Jakie są przyczyny i objawy alergii pokarmowej? Na czym polega leczenie?

Alergia pokarmowa - czym jest i jakie są jej przyczyny?

Alergia pokarmowa jest związana z nadwrażliwością układu immunologicznego. Organizm uznaje spożyty pokarm, a właściwie znajdujące się w nim białko za nieznaną obcą substancję i wystosowuje cały skomplikowany mechanizm reakcji alergicznej, aby usunąć ją z organizmu. W ten sposób sposób jedna osoba jest w stanie bezpiecznie zjeść przykładowo kazeinę w mleku krowimi białko to stanowi wartościowy pokarm. W przypadku osoby z alergią na pokarm zjedzenie tej samej kazeiny w mleku sprawi, że wytworzą się przeciwciała IgE i mediatory reakcji zapalnych, w tym histamina, co doprowadzi do rozwoju objawów alergii pokarmowej.

Objawy związane z alergią pokarmową

Wydawać by się mogło, że w przypadku alergii pokarmowej wszystkie objawy będą dotyczyć układu pokarmowego, jednak tak nie jest. Alergik może odczuwać dolegliwości również ze strony układu oddechowego, skóry oraz wstrząs anafilaktyczny.

Objawy alergii pokarmowej - układ pokarmowy:

• Nudności,
• Wymioty,
• Kolkowe bóle brzucha,
• Wzdęcia i przelewanie,
• Nasilona biegunka,
• Zespół anafilaksji jamy ustnej (obrzęk, zaczerwienienie, swędzenie błon śluzowych jamy ustnej, gardła i krtani).

Objawy alergii pokarmowej - układ oddechowy:

• Alergiczny nieżyt nosa - kichanie, spływanie wydzieliny po noso-gardzieli, świąd okolic nosa, kaszel,
• Alergiczne zapalenie spojówek - łzawienie i swędzenie oczu, zaczerwienienie spojówek,
• Astma alergiczna - nasilona duszność, ściskanie w piersi, kaszel, świszczący oddech.

Objawy alergii pokarmowej - skóra:

• Wysypka alergiczna w postaci krostek, pęcherzyków, pokrzywki, grudek,
• Nasilony świąd skóry.

W przypadku niemowląt i małych dzieci objawy alergii pokarmowej są najczęściej związane z atopowym zapaleniem skóry, czyli tzw. egzemą. Mogą występować różne wysypki czy rumienie. Oprócz tego typowe wciąż mogą być biegunki, nieżyt nosa albo zwyczajny brak apetytu i ciągły niepokój. U dorosłych objawy alergii pokarmowej to również migreny, refluks, częste zaburzenia jelitowe, alergiczny nieżyt nosa czy też zespół przewlekłego zmęczenia. I to właśnie dorośli bohaterowie filmowi kończą w szpitalu ze wstrząsem anafilaktycznym lub silną opuchlizną po spożyciu orzeszków ziemnych, która to alergia jest niezwykle częsta za Atlantykiem.

Jakie alergeny najczęściej powodują objawy alergii pokarmowej?

Alergeny są właśnie substancjami odpowiedzialnymi za objawy alergii pokarmowej. Do najczęściej uczulających należą:

• mleko krowie,
• jaja,
• pszenica,
• soja,
• orzechy,
• orzeszki ziemne,
• ryby,
• owoce morza.

Mleko krowie i białko jaja kurzego są tymi, które w pierwszych miesiącach życia uznaje się za główne źródło objawów alergii pokarmowej i są też jako pierwsze wykluczane z diety. W przypadku stwierdzenia uczulenia na nie wiele osób zastępuje te alergeny mlekiem innych ssaków (np. kóz, owiec czy wielbłądów) i jajami innych ptaków (np. strusi, przepiórek). Jest to jednak poważny błąd, gdyż zawarte w nich białka są bardzo do siebie zbliżone, a czasem takie same i wciąż mogą prowadzić do objawów alergii na pokarm.

