Badanie na ojcostwo

Dlaczego wykonuje się badanie na ojcostwo?

Genetyczne badanie na ojcostwo ma na celu potwierdzenie lub zaprzeczenie bycia biologicznym ojcem dziecka przez mężczyznę, który wykonuje badanie. Informacja o tym jest istotna dla uznania ojcostwa oraz sądowego zaprzeczenia domniemanemu ojcostwu lub ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa. Badanie w kierunku ustalenia ojcostwa pozwalają rozwiać wszelkie wątpliwości. Uznanie ojcostwa (oświadczenie przed urzędem, że jest się ojcem dziecka) jest decyzją, którą mężczyzna powinien podjąć w pełni świadomie, gdyż będzie to miało znaczenie dla późniejszych losów jego oraz dziecka. Ze strony prawnej wiąże się to z możliwością nadania swojego nazwiska dziecku, obowiązkiem alimentacyjnym i zasadami dziedziczenia. Jasna sytuacja w kwestii ojcostwa umożliwia wzmocnienie relacji z dzieckiem i matką dziecka.

Badanie na ojcostwo - jak wygląda jego przebieg?

Klasycznie badanie na ojcostwo polega na porównaniu profili genetycznych dziecka i domniemanego ojca, a czasem również porównuje się z DNA matki. W tym celu konieczne jest pobranie materiału genetycznego od osób, które są poddawane badaniu. DNA pozyskuje się najczęściej z:

• komórek pochodzących z wymazu wewnętrznej strony policzka,
• próbki krwi,
• mikrośladów znajdujących się na używanych przedmiotach, takich jak szczoteczka do zębów, chusteczka higieniczna, maszynka do golenia, smoczek, lizak, guma do żucia, czy też włosy lub paznokcie.

Z powyższych próbek izoluje się DNA poszczególnych osób. Ze względu na niewielkie ilości materiału genetycznego należy je powielić przy pomocy techniki PCR (reakcji łańcuchowej polimerazy), co umożliwia uzyskanie setek tysięcy kopii DNA, dzięki czemu jest możliwa szczegółowa analiza.

Następnie określane są profile genetyczne osób badanych, do czego wykorzystywane są sekwenatory - urządzenia ustalające kolejność par zasad w DNA. W ramach profilu genetycznego analizowane są zestawy określonych odcinków DNA (markerów genetycznych), które są indywidualne dla każdego człowieka, z wyjątkiem bliźniąt jednojajowych. Każda osoba otrzymuje w momencie zapłodnienia połowę materiału genetycznego od matki, a połowę od ojca, przez co osoby spokrewnione będą miały profile genetyczne pokrywające się w pewnym stopniu. Badanie na ojcostwo analizuje 16, 22 lub 24 markery genetyczne, z których każdy jest opisany przy pomocy dwóch liczb. W przypadku, gdy w badaniu nie bierze udziału matka dziecka zaleca się, aby w badaniu DNA pochodzącego od ojca i dziecka sprawdzono co najmniej 21 markerów genetycznych. Jeżeli w każdym markerze jedna liczba będzie identyczna u dziecka i domniemanego ojca - potwierdza się ojcostwo. Ojcostwo zostaje wykluczone, gdy są różnice w przypadku czterech markerów. Dodatkowo przeprowadza się analizę statystyczną na specjalnym oprogramowaniu komputerowym. Pozwala to na obliczenie procentowego prawdopodobieństwa ojcostwa. Ojcostwo potwierdza wynik 99,999%, zaś zawsze ze 100% pewnością ojcostwo się wyklucza. Ojcostwa nigdy nie można potwierdzić ze stuprocentową pewnością, gdyż istnieje teoretyczna możliwość posiadania takiego samego profilu genetycznego u dwóch osób ze sobą niespokrewnionych (w praktyce szansa na to jest bliska zeru).

Test genetyczny na ojcostwo

Jeżeli masz wątpliwości co do swojego biologicznego ojcostwa lub podejrzewasz, że możesz być biologicznym ojcem dziecka wykonaj proste genetyczne badanie ojcostwa. Pozwala ono na stuprocentowe wykluczenie ojcostwa lub potwierdzenie go z pewnością powyżej 99,9999%.

