Sądowe ustalenie ojcostwa

Sądowe ustalenie ojcostwa - kiedy się je wykonuje?

Standardowo o ojcostwie domniemuje się na zasadach opisanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, gdy dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa lub w 300 dni od ustania małżeństwa, dziecko urodziło się na skutek wykonania procedury medycznej (np. in vitro) za zgodą męża matki. W sytuacji, gdy w 300 dni od ustania małżeństwa, matka zawarła małżeństwo z kolejnym mężczyzną, to właśnie jego uznaje się za domniemanego ojca. Natomiast w przypadku związków pozamałżeńskim za domniemanego ojca uznaje się tego mężczyznę, który współżył z matką dziecka na 181-300 dni przed narodzeniem pod warunkiem, że nie współżyła w tym czasie z innymi mężczyznami.

W innych przypadkach prawne stwierdzenie, kto jest ojcem dziecka, zachodzi poprzez uznanie ojcostwa. Uznanie ojcostwa polega na oświadczeniu, że jest się ojcem dziecka, co musi potwierdzić również matka dziecka. Jeżeli tego faktu nie potwierdzi konieczne jest sądowe ustalenie ojcostwa. Oświadczenie o uznaniu ojcostwa przyjmowane jest przez sąd opiekuńczy, kierownika urzędu stanu cywilnego lub polskiego konsula.

W przypadku domniemania ojcostwa, gdy wystąpią podejrzenia o nie byciu ojcem, należy zaprzeczyć ojcostwu na drodze sądowej. Polega to na udowodnieniu, że biologicznym ojcem dziecka nie jest domniemany ojciec.

Wniosek o ustalenie ojcostwa - ustalenie ojcostwa przez ojca, matkę lub dziecko

Wniosek o sądowe ustalenie ojcostwa wnosi się do Wydziału Rodzinnego we właściwym Sądzie Rejonowym. Pozew może wnieść ojciec przeciwko dziecku i matce oraz matka lub pełnoletnie dziecko przeciwko domniemanemu ojcu. Jeżeli ustala się ojcostwo przeciwko danemu mężczyźnie, a istnieje w tym czasie inny ojciec prawny dziecka, należy w pierwszej kolejności zaprzeczyć jego ojcostwo. Zaprzeczyć ojcostwu ojciec może jedynie w 6 miesięcy od dowiedzeniu się o narodzinach dziecka, matka w ciągu 6 miesięcy od narodzin dziecka lub dziecko przez 3 lata od momentu osiągnięcia przez nie pełnoletności. W innych terminach wszczęcie sądowego zaprzeczenia ojcostwa możliwe poprzez wytoczenie powództwa prokuratora na wniosek jednej ze stron. Natomiast w sytuacji ustalenia ojcostwa, gdy matka nie chce potwierdzić uznania przez mężczyznę, może on złożyć wniosek do sądu aż do momentu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.

Wniosek o ustalenie ojcostwa powinien zawierać dane mężczyzny, którego ojcostwo chce się ustalić. Powinien zawierać uzasadnienie w postaci konkretnych dowodów takich jak zeznania świadków, wyniki badań antropologicznych lub testy DNA wykonywane na zlecenie prywatne. Wszystkie załączone dokumenty powinny być oryginalne. Dodatkowo w ramach wniosku o sądowe ustalenie ojcostwa można domagać się dodatkowych żądań pokrewnych. W ramach tych żądań zalicza się zasądzenie alimentów, nadanie nazwiska, ustalenie zakresu władzy rodzicielskiej, a także poniesienie kosztów związanych z ciążą i porodem oraz trzymiesięcznym utrzymaniem matki dziecka w okresie porodu i połogu.

Sądowe ustalenie ojcostwa za pomocą testów DNA

Sądowe ustalenie ojcostwa zawsze zaczyna się od dokładnych przesłuchań wszystkich stron (matki i domniemanego ojca), a także świadków (np. sąsiadów, krewnych). Jest to konieczne, aby potwierdzić, że strony żyły w związku partnerskim lub czy matka dziecka mogła współżyć z innymi mężczyznami w okresie koncepcyjnym. Zazwyczaj jednak sąd zleci dodatkowo wykonanie testów genetycznych, które dadzą pewną informację na temat tego, czy mężczyzna jest ojcem biologicznym dziecka.

Sądowe ustalenie ojcostwa jest przeprowadzane zgodnie z odpowiednimi procedurami, które są konieczne, aby wynik takiego badania genetycznego miał wartość dowodową. W badaniu ojcostwa biorą udział wszystkie strony - dziecko, domniemany ojciec i matka, których tożsamość musi zostać potwierdzona (dowody osobiste, odpis aktu urodzenia). Próbki do badania pobiera osoba, która została wyznaczona przez biegłego sądowego, w obecności dwóch bezstronnych świadków, a z całej procedury sporządzany jest protokół. W ramach sądowego ustalenia ojcostwa najczęściej pobiera się próbki DNA w postaci wymazów z wewnętrznej strony policzka. Analiza laboratoryjna przeprowadzana jest w laboratorium genetyki sądowej, a sam wynik podpisywany jest przez biegłego sądowego.

Ustalenie ojcostwa na drodze prywatnej

Ustalenie ojcostwa może zostać również przeprowadzone na drodze prywatnej. Taką decyzję podejmują zwykle osoby niepewne swojego ojcostwa bądź pochodzenia, jednak nie chcące jeszcze wytaczać pozwu do sądu. Niektóre z prywatnych badań genetycznych mogą zostać wykorzystane jako wstępny dowód, który można wykorzystać w ramach wnioskowania.

