Benzodiazepiny - działanie, zastosowanie, skutki uboczne

Przeciwlękowe i uspokajające działanie benzodiazepin znajdują zastosowanie przez lekarzy innych specjalizacji niż psychiatria — neurologów, kardiologów czy gastrologów. Badania wskazują, że jedna czwarta wszystkich recept na benzodiazepiny jest wystawiona dla osób powyżej 65 roku życia, a osoby w tej grupie wiekowej częściej przyjmują benzodiazepiny długotrwale (aż 25% osób powyżej 65 roku życia deklaruje stosowanie benzodiazepin ponad 10 lat) i rzadziej są oceniane i weryfikowane wskazania do dalszego stosowania.  Ponadto aż 40% pacjentów ośrodków opiekuńczych ma wdrożone leczenie benzodiazepinami.

• Potencjalnie mogą stanowić czynnik ryzyka pogłębienia zaburzeń otępiennych (najprawdopodobniej w efekcie neurogenezy hipokampalnej);
• stosowanie benzodiazepin może maskować pierwotne źródło występujących trudności (np. depresji czy zaburzeń lękowych, które mogłyby być z powodzeniem leczone skuteczną interwencją psychoterapeutyczną — zwłaszcza z zastosowaniem metody poznawczo-behawioralnej);
• ryzyko wystąpienia zespołu z odbicia i zespołu abstynencyjnego, nawet przy stosowaniu małych dawek;
• upadki i zaburzenia chodu — wzrost ryzyka złamania szyjki kości udowej nawet o 50%;
• przy niedoborze białka, częstym w wieku podeszłym, mogą wywoływać wzrost stężenia i nadmierne działanie;
• objawy ze strony układu nerwowego (nadmierna senność, osłabienie, zaburzenia świadomości, zawroty);
• w związku ze spadkiem metabolizmu wątrobowego i mniejszej wydolności oksydacyjnej mogą się kumulować i powodować objawy toksyczne (stąd poleca się unikanie diazepamu i klonazepamu na rzecz lorazepamu czy oksazepamu, które w mniejszym stopniu podlegają metabolizmowi wątrobowemu);
• zaburzenia poznawcze;
• nadmierna sedacja;
• zaburzenia koordynacji ruchowej.

U osób predysponowanych zależność psychiczna występuje szybciej niż fizyczna, najszybciej rozwija się tolerancja na działanie uspokajające i nasenne, później zaś na przeciwlękowe, miorelaksacyjne oraz przeciwdrgawkowe.

Wczesne objawy nadużywania benzodiazepin:

• Częste prośby o zwiększanie dawki leku;
• problemy w codziennym funkcjonowaniu bez dużej dawki substancji;
• stosowanie leku mimo skutków ubocznych (np. nadmiernej senności);
• zażywanie leku w celu wywołania jego euforyzującego efektu;
• stosowanie jednocześnie z dużymi ilościami alkoholu lub innymi substancjami odurzającymi. 

Detoksykacje można przeprowadzić poprzez zamianę leku, od którego występuje uzależnienie, jak np. alprazolam, lekiem, który wykazuje wolniejsze wchłanianie oraz dłuższy okres półtrwania (np. klonazepam). Następnie rozpoczyna się powolny, kilkumiesięczny proces zmniejszania dawki i stopniowego przyzwyczajania organizmu do mniejszych dawek.
W ostatnim etapie detoksykacji warto przedłużyć czas przyjmowania najniższej możliwej dawki leku w celu stabilizacji organizmu i zapobieganiu nawrotów. Etap ten można także wspomóc terapią behawioralną i innymi lekami (np. trazdonon, karbamazepina).

Testy na obecność substancji odurzających i leków psychotropowych

Jeśli zachodzi podejrzenie, że bliska osoba lub dziecko nadużywa substancji psychotropowych, narkotyków czy innych środków odurzających warto wykonać test na obecność tych substancji. Wczesna diagnoza pomoże zahamować rozwój uzależnienia i wdrożyć skuteczną pomoc. 

Na rynku dostępne są testy kasetkowe, najczęściej do badania próbki moczu, mają one charakter przesiewowy, a ich wynik powinien być potwierdzony badaniem laboratoryjnym. 

Obecnie możliwe jest także samodzielne pobranie próbki włosów lub krwi, za pomocą profesjonalnych zestawów, przesyłanych na wskazany adres i odesłanie ich do laboratorium. Pozwala to na wykonanie wiarygodnej analizy metodą o dużej czułości, bez wychodzenia z domu i bez konieczności podawania danych osobowych badanej osoby.