Kiedy można zrobić test na ojcostwo?

Kiedy można zrobić test na ojcostwo?

Test na ojcostwo można zrobić zawsze, kiedy podejrzewa się, że ojcostwo prawne nie jest zgodne z biologicznym ojcostwem dziecka. W sądzie wówczas mówi się o zaprzeczeniu domniemania ojcostwa, uznaniu ojcostwa bądź też ustaleniu bezskuteczności uznania ojcostwa.

Do domniemania ojcostwa dochodzi w ściśle określonych sytuacjach, kiedy to bez żadnych specjalnych oświadczeń uznaje się, że dany mężczyzna jest po prostu ojcem dziecka. Takie sytuacje dotyczą męża matki, jeżeli dziecko urodziło się w ciągu małżeństwa lub w okresie 300 dni po jego ustaniu, a także jeśli mąż matki wyraził zgodę na poczęcie dziecka za pomocą procedur medycznych - ostatni sytuacja jest wyjątkiem, w którym nie ma możliwości zaprzeczeniu ojcostwa. Domniemanym ojcem dziecka jest kolejny małżonek matki w przypadku, gdy małżeństwo zostało zawarte w 300 dni od ustania poprzedniego i w tym czasie dziecko się urodziło. Domniemanie ojcostwa dotyczy także związków pozamałżeńskich pod warunkiem, że matka dziecka w 181-300 dni przed narodzinami współżyła tylko z jednym mężczyzną. Poza tymi sytuacjami mężczyzna uważający się za biologicznego ojca może uznać ojcostwo w urzędzie (w sądzie opiekuńczym, urzędzie stanu cywilnego, konsulacie), co musi zostać potwierdzone przez matkę dziecka, aby uznanie stało się prawomocne.

Test na ojcostwo robi się również, jeżeli jedna ze stron chce uznania ojcostwa, a druga się na to nie zgadza, lub istnieje podejrzenie, że prawny ojciec (w wyniku domniemania lub uznania) nie jest jednak ojcem biologicznym. W przypadku chęci uznania ojcostwa, gdy dziecko ma już prawnego ojca, należy w pierwszej kolejności zaprzeczyć ojcostwu jednego mężczyzny, a potem można ustalić ojcostwo mężczyzny, który chce dokonać uznania.

Sądownie można zrobić test na ojcostwo po wnioskowaniu do Wydziału Rodzinnego Sądu Rejonowego. Wniosek może wnieść:

• matka dziecka przeciwko mężczyźnie w 6 miesięcy od narodzin dziecka,
• domniemany ojciec przeciwko matce i dziecku w 6 miesięcy od dowiedzenia się o narodzinach dziecka w przypadku zaprzeczenia domniemaniu ojcostwa lub przez pierwsze 18 lat życia dziecka,
• dziecko pomiędzy 18 a 21 rokiem życia.

Wniosek o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa można wnieść w 6 miesięcy od odkrycia, że ojcostwo nie jest biologiczne, czego można dokonać poprzez zrobienie testu na ojcostwo prywatnie.

Niezmieszczenie się w terminach nie oznacza, że ustalenie ojcostwa w sądzie jest niemożliwe. Wówczas należy złożyć wniosek do prokuratora, który w przypadku posiadania odpowiednich dowodów wniesie pozew do sądu.

Jak można zrobić test na ojcostwo?

Test na ojcostwo można zrobić na zlecenie sądu w opisanych powyżej sytuacjach albo prywatnie.

Test na ojcostwo zlecony przez sąd jest związany z zastosowaniem się do specjalnych procedur. Wymagana jest obecność wszystkich stron, od których po poświadczeniu tożsamości zostanie pobrany DNA poprzez wymaz. Biegły sądowy z zakresu genetyki sądowej określa lokalizację, w jakiej zostanie przeprowadzone pobranie, oraz wyznacza do tego odpowiednią osobę. Przy pobraniu konieczna jest obecność świadków i spisanie protokołu. Analiza porównawcza trzech materiałów genetycznych przebiega w sądowym laboratorium. Ekspertyza z podpisem biegłego uznawana jest w sądzie za wiarygodny dowód.

Test na ojcostwo można zrobić całkowicie prywatnie na różne sposoby. Jedną z form prywatnego testu na ojcostwo jest wykonanie go do celów sądowych. Wówczas nieznacznie różni się od tego na zlecenie sądu. Przede wszystkim, aby do niego podejść, konieczna jest zgoda wszystkich prawnych opiekunów dziecka, co nie jest potrzebne w przypadku zlecenia sądu. Tak samo wykonuje się wymazy od dziecka, matki i domniemanego ojca, potrzebna jest obecność świadków i ekspertyza biegłego sądowego.

Istnieje także możliwość wykonania innego jawnego testu na ojcostwo, w przypadku którego wynik chce się wykorzystać tylko we wnioskowaniu, dzięki czemu koszt przeprowadzenia go jest znacznie niższy niż testu do celów sądowych. W tym przypadku do zwykłego punktu pobrań idą dwie osoby - dziecko i domniemany ojciec, od których zostanie pobrany wymaz. W przypadku, gdy dziecko nie ukończyło osiemnastego roku życia, należy do punktu dostarczyć pisemną zgodę od matki lub może ona również przyjść i ustnie potwierdzić. Punkt pobrań oprócz pobrania wymazów zajmuje się również ich przekazaniem do laboratorium diagnostycznego.

