Uznanie ojcostwa - czy należy wykonać badanie na ojcostwo?

Na czym polega uznanie ojcostwa?

Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym uznanie ojcostwa polega na oświadczeniu mężczyzny, że jest ojcem dziecka, a także potwierdzeniu tego faktu przez matkę dziecka. Oświadczenie przyjmuje kierownik urzędu stanu cywilnego, sąd opiekuńczy lub w przypadku pobytu za granicą - polski konsul. Uznanie ojcostwa lub jego zaprzeczenie może być konieczne w przypadku, gdy ojcem dziecka nie jest mąż matki lub dziecko urodziło się w określonym czasie po separacji lub rozwodzie.
Dzięki uznaniu ojcostwa ojciec dziecka jest zgodnie z prawem pełnoprawnym rodzicem. Mężczyzna przyjmuje wówczas pełną władzę rodzicielską. Dodatkowo wiąże się to z decyzyjnością o nazwisku dziecka, obowiązkiem alimentacyjnym i zasadach dziedziczenia.

Uznanie ojcostwa - kiedy warto wykonać badania na ustalenie ojcostwa?

Test na ojcostwo jest zazwyczaj wykonywane na żądanie matki dziecka, domniemanego ojca, dziecka po uzyskaniu pełnoletności lub prokuratora, który prowadzi sprawę w sądzie rodzinnym. Wykonanie testu na ustalenie ojcostwa może być przydatne w następujących sytuacjach:

• gdy domniemany ojciec chce potwierdzić ojcostwo przed prawnym uznaniem lub zaprzeczeniem,
• gdy ojciec dziecka nie chce uznać go za własne,
• w przypadku niepewności ojcostwa w związku z separacją lub rozwodem,
• gdy matka dziecka jest świadoma, że biologicznym ojcem dziecka jest mężczyzna inny niż jej mąż,
• gdy dziecko podejrzewa, że inny mężczyzna jest ojcem.

Ustalenie ojcostwa - jak przebiega badanie na zlecenie sądu?

Badanie, które pozwala na ustalenie ojcostwa, wykonywane na zlecenie sądu wymaga (z pewnymi wyjątkami) zgody i obecności wszystkich stron - dziecka, matki i domniemanego ojca. Konieczne jest potwierdzenie tożsamości każdej z tych osób poprzez okazanie dowodów osobistych czy też odpisu aktu urodzenia. Do wykonania badania na ojcostwo pobiera się próbkę materiału genetycznego, a najczęściej jest to wymaz z wewnętrznej strony policzka. Poboru dokonuje osoba wyznaczona przez biegłego sądowego w obecności dwóch bezstronnych świadków (zazwyczaj są to pracownicy laboratorium) oraz sporządza się protokół z pobrania. Dalsza analiza próbek dokonywana jest w laboratorium genetyki sądowej. Jedynie wynik uzyskany w ten sposób ma wartość dowodową w sądzie.

Ustalenie ojcostwa - jak przebiega badanie na zlecenie prywatne?

Badanie to może zostać również zlecone prywatnie, jednak przebieg badania wpływa na to, czy wynik będzie mógł stanowić dowód w sądzie.

W przypadku, gdy chce się wykorzystać wynik badania ustalającego ojcostwo w procesie sądowym, należy uzyskać zgodę od prawnych opiekunów dziecka. Cała procedura powinna przebiegać dokładnie tak jak w przypadku zlecenia sądowego - wraz z obecnością świadków i sporządzeniem protokołu.

W większości prywatne badania na ojcostwo wykonuje się w punkcie pobrań (sprawdź gdzie jest możliwe pobranie wymazu do testu na ojcostwo) po okazaniu zgody opiekunów dziecka. Jest również możliwość anonimowego ustalenia ojcostwa. Wówczas nie ma potrzeby zgody opiekunów prawnych, a pobranie materiału genetycznego można wykonać poprzez samodzielny wymaz z błony śluzowej policzka, przesłanie mikrośladów na przedmiotach codziennego użytku (np. szczoteczka do zębów, guma do żucia, lizak). Anonimowy test na ojcostwo wykonuje się z domu, zamawiając przez Internet zestaw do pobierania próbek, które następnie przekazuje się kurierowi, bądź kupując zestaw do testu na ojcostwo w aptece. Dobrym wyborem będzie prywatny test na ojcostwo z akredytacją sądową. Badanie przeprowadzane jest w wyspecjalizowanym laboratorium, a wynik badania udostępniany jest przez platformę internetową. W przypadku tego badania nie ma potrzeby podawania danych osobowych - próbki oznaczane są jako “dziecko” i “domniemany ojciec”. Wynik anonimowego badania nie jest wystarczający dla sądu, jednak może wskazać osobie zlecającej badanie na celowość przeprowadzenia rozprawy sądowej.

