Na czym polegają badania ojcostwa?

Badania ojcostwa - pobieranie próbek

Badania ojcostwa wymagają pozyskania w jakiś sposób DNA, które stanowi informację o konkretnej osoby. Materiał genetyczny pobiera się od dwóch lub trzech osób - zawsze jest to dziecko i domniemany ojciec, a w przypadku badania ojcostwa do celów sądowych również od matki dziecka. Istnieje kilka sposobów pobierania próbek do badania ojcostwa.

Wiele badań genetycznych do analizy wykorzystuje leukocyty znajdujące się w krwi żylnej, ponieważ zawierają one jądra komórkowe. Do badania ojcostwa z krwi nie trzeba się przygotowywać (jedynie warto się nawodnić) ani nie ma żadnych przeciwwskazań. Można do pobrania krwi przystąpić w punkcie pobrań, gdyż przerwanie ciągłości tkanek może być wykonane jedynie przez uprawnione osoby. Wiele osób nie toleruje pobierania krwi, dlatego w przypadku badania ojcostwa krew żylna jest dość rzadko wykorzystywana, jednak takie sytuacje się zdarzają.

Lepiej tolerowaną formą pobrania próbek do badania ojcostwa są wymazy. Wymaz wykonuje się poprzez pocieranie wewnętrznej strony policzka przy wykorzystaniu patyczka zwanego wymazówką. Ta forma pobrania jest na tyle prosta, że wykonuje się ją nie tylko w punktach pobrań, ale również samodzielnie w domu. Izolacja DNA jest w tym wypadku możliwa z komórek błony śluzowej, które powinny zostać zebrane przez wymazówkę. Do pobrania wymazu wymagane jest przygotowanie, które polega na zakazie spożycia posiłków, picia czegokolwiek oprócz wody, palenia i żucia gumy przez dwie godziny poprzedzające pobranie wymazu do badania ojcostwa.

Często stosowaną formą pobrania DNA do badania ojcostwa są mikroślady. Mikrośladami nazywane są fragmenty naskórka, cebulki włosów, ślady krwi, ślina, nasienie i paznokcie, czyli składowe organizmu człowieka. Aby pobrać taki mikroślad, należy przez rękawiczki zapakować przedmiot, na którym mikroślad może się znajdować. Przykładami takich przedmiotów są: obcięte paznokcie, szczoteczka do zębów, użyty plaster opatrunkowy czy też pasek od glukometru. Istotne jest postaranie się, aby wybrany przedmiot zawierał możliwie jak najwięcej DNA od osoby, która ma zostać zbadana, a nie zawierał DNA innych osób.

Przed porodem pobranie próbek do badania ojcostwa jest możliwe, chociaż rzadko się je wykonuje ze względu na większą trudność w izolacji DNA. Po dziesiątym tygodniu trwania ciąży we krwi matki możliwe jest znalezienie i wyizolowanie DNA płodu w formie wolnej. W tym przypadku konieczne jest odróżnienie od siebie materiału genetycznego matki i dziecka. Po piętnastym tygodniu ciąży da się wyizolować DNA z płynu owodniowego. Wykonuje się to w ramach amniopunkcji. Jest to inwazyjne badanie prenatalne, które polega na nakłuciu powłok brzusznych ciężarnej kobiety, co jest obarczone znacznym ryzykiem powikłań takich jak poronienia. Badania ojcostwa w ramach amniopunkcji możliwe są jedynie w sytuacji wystąpienia wskazań na podstawie wykonanych wcześniej prenatalnych badań przesiewowych.

Badania ojcostwa - analiza laboratoryjna

Analiza laboratoryjna w ramach badania ojcostwa wykonywana jest laboratoriach specjalizujących się w genetyce. Po pobraniu samodzielnym lub w punkcie pobrań próbki dostarczane są do laboratorium, gdzie podlegają izolowaniu DNA. Ilość wyizolowanego z próbek DNA jest niewielka - większe ilości da się uzyskać z krwi lub wymazu niż z mikrośladów. Dlatego następnie wykorzystuje się technikę PCR, która polega na reakcji łańcuchowej polimerazy, aby powielić DNA i uzyskać setki tysięcy kopii. Następnym krokiem w analizie w ramach badania ojcostwa jest sekwencjonowanie łańcuchów DNA, dzięki czemu uzyskuje się informację na temat kolejności, w jakiej ułożone są zasady w łańcuchach. Pozwala to na późniejsze wykrycie w nich markerów genetycznych. Markerami nazywane są specyficzne fragmenty DNA, których w przypadku badania na ojcostwo lokalizuje się 16, 22 lub 24. Zebrane razem markery genetyczne znajdujące się w DNA stanowią genetyczny profil badanej osoby, który jest dla niej indywidualny. Istnieje możliwość urodzenia się dwóch osób o tym samym profilu genetycznym, jednak dotyczy to tylko bliźniąt jednojajowych lub występuje w ramach rozważań teoretycznych. Badania ojcostwa opierają się więc na porównaniu ze sobą profili genetycznych dziecka i domniemanego ojca. Aby porównanie było całkiem możliwe, każdemu ze zlokalizowanych markerów przypisuje się dwie liczby - każda liczba odpowiada fragmentowi markera, który został odziedziczony po jednym rodzicu. Liczby w sparowanych ze sobą markerach należących do dwóch profili genetycznych są porównywane, a następnie rezultat podlega analizie statystycznej. Ojcostwo może zostać potwierdzone z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością (czyli 99,9999%) tylko w sytuacji, gdy znaleziono po jednej takiej samej liczbie w każdej parze badanych markerów. Wykluczenie faktu bycia ojcem danego dziecka jest uzyskiwane ze stuprocentową pewnością, jeżeli w ramach co najmniej czterech par markerów nie wykryto wspólnej liczby.

