeń otępiennych (najprawdopodobniej w efekcie neurogenezy hipokampalnej);
- stosowanie benzodiazepin może maskować pierwotne źródło występujących trudności (np. depresji czy zaburzeń lękowych, które mogłyby być z powodzeniem leczone skuteczną interwencją psychoterapeutyczną — zwłaszcza z zastosowaniem metody poznawczo-behawioralnej);
- ryzyko wystąpienia zespołu z odbicia i zespołu abstynencyjnego, nawet przy stosowaniu małych dawek;
- upadki i zaburzenia chodu — wzrost ryzyka złamania szyjki kości udowej nawet o 50%;
- przy niedoborze białka, częstym w wieku podeszłym, mogą wywoływać wzrost stężenia i nadmierne działanie;
- objawy ze strony układu nerwowego (nadmierna senność, osłabienie, zaburzenia świadomości, zawroty);
- w związku ze spadkiem metabolizmu wątrobowego i mniejszej wydolności oksydacyjnej mogą się kumulować i powodować objawy toksyczne (stąd poleca się unikanie diazepamu i klonazepamu na rzecz lorazepamu czy oksazepamu, które w mniejszym stopniu podlegają metabolizmowi wątrobowemu);
- zaburzenia poznawcze;
- nadmierna sedacja;
- zaburzenia koordynacji ruchowej.
Nadużywanie benzodiazepin i uzależnienie
U osób predysponowanych zależność psychiczna występuje szybciej niż fizyczna, najszybciej rozwija się tolerancja na działanie uspokajające i nasenne, później zaś na przeciwlękowe, miorelaksacyjne oraz przeciwdrgawkowe.
Wczesne objawy nadużywania benzodiazepin:
- Częste prośby o zwiększanie dawki leku;
- problemy w codziennym funkcjonowaniu bez dużej dawki substancji;
- stosowanie leku mimo skutków ubocznych (np. nadmiernej senności);
- zażywanie leku w celu wywołania jego euforyzującego efektu;
- stosowanie jednocześnie z dużymi ilościami alkoholu lub innymi substancjami odurzającymi.
Jeśli doszło do uzależnienia od benzodiazepin, powinno się przeprowadzić badania pod kątem współwystępowania zaburzeń psychicznych (np. zaburzeń lękowych, depresyjnych czy osobowości). Benzodiazepiny powinny być stopniowo zastępowane innymi lekami, np. SSRI, jeśli jednak benzodiazepiny były stosowane głównie dla euforyzującego efektu, leczenie powinno się rozpocząć od detoksykacji.
Detoksykacja od benzodiazepin
W ostatnim etapie detoksykacji warto przedłużyć czas przyjmowania najniższej możliwej dawki leku w celu stabilizacji organizmu i zapobieganiu nawrotów. Etap ten można także wspomóc terapią behawioralną i innymi lekami (np. trazdonon, karbamazepina).
Testy na obecność substancji odurzających i leków psychotropowych
Jeśli zachodzi podejrzenie, że bliska osoba lub dziecko nadużywa substancji psychotropowych, narkotyków czy innych środków odurzających warto wykonać test na obecność tych substancji. Wczesna diagnoza pomoże zahamować rozwój uzależnienia i wdrożyć skuteczną pomoc.Na rynku dostępne są testy kasetkowe, najczęściej do badania próbki moczu, mają one charakter przesiewowy, a ich wynik powinien być potwierdzony badaniem laboratoryjnym.
Obecnie możliwe jest także samodzielne pobranie próbki włosów lub krwi, za pomocą profesjonalnych zestawów, przesyłanych na wskazany adres i odesłanie ich do laboratorium. Pozwala to na wykonanie wiarygodnej analizy metodą o dużej czułości, bez wychodzenia z domu i bez konieczności podawania danych osobowych badanej osoby.
Bibliografia:
- Krysta K. (2014). Bezpieczne i skuteczne stosowanie benzodiazepin w zaburzeniach psychiatrycznych i towarzyszących im innych schorzeniach. Psychiatry. Vol. 11, Nr 1, s. 9-14.
- Bieńkowski P. (2016). Benzodiazepiny — przegląd podstawowych wskazań do stosowania w psychiatrii. Psychiatry. Vol. 13, Nr 1, s. 44-46.
- Sobów T. (2012). Benzodiazepiny u pacjentów w podeszłym wieku. Medycyna Wieku Podeszłego. Vol. 2, Nr 1, s. 1-6.
- Jabłoński P., Bukowska B., Czabała J. (2012). Uzależnienie od narkotyków. Podręcznik dla terapeutów. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
Autor merytoryczny: Mgr Paulina Łuczyńska
To badanie będzie pomocne:
Test na narkotyki z krwi - realizacja wysyłkowa
Cena online:
699.00 zł
Technologia badania:Wysokosprawna chromatografia cieczowa
Czas oczekiwania na wynik:do 20 dni roboczych
Ważność kodu:
12 miesięcy, do wykorzystania w całej Polsce
12 miesięcy, do wykorzystania w całej Polsce