Dostępne badania ojcostwa to:

Badanie ojcostwa ➜ realizacja wysyłkowa (wymaz + mikroślad)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja wysyłkowa (wymaz + wymaz)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja wysyłkowa (mikroślad + mikroślad)

Badanie ojcostwa ➜ realizacja w punkcie pobrań (wymaz + wymaz)

Dowiedz się więcej

Badanie na ojcostwo - rodzaje badań

Badanie na ojcostwo najczęściej zlecane jest przez sąd lub prokuratora w czasie procesu sądowego, np. podczas procesów o uznanie lub zaprzeczenie ojcostwa albo określenie bezskuteczności uznania ojcostwa. O badanie na ojcostwo mogą wnieść strony procesowe - matka dziecka, domniemany ojciec dziecka lub samo pełnoletnie dziecko. W czasie pobierania próbek do badania konieczna jest obecność wszystkich stron. Materiał genetyczny (wymaz z wewnętrznej strony policzka) pobiera osoba uprawniona przez sąd w obecności dwóch bezstronnych świadków, którymi zazwyczaj są pracownicy laboratorium. Proces pobierania próbek musi zostać spisany w formie protokołu, a test wykonywany jest na terenie wyznaczonego laboratorium genetyki sądowej. Jedynie taka procedura pozwala na to, by wynik badania na ojcostwo mógł być wykorzystany do wydania wyroku sądowego.

Zlecone prywatnie badanie ojcostwa również może posłużyć jako dowód w sądzie. Wówczas podobnie jak w przypadku zleconego przez sąd należy przestrzegać odpowiedniej procedury. Pisemną zgodę muszą wyrazić wszyscy opiekunowie prawni dziecka - przy braku nawet jednej zgody konieczne jest zlecenie sądowe. Z pobrania próbek należy sporządzić protokół. Jeżeli próbki do analizy dostarczy osoba zlecająca, otrzymany wynik nie będzie uznawany przez sąd.
Współcześnie jest również możliwe przeprowadzenie badania na ojcostwo całkowicie anonimowo. Nie podaje się żadnych danych podczas badania, a próbki są podpisywane jako należące do “dziecka” i “domniemanego ojca”. Materiał genetyczny może być wówczas pobrany zarówno z wymazu, mikrośladów lub próbki krwi. Stosuje się kilka kombinacji porównawczych do przeprowadzenia tego badania:

• wymaz od domniemanego ojca i mikroślad od dziecka,
• wymaz od domniemanego ojca i wymaz od dziecka,
• mikroślad od domniemanego ojca i mikroślad od dziecka.

Chcąc zdać się na pobranie w punkcie, wymagane jest pójście tam z dzieckiem i wcześniejsze otrzymanie zgody matki. W przypadku wybrania realizacji samodzielnej otrzymuje się dyskretną przesyłkę zawierającego zestaw do samodzielnego pobrania wymazu, który następnie przekazuje się kurierowi. Anonimowe badanie na ojcostwo jest wygodne i szybkie w wykonaniu, jednak jego wynik nie stanowi dowodu w procesie sądowym. Badanie to warto jednak wykonać w celu utwierdzenia się w przekonaniu o ojcostwie.

Badanie na ojcostwo - wyjątkowe sytuacje

Badanie ustalające ojcostwo można przeprowadzić w czasie ciąży, a także w przypadku śmierci ojca. Nie ma jedynie możliwości wykonania badania na ojcostwo, gdy umrze dziecko. Natomiast w przypadku osiągnięcia przez nie pełnoletności badanie nie może zostać wykonane na zlecenie żadnego z rodziców - jedynie dziecko może je zlecić.

W trakcie ciąży materiał genetyczny dziecka pochodzić z płynu owodniowego, który pobiera się podczas amniopunkcji. Amniopunkcja jest inwazyjnym badaniem prenatalnym polegającym na nakłuciu powłok brzusznych matki. Ze względu na ryzyko poronienia (ok. 1%) badanie ojcostwa można przeprowadzić jedynie przy okazji dodatkowych wskazań medycznych do tego typu diagnostyki prenatalnej (np. nieprawidłowy wynik przesiewowych testów prenatalnych). Uzyskanie materiału genetycznego dziecka jest również możliwe poprzez pobranie niewielkiej próbki krwi od ciężarnej, gdzie krąży wolne DNA płodu. Ta metoda jest znacznie bezpieczniejsza w przypadku badania na ojcostwo w okresie prenatalnym.

Zdarzają się takie sytuacje, gdy domniemany ojciec zmarł, więc nie można w łatwy sposób uzyskać próbki jego materiału genetycznego. Czasami dostępne są przedmioty, które do niego należały (np. nieprane ubrania, szczoteczka do zębów), jednak nie zawsze udaje się pozyskać z nich DNA. W uzasadnionych przypadkach sąd może się zgodzić na pobranie materiału genetycznego ze zwłok, do czego konieczna jest ekshumacja. Inną możliwością jest ustalenie pokrewieństwa z bliskimi krewnymi domniemanego ojca - rodzicami lub rodzeństwem. Dla poprawności analizy statystycznej konieczne może być również określenie profilu genetycznego matki dziecka. Wynik potwierdzi lub wykluczy możliwość spokrewnienia ze zmarłym.