Test genetyczny na ojcostwo

Jeżeli masz wątpliwości co do swojego biologicznego ojcostwa lub podejrzewasz, że możesz być biologicznym ojcem dziecka wykonaj proste genetyczne badanie ojcostwa. Pozwala ono na stuprocentowe wykluczenie ojcostwa lub potwierdzenie go z pewnością powyżej 99,9999%.

Dostępne badania ojcostwa to:

Badanie ojcostwa ➜ realizacja w punkcie pobrań (próbka krwi/wymaz + mikroślad)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja wysyłkowa (wymaz + mikroślad)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja wysyłkowa (wymaz + wymaz)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja wysyłkowa (mikroślad + mikroślad)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja w punkcie pobrań (wymaz + wymaz)

Dowiedz się więcej

Można również sprawdzić ojcostwo w sytuacji, gdy domniemany ojciec zmarł. Wówczas pozyskuje się DNA z przedmiotów, które do niego należały, z próbki zwłok pobranych podczas ekshumacji (co wymaga pozwolenia sądowego) lub poprzez ustalenie pokrewieństwa z krewnymi domniemanego ojca. Analiza DNA, porównanie profili genetycznych dziecka, matki i członków rodziny domniemanego ojca oraz późniejsza analiza statystyczna pozwalają na określenie możliwości pokrewieństwa pomiędzy badanymi osobami.

Ustalenie ojcostwa - na czym polega to badanie genetyczne?

Badanie genetyczne na ojcostwo to jedyny sposób, aby uzyskać pewność, że dany mężczyzna jest lub nie jest biologicznym ojcem dziecka. Test ten może pozwolić na w pełni świadome uznanie ojcostwa dziecka lub zaprzeczenie ojcostwa.

Aby wykonać badanie na ojcostwo należy pobrać próbki materiału genetycznego dziecka i domniemanego ojca, a czasem również matki. DNA można pozyskać z wymazu z błony śluzowej policzka, krwi lub mikrośladów, które mogą znajdować się na obciętych paznokciach, włosach, chusteczkach higienicznych, naczyniach, smoczku, gumie do żucia, lizakach, cukierkach czy też papierosach. W rzadkich przypadkach badanie ojcostwa wykonuje się podczas trwania ciąży. Wówczas materiał genetyczny dziecka można pobrać na dwa sposoby - z płynu owodniowego lub próbki krwi ciężarnej kobiety. Pierwsza metoda wykorzystuje amniopunkcję, czyli nakłucie powłok brzusznych kobiety i pobranie płynu, co jednak wiąże się z 1% ryzykiem poronienia. Dlatego nie wykonuje się tej metody pobrania DNA, jeżeli nie występują inne poważne wskazania do przeprowadzenia amniopunkcji.

Następnie z próbek zawierających materiał genetycznych badanych osób izoluje się DNA i zwiększa się jego ilość dzięki reakcji łańcuchowej polimerazy, czyli metody PCR, która pozwala na otrzymanie znacznej liczby kopii DNA. Umożliwia to dalsze ustalenie profilu genetycznego osoby badanej. Profil genetyczny jest cechą indywidualną i charakteryzującą konkretną osobę, a osoby spokrewnione będą miały pokrywające się profile w konkretnych miejscach, zwanych markerami genetycznymi. Wynika to z faktu, że dziecko otrzymuje w równych częściach materiał genetyczny od ojca i matki. Aby więc stwierdzić ojcostwo, profile genetyczne badanych osób muszą zostać dokładnie porównane i przeanalizowane. Badaniu DNA poddaje się 16, 22 lub 24 markery genetyczne, z których każdy opisywany jest dwoma liczbami. Jeżeli w przypadku każdego badanego markeru jedna z liczb jest identyczna u dziecka i domniemanego ojca, potwierdza się ojcostwo z 99,999% pewnością - nie jest to całkowita pewność, gdyż występuje teoretyczna możliwość posiadania takiego samego profilu genetycznego u dwóch niespokrewnionych osób, co występuje niezwykle rzadko. Gdy analiza statystyczna wykaże, że liczby różnią się w minimum czterech markerach, jest 100% pewność, że domniemany ojciec nie jest ojcem biologicznym dziecka.

Uznanie ojcostwa jest decyzją, którą mężczyzna powinien podjąć w pełni świadomie, gdyż będzie to miało znaczenie dla późniejszych losów jego oraz dziecka. Badania w kierunku ustalenia ojcostwa pozwalają rozwiać wszelkie wątpliwości. Jasna sytuacja w kwestii ojcostwa umożliwia wzmocnienie związku pomiędzy rodzicami dziecka oraz nawiązanie trwałych relacji z dzieckiem. Wynik badania na ojcostwo może stanowić dowód wstępny bądź dowód w sądzie podczas sprawy o ustalenie ojcostwa lub bezskuteczności uznania ojcostwa.

Autor merytoryczny: Dr n. med. inż. Agnieszka Pilecka

Aktualizacja: 2020-03-30