Dość problematyczną kwestią jest alergia na gluten, która bywa mylona z celiakią i nieceliakalną nietolerancją glutenu, a przez niektórych jest wręcz uznawany za dziwną modę na bezglutenowe jedzenie. Jako jedyne alergia na gluten i celiakia wymagają ścisłego unikania glutenu i pszenicy. Różnią się one jednak przebiegiem - alergia na pszenicę prowadzi do opisanych wcześniej nagłych objawów, natomiast wrodzona celiakia wiąże się ze stopniowym uszkadzaniem kosmków jelitowych i rozwijającym się niedożywieniem, czego objawy mogą pojawić się w różnym momencie w życiu.

Diagnostyka alergii pokarmowej

Na szczęście samą określenie, który alergen jest przyczyną objawów alergii pokarmowej, jest dość proste dzięki rozwiniętej diagnostyce alergologicznej. Dostępne są różne testy, które pozwalają wskazać na konkretne uczulające pokarmy.

Diagnozowanie alergii pokarmowej u niemowląt najczęściej nie wymaga wykonywania typowych testów. Jeśli niemowlę wciąż karmione jest piersią, zaleca się matce, aby przestała jeść najczęstsze alergeny - mleko i jaja, a następnie obserwuje się, czy objawy alergii na pokarm mijają. Mogą być oczywiście konieczne dalsze kombinacje z dietą matki lub zostanie zalecone przejście na mleko HA, które w przypadku karmienia mieszankami jest pierwszym wyborem przy objawach. Po 6 miesiącu życia możliwe jest już wykonanie testów z krwi. Diagnostyka alergii pokarmowej u starszych dzieci, młodzieży i dorosłych obejmuje testy z krwi, testy punktowe czy też prowokacyjne. W ostatnich latach jednak właśnie diagnostyka oparta o testy alergologiczne z krwi jest najbardziej rozpowszechniona.

W przebiegu alergii pokarmowej we krwi znajdują się podwyższone poziomy przeciwciał IgE. W badaniu krwi możliwe jest sprawdzenie dokładnie na jakie alergeny skierowane są te przeciwciała. Takie badanie pomiaru przeciwciał IgE daje bardzo dokładne wyniki, które przekładają się na objawy alergii pokarmowych.

Testy alergiczne z krwi można wykonać w różnych zakresach i panelach:

• Panel pokarmowy ❱
• Panel pediatryczny ❱
• Panel atopowy ❱
• Test ImmunoCAP ISAC ❱
• Test molekularny ALEX ❱
• Test Polycheck – orzeszki ziemne ❱
• Test Polycheck – białko jaja kurzego ❱

Co ważne dla wielu osób korzystne jest, że do samego badania pobierana jest tylko niewielka próbka krwi żylnej, badanie nie wiąże się z nasileniem jakichkolwiek dolegliwości związanych z alergią, a przede wszystkim nie ma potrzeby przerywania dotychczasowego leczenia.

Leczenie objawów alergii pokarmowej

Jako że konsekwencje spożycia alergenów, na które ma się uczulenie, mogą być poważne, istotne jest posiadanie leków wpływających na objawy alergii pokarmowej. Do takich należą leki antyhistaminowe, leki sterydowe i epinefryna (adrenalina), z których ostatnia stosowana jest do zatrzymania wstrząsu anafilaktycznego. Są to leki o działaniu typowo objawowym, więc łagodzą lub niwelują skutki uczulenia na spożyty pokarm, ale nie wpływają na główną przyczynę.

Leczenie alergii pokarmowej to przede wszystkim unikanie wszystkiego, co może wywołać objawy. Stosowanie diety eliminacyjnej bywa początkowo wymagające, jednak z pomocą dobrego alergologa i dietetyka szybko można dojść do wprawy przy wybieraniu bezpiecznych alternatyw odstawionego jedzenia.

Istnieje jeszcze jeden sposób leczenia alergii na pokarmy w postaci immunoterapii swoistej, czyli tzw. odczulania. Polega to na podawaniu niewielkich ilości alergenu pod kontrolą medyczną i stopniowym zwiększaniu przyjmowanych porcji. Odczulanie w przypadku niektórych alergików może okazać się naprawdę skuteczne, niestety cały proces trwa kilka lat od rozpoczęcia odczulania do momentu, gdy zjedzenie określonego produktu będzie całkowicie bezpieczne.

Autor merytoryczny: Mgr Katarzyna Startek, Dietetyk

Aktualizacja: 2020-07-10