W ofercie badań genetycznych dostępne są także testy na ojcostwo, do których materiał pobiera się samodzielnie, a wynik jest anonimowy. Taki test na ojcostwo można wykonać bez zgody jakichkolwiek osób. Zamówienie anonimowego testu na ojcostwo możliwe jest online. Po rezerwacji i dokonaniu płatności (dowiedz się, jakie są ceny badań DNA ❱) zostaje przesłany zestaw, za pomocą którego wykonuje się pobrania materiału. W ramach takiego testu na ojcostwo można wykonać dwa wymazy, dwa mikroślady lub wymaz i mikroślad. Po pobraniu próbek należy je zapakować i umówić się z kurierem na ich odbiór. Istnieje także odmiana tego badania - test na ojcostwo kupowany w aptece. Wówczas w aptece zakupuje się jedynie sam zestaw do pobrania próbek, zaś potem konieczne jest opłacenie samej analizy laboratoryjnej.

Z jakich próbek można zrobić test na ojcostwo?

Aby zrobić badanie genetyczne na ojcostwo, należy pobrać w odpowiedni sposób próbki tak, aby zawierały w sobie materiał genetyczny. Zazwyczaj pobierane są wymazy, krew lub mikroślady.

Zarówno w punkcie pobrań, jak i samodzielnie dość często wykonuje się wymazy. Wymaz polega na zebraniu komórek błony śluzowej jamy ustnej poprzez pocieranie wymazówką wewnętrznej strony jamy ustnej. Mimo że wymazówka przypomina zwykły patyczek kosmetyczny, to nie należy go używać w tym celu, ponieważ wymazówka powinna być sterylna, aby uzyskać wiarygodny wynik. Wymaz można wykonać u siebie samodzielnie lub może to wykonać inna osoba (np. pracownik punktu pobrań) - istotne jest jednak, aby uniknąć zanieczyszczenia wymazówki dodatkowymi śladami. Ze względu na ryzyko zanieczyszczenia jamy ustnej zaleca się, aby przed dokonaniem wymazu przez dwie godziny nie jeść, nie pić, nie żuć gumy, a także nie palić papierosów.

Z krwi test na ojcostwo wykonywany jest coraz rzadziej, gdyż w porównaniu do wymazów jest bardziej inwazyjny i nie wszyscy tolerują oddawanie krwi lub jej widok. Pobranie krwi możliwe jest jedynie przez personel, który ma na to pozwolenie. DNA w przypadku pobrania krwi izoluje się z białych ciałek krwi.

Do testu na ojcostwo mogą posłużyć także mikroślady. Mikrośladami nazywa się niewielkie ilości DNA, które człowiek pozostawia w różny sposób na przedmiotach. Do testu na ojcostwo można przekazać przedmiot taki jak szczoteczka do zębów, paznokcie, pasek od glukometru, smoczek, chusteczka do uszu itp. Na tych przedmiotach zostają fragmenty naskórka, plamki krwi, wydzieliny (np. ślina, nasienie), z których możliwe jest wyizolowanie choćby śladowych ilości DNA. W przypadku testu na ojcostwo z mikrośladów zawsze istnieje ryzyko, że nie znajdzie się na przedmiocie DNA od osoby, która ma zostać zbadana, lub znajdzie się tam DNA od co najmniej dwóch osób. Pomijając to, mikroślady są uznawane za bardzo wygodną metodę uzyskania próbek w ramach testu na ojcostwo.

Znacznie rzadziej test na ojcostwo wykonuje się jeszcze w trakcie ciąży. Aby pozyskać DNA od płodu, można je wyizolować z próbki krwi żylnej pochodzącej od matki już po 10 tygodniu ciąży. W późniejszym okresie (po 15 tygodniu) przy innych medycznych wskazaniach do amniopunkcji możliwe będzie pobranie DNA bezpośrednio z płynu owodniowego.

Do już całkiem rzadkich sytuacji należy test na ojcostwo wykonywany po śmierci domniemanego ojca. Taki przypadek wymaga albo uzyskania jego mikrośladów albo otrzymania zgody do ekshumacji i pobrania próbek z ciała zmarłego.

Test na ojcostwo - analiza profili genetycznych

Test na ojcostwo polega przede wszystkim na analizie porównawczej dwóch lub trzech profili genetycznych. Profilem genetycznym nazywany jest zestaw określonych sekwencji DNA, które są indywidualne dla każdej osoby. Sytuacja, w której dwie osoby mają identyczny profil genetyczny, możliwa jest u bliźniąt jednojajowych i tylko teoretycznie może się pojawić u innych osób.

W ramach tego badania DNA izoluje się materiał genetyczny z próbek i następnie powiela się go w reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR). W trakcie sekwencjonowania DNA możliwe jest później ustalenie wyglądu łańcucha i wykrycie fragmentów zwanych markerami, które będą stanowić profil genetyczny badanej osoby. Zazwyczaj bierze się pod uwagę 16, 22 lub 24 markery genetyczne - w testach z udziałem tylko dziecka i domniemanego ojca należy porównać minimum 21 markerów. Uzupełnieniem tego jest przydzielenie markerom dwóch liczb, które będą odpowiadać za części otrzymane po matce i po ojcu. Następnie profile są porównywane, a właściwie porównywane są ze sobą liczby w odpowiadających sobie markerach. W przypadku biologicznego ojcostwa we wszystkich parach markerów znajdzie się taka sama liczba. Taki wynik daje 99,9999% pewności, że jest to ojcostwo biologiczne - nie wynosi ono 100% ze względu na wspomniane minimalne ryzyko dwóch osób o tym samym profilu genetycznym. Jeżeli zostanie stwierdzone, że w chociaż w czterech markerach liczby się różnią, otrzymany wynik będzie świadczył o wykluczeniu ojcostwa ze stuprocentową pewnością.

Autor merytoryczny: Dr n. med. inż. Agnieszka Pilecka