Na terenie całego kraju punkty pobrań świadczą testy na ojcostwo stacjonarnie. W ramach takiego testu zarówno od dziecka, jak i domniemanego ojca pobiera się wymaz śluzówki wewnętrznej strony policzka. Matka w przypadku niepełnoletniego dziecka powinna być obecna przy pobraniu lub należy okazać jej pisemną zgodę. Pobrane próbki są opisywane i zabezpieczane przez personel punktu pobrań, a później przesyłane do laboratorium diagnostycznego. Niektóre punkty wykonują także podobne testy w celach dowodowych - wymaga się wówczas pobrania próbki od matki, zgody wszystkich prawnych opiekunów dziecka i sporządzenia protokołu.

Alternatywą do stacjonarnych testów ojcostwa wykonywanych w punktach pobrań jest sprawdzenie ojcostwa na drodze wysyłkowej - najlepszym wyborem będzie akredytowany test na ojcostwo. W tym przypadku nie ma konieczności posiadania zgody, a próbki są znakowane w sposób anonimowy. Zestaw do wykonania próbek zamawia się online. Dołączona instrukcja pozwala na prawidłowe wykonanie próbek w postaci dwóch mikrośladów, dwóch wymazów lub wymazu i mikrośladu. Przed wykonaniem wymazów zaleca się, aby przez minimum dwie godziny nie spożywać niczego, co mogłoby zanieczyścić jamę ustną - dotyczy to również palenia papierosów. W zestawie znajdują się wymazów, czyli specjalne patyczki, którymi należy potrzeć wewnętrzne strony policzków, aby pobrać z nich komórki. Następnie uważnie należy je zapakować, aby uniknąć zanieczyszczenia. W niektórych przypadkach łatwiejsze od wykonania wymazów jest pobranie mikrośladu, czyli niewielkich fragmentów organizmu badanej osoby takich jak ślina, włosy z cebulkami, plamy krwi, paznokcie ze skórkami, ślady nasienia. Aby je wykorzystać w ramach testu na ojcostwo, należy zabezpieczyć przedmiot zawierający mikroślad - może nim być szczoteczka do zębów, smoczek, guma do żucia, prezerwatywa, niedopałek papierosa i wiele innych. Należy jednak bardzo uważać, aby był to przedmiot posiadający jak największą ilość DNA osoby, którą chcemy zbadać, oraz nie należy go dotykać w trakcie pakowania.

W przypadku samodzielnego pobierania materiału możliwe jest zakupienie zestawu do testu na ojcostwo w aptece, a po pobraniu próbek należy samodzielnie przesłać je do laboratorium.

Potwierdzenie ojcostwa za pomocą badań genetycznych

Testy genetyczne na ojcostwo pozwalają na 99,9999% potwierdzenie ojcostwa lub też stuprocentowe zaprzeczenie. Porównanie genów dwóch osób jest możliwe i wiarygodne, gdyż każdy człowiek otrzymuje po swoim rodzicu połowę materiału genetycznego - badanie molekula wykaże zgodność tzw. profili genetycznych w przypadku dziecka i jego biologicznego ojca.

Zanim jednak dojdzie do porównania materiału genetycznego, w laboratorium z przekazanych próbek izolowane jest DNA i powielane za pomocą techniki PCR (reakcji łańcuchowej polimerazy). Następnie stosuje się sekwencjonowanie w celu ustalenia w jakiej kolejności ułożone są pary zasad w każdym łańcuchu DNA. Dalej lokalizuje się markery genetyczne, czyli 16, 22 lub 24 konkretne sekwencje DNA zarówno w materiale od dziecka, jak i od mężczyzny. Największą wiarygodność w przypadku ustalania ojcostwa bez udziału matki daje najszerszy zakres markerów. Każdy z markerów jest znaczony dwiema liczbami. W ramach analizy porównawczej sprawdza się każdy marker po kolei i określa się, czy w markerze od obu osób znajduje się ta sama liczba. Końcowy rezultat porównania analizowany jest statystycznie. Potwierdzenie ojcostwa uzyskiwane jest jedynie w przypadku zgodności wszystkich dwudziestu czterech markerów genetycznych. Aby je wykluczyć, wystarczy wykrycie czterech różnic.

Ustalenie ojcostwa - cena

Prywatne testy na ustalenie ojcostwa mogą znacznie różnić się ceną. Różnice cen testów na ojcostwo będą zależeć od ilości osób, od których pobierane są próbki, od tego, czy pobieranie wykonywane jest w punkcie czy samodzielnie i wysyłane kurierem, od rodzaju próbek, ilości badanych markerów, a także czy wynik ma być uznany w sądzie. Testy z wykorzystaniem wymazów są znacznie tańsze od tych z mikrośladami ze względu na stopień trudności wyizolowania DNA z poszczególnych rodzajów próbek. W przypadku ustalenia ojcostwa realizowane w punkcie z wymazów od dwóch osób cena może wynosić około 500 zł, zaś w przypadku testów wysyłkowych w zależności od rodzaju próbek należy się liczyć z ceną od około 500 do 1000 zł.

Sprawdź, jaka jest cena innych badań DNA ❱

W przypadku sądowego ustalenia ojcostwa strona wnosząca pozew nie ponosi kosztów sądowych ani kosztów testu DNA. W razie przegranej strona może jednak zostać obciążona kosztami wynagrodzenia adwokata przeciwnej strony oraz kosztami sądowymi.