GHB pigułka gwałtu - co to, jak działa, skład, skutki uboczne i objawy po tabletce gwałtu

W ostatnich latach wzrasta ilość przypadków przestępstw seksualnych z wykorzystaniem tzw. narkotyków gwałtu, czyli substancji psychoaktywnych ułatwiających dokonanie napaści seksualnej. Sprawcy napadów wykorzystują najczęściej leki i substancje dopuszczone do sprzedaży, takie jak m.in. benzodiazepiny, leki uspokajające i nasenne, środki znieczulające, ale również substancji psychoaktywnych wykorzystywanych nielegalnie (m.in. ekstazy, ketaminy, kwasu lizergowego czy kanabinoli).

• Benzodiazepiny — alprazolam (xanax), klonazepam, diazepam, flunitrazepam (rohypnol), tamazepam, triazolam;
• zolpidem;
• ketamina;
• skopolamina;
• fencyklidyna;
• kanabinoidy;
• GBL (gamma-butyrolakton) - GBL ma postać oleistej cieczy i jest rozpuszczalnikiem wykorzystywanym do polerowania i czyszczenia metali. Po spożyciu przez człowieka GBL jest przekształcany w organizmie w GHB, przez co wywołuje dokładnie takie samo działanie;
• GHB (gamma-hydroksymaślan) i jego analogi — to właśnie ta substancja jest najczęściej wykorzystywana w tym celu i jest tym samym utożsamiana z „pigułką gwałtu”.

GHB to substancja, która dodana do drinka czy napoju, nie zmienia jego wyglądu, smaku ani barwy, jest tym samym zupełnie niewyczuwalna dla osoby, której dodano tę substancję do spożywanego napoju. Najczęściej występuje w postaci bezbarwnej, lekko słonej cieczy, maksymalne stężenie we krwi osiąga po 20-30 minutach od spożycia, jednak efekty spożycia są widoczne już w ciągu 5-15 minut od przyjęcia narkotyku.
Co ciekawe w latach 60. XX wieku gamma-hydroksymaślan znajdował zastosowanie jako lek znieczulający i usypiający w narkozie, można go było nawet kupić w sklepach ze zdrową żywnością — cieszył się bowiem dużym powodzeniem wśród kulturystów przez to, że stymuluje uwalnianie hormonów wzrostów.

Gamma-hydroksymaślan (GHB) wywołuje całkowitą lub częściową utratę przytomności i odbiera zdolność do podejmowania decyzji, przez co osoba pod wpływem GHB staje się bezbronna i niezdolna do odparcia ataku. Częstym objawem spożycia GHB jest dodatkowo amnezja, przez co ofiara nie pamięta zdarzenia. Na popularność GHB jako pigułki gwałtu wpływa dodatkowo fakt, że jest ona bardzo szybko metabolizowana w organizmie, a jej produkty rozkładu można wykryć w próbce moczu czy w osoczu zaledwie kilkanaście godzin.
Przypadki hospitalizacji z powodu GHB pokazują, że jest ona najczęściej łączona z dodatkowymi substancjami takimi jak alkohol, marihuana, kokaina czy ekstazy.
Badania prowadzone w Stanach Zjednoczonych ujawniły ponadto, że GHB w statystykach zajmuje drugie niechlubne miejsce w statystykach substancji, z powodu zatrucia, którymi pacjenci wymagali pilnej interwencji.

• w dawce do 15 mg/kg masy ciała kwas gamma-hydroksymasłowy wywołuje efekt euforyczny, uspokaja i odpręża oraz wzmaga libido;
• powyżej 50 mg/kg — senność, zawroty głowy, nudności, halucynacje, utrata przytomności, drgawki;
• powyżej 60 mg/kg GHB może doprowadzić do głębokiej śpiączki, która ustępuje najczęściej w ciągu 3-6h.
• GHB — objawy zatrucia
• objawy depresji OUN — zniesione odczuwanie bólu, stupor, senność, śpiączka;
• agresja — objawy agresywne mogą pojawiać się spontanicznie, przeplatać ze stanami senności i przybierać, postać autoagresji i samookaleczeń;
• omamy, osłabiona zdolność oceny sytuacji, pobudzenie psychoruchowe, omamy.

GHB — wykrywanie

• do badania obecności GHB najlepszym materiałem jest mocz,
• przyjmuje się, że do 12h od zdarzenia można pobrać również próbkę krwi, przy czym należy mieć na uwadze, że im dłuższy czas od zażycia, tym mniejsza szansa wykrycie obecności GHB;
• dostępne są również testy przypominające tekturową podstawkę pod napój, tzw. drinktestery, które zmieniają kolor, jeśli w badanym napoju znajduje się GHB;
• w tzw. pigułce gwałtu rzadko znajduje się wyłącznie czyste GHB, najczęściej jest ono łączone z innymi substancjami psychoaktywnymi, stąd pomocne może być wykonanie panelu testów narkotykowych, których wynik może wskazywać na obecność m.in. benzodiazepin, które dłużej utrzymują się w próbkach. 

W przedawkowaniu GHB stosuje się leczenie objawowe, przy czym najważniejszym zadaniem jest podtrzymanie drożności układu oddechowego i zapobieganie zachłyśnięciu. W postępowaniu terapeutycznym może być zastosowana tlenoterapia, nalokson. Gdy występuje podejrzenie, że współistnieje zatrucie innymi substancjami narkotycznymi, rozważa się płukanie żołądka i jelit lub zastosowanie węgla aktywnego.
Zatrucie GHB często prowadzi także do zaburzeń akcji serca, arytmii i zatrzymań przewodnictwa. Część badań wskazuje, że jeśli zatrucie przebiega z pobudzeniem, dobrze sprawdzają się haloperidol i lorazepam.

1. Poprawska O. (2010). Gamma-hydroksymaślan (GHB) - „narkotyk gwałtu”. PSYCHIATRIA I PSYCHOLOGIA KLINICZNA. Vol. 5, Nr 1, s. 144-150.
2. Szulski B. (2010). Narkotyki zniewalające (obezwładnicze). Problemy Kryminalistyki. Vol. 270, s. 5-12.
3. Novak, O. (2019). Zgwałcenie przy ułyciu narkotyków. Administrative Law and Process, (4 (14), 192-202.
4. https://repozytorium.ka.edu.pl/bitstream/handle/11315/20577/Szwarc_Karolina_Zatrucie_%c5%9brodkami_zast%c4%99pczymi_2018.pdf?sequence=1&isAllowed=y
5. Celiński R., Skowronek R., Chowaniec C. Niezwykły przypadek przestępczego podania ranitydyny. [W:] Archiwum medycyny sądowej. Polskie Towarzystwo Medycyny Sądowej i Kryminologii. Vol. 60, Nr 2-3, s. 159-163.
6. https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/58997/edition/58891/content