Badania ojcostwa prywatne

Badania ojcostwa wykonywane są bardzo często prywatnie, aby uzyskać pewność w związku z wychowywanym przez siebie dzieckiem lub w przypadku dziecka odnośnie swojego pochodzenia. Dla wielu osób może to być wstęp przed dokonaniem dalszych kroków związanych z wnioskowaniem o wszczęcie postępowania sądowego. Dla innych natomiast to początek pogłębiania więzi między dzieckiem i ojcem.

Test genetyczny na ojcostwo

Jeżeli masz wątpliwości co do swojego biologicznego ojcostwa lub podejrzewasz, że możesz być biologicznym ojcem dziecka wykonaj proste genetyczne badanie ojcostwa. Pozwala ono na stuprocentowe wykluczenie ojcostwa lub potwierdzenie go z pewnością powyżej 99,9999%.

Dostępne badania ojcostwa to:

Badanie ojcostwa ➜ realizacja wysyłkowa (wymaz + mikroślad)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja wysyłkowa (wymaz + wymaz)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja wysyłkowa (mikroślad + mikroślad)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja w punkcie pobrań (wymaz + wymaz)

Dowiedz się więcej

Badania ojcostwa można wykonać w punkcie pobrań lub wysyłkowo poprzez samodzielne pobranie próbek. Badania ojcostwa w punkcie wymagają udania się do placówki dziecka i domniemanego ojca, a posiadania zgody od prawnych opiekunów dziecka, jeżeli w momencie pobrania jest wciąż niepełnoletnie. Personel punktu pobiera od badanych osób wymaz i przekazuje go dalej do laboratorium. Wysyłkowa badania ojcostwa można wykonać po zamówieniu przez serwis internetowy i odebraniu zestawu, za pomocą którego możliwe jest wykonanie próbek. W tym wypadku można wykonać wymazy lub pobrać mikroślady, a do pozyskania materiału genetycznego od dziecka nie potrzeba zgody opiekunów. Próbki następnie należy przekazać do laboratorium przez kuriera. Wynik zwykle jest dostępny do 10 dni roboczych - w przypadku badania ojcostwa w punkcie dane na wyniku będą zawierać dane osobowe, a w wysyłkowych będą anonimowe.

Badania ojcostwa do celów sądowych

Do celów sądowych badania ojcostwa obarczone są pewnymi procedurami. Niemożliwe jest tu pobranie samodzielne ani przeanalizowanie profili tylko dwóch osób. Sądowe badania ojcostwa wymagają pełnego udziału biologicznej matki dziecka, od której również pobierany jest wymaz z jamy ustnej. Biegły sądowy wskazuje placówkę i osobę, która ma dokonać pobrania materiału genetycznego. Procedura wymaga obecności dwóch bezstronnych świadków i spisania protokołu. Analiza genetyczna wykonywana jest w laboratorium genetyki sądowej, a uzyskany tam wynik musi zostać podpisany przez biegłego. W ten sposób uzyskany rezultat badania ojcostwa daje możliwość wykorzystania w sądzie jako pełnoprawny dowód.

Badania ojcostwa do celów sądowych to kwestia prawnego ustalenia, kto jest ojcem biologicznym dziecka i rozstrzygnięcie o zaprzeczeniu czy uznaniu ojcostwa, bądź ustaleniu jego bezskuteczności, a także dodatkowo ustaleniu kwestii alimentacyjnych i zakresu praw rodzicielskich wobec dziecka. Badania ojcostwa nie są wykonywane jedynie w przypadku poczęcia dziecka w wyniku medycznego wspomagania prokreacji lub śmierci dziecka. Sytuacje, kiedy badania ojcostwa do celów sądowych mogą zostać wykonane są ściśle określone w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Prawne ojcostwo jest ustalane w oparciu o domniemanie ojcostwa lub uznanie ojcostwa. Pierwszy przypadek oznacza sytuację, kiedy bez żadnych dodatkowych wymagań stwierdza się, że dziecko pochodzi od danego mężczyzny. Domniemanie obejmuje małżonka matki, byłego męża matki (w przypadku narodzin dziecka w 300 dni od ustania małżeństwa), drugiego małżonka matki (jeżeli w te 300 dni matka zawarła kolejne małżeństwo) oraz w związku pozamałżeńskim mężczyznę, z którym współżyła w okresie pomiędzy 300 a 181 dni przed urodzeniem się dziecka. Uznanie ojcostwa może zostać dokonane z woli mężczyzny i matki dziecka w innych sytuacjach. Jeżeli któraś ze stron, nie daje zgody na uznanie ojcostwa, możliwe jest ustalenie ojcostwa poprzez sąd.

Oczywiście później jest możliwość zaprzeczenia domniemania ojcostwa lub ustalenia bezskuteczności ustalenia ojcostwa. Zaprzeczenie jest możliwe, jeżeli matka dziecka złoży wniosek do sądy w 6 miesięcy od porodu, domniemany ojciec w 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o narodzinach dziecka, a dziecko w 3 lata od dnia, w którym ukończyło osiemnasty rok życia. Inne terminy wymagają wcześniejszego wnioskowania do prokuratury - wówczas badania ojcostwa wykonywane są na wniosek prokuratora.

Zanim jednak zostaną przeprowadzone badania ojcostwa ojcostwa przeprowadzane są przesłuchania stron i świadków. Jako dodatkowe dowody w sądzie mogą być wykorzystane również wyniki badań antropologicznych, które polegają na porównaniu cech ilościowych i opisowych dziecka, domniemanego ojca i matki.

Aktualizacja: 2